Αδημοσίευτες πανοραμικές φωτογραφίες από το τείχος, την τάφρο και τη στοά που διασώζονται εντός της σχολής πεζικού, πίσω από το λαογραφικό μουσείο της Χαλκίδας.
Πηγή ιστορικών στοιχείων: «Πολιορκώντας τη βυζαντινή Χαλκίδα: Από τα τείχη του Εγρίπου στην οχύρωση του Νegroponte», Νικόλαος Κοντογιάννης (Δρ. Αρχαιολογίας, 23η ΕΒΑ), Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ). Wikipedia.
Διαβάστε επίσης τις σχετικές με το ζήτημα έρευνες:
Ένα «μερεμέτι» ζητάει ανάδειξη (μέρος 1ο)
Ένα «μερεμέτι» ζητάει ανάδειξη (μέρος 2ο)
Ένα «μερεμέτι» ζητάει ανάδειξη (μέρος 3ο)
«Απαραίτητη η ανάδειξη των οχυρώσεων της Χαλκίδας!»
Επίσης δείτε το σχετικό βίντεο:
Πρόταση ανάδειξης των μεσαιωνικών οχυρώσεων εντός και εκτός της Σχολής Πεζικού Χαλκίδας
Είναι γνωστό πως το λαογραφικό μουσείο της Χαλκίδας, στην οδό Σκαλκώτα 4, αποτελεί ουσιαστικά το μοναδικό κομμάτι του τείχους απ’ ολόκληρο το παλαιό κάστρο του Νεγροπόντε που σώζεται σήμερα και βρίσκεται σε κοινή θέα (καθώς υπολείμματα των τειχών βρίσκονται επίσης στο υπόγειο του Επιμελητηρίου Ευβοίας, στην οδό Μ. Φριζή και στη γέφυρα της πόλης).
Αυτό που είναι άγνωστο είναι πως στο πίσω τμήμα του μουσείου κρύβεται άλλο ένα κομμάτι του τείχους, της οχυρωματικής τάφρου, καθώς και τα απομεινάρια μιας στοάς (λαγούμι)! Και είναι λογικό να παραμένουν όλα αυτά άγνωστα στο ευρύ κοινό καθώς η πίσω πλευρά του λαογραφικού μουσείου βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά της σχολής πεζικού και ως εκ’ τούτου δεν είναι προσβάσιμη στους πολίτες!
Είναι μια γωνιά της σχολής σχετικά απομονωμένη, χωρίς ιδιαίτερη λειτουργικότητα για τις ανάγκες του στρατού καθώς δεν φιλοξενεί παρά ένα κακοσυντηρημένο γήπεδο τένις (!) και για αυτό το λόγο είναι εύλογη η πρόταση αυτός ο μοναδικής ιστορικής αξίας χώρος να αποδοθεί ξανά στην πόλη ώστε όλοι να μπορούν να τον επισκεφτούν (διαβάστε περισσότερα στις έρευνες «ένα μερεμέτι ζητά ανάδειξη» 1, 2 και 3). Προκειμένου να φωτογραφήσουμε το χώρο ζητήσαμε άδεια από τον Διοικητή της σχολής πεζικού ο οποίος μας την έδωσε αμέσως και για το λόγο αυτό, τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα.
Η «scarpa» του τείχους που διασώζεται στη σχολή πεζικού.
Το τείχος πίσω από το λαογραφικό μουσείο
Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς φτάνοντας στο σημείο είναι ένα μικρό, περιφραγμένο γήπεδο του τένις. Κοιτώντας αριστερά του, πίσω από μια συστάδα δέντρων, φαίνεται το μεσαιωνικό τμήμα των τειχών.
Προκειμένου να γίνει κατανοητό το τι ακριβώς βρίσκεται εκεί, είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ορισμένα ιστορικά στοιχεία: Τα Βυζαντινά τείχη της Χαλκίδας είχαν πάχος περίπου τριάμισι με τέσσερα μέτρα και αποτελούνταν από μεγάλους λαξευτούς λίθους σε δεύτερη χρήση, καθώς οι περισσότεροι απ’ αυτούς προέρχονταν από παλαιότερα κτίσματα της κλασσικής περιόδου.
Στη Χαλκίδα, όπως και σε άλλα μέρη της ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τα μεσαιωνικά τείχη ποτέ δεν καταστράφηκαν αλλά με την πάροδο των ετών μετασκευάζονταν και ενισχύονταν. Σταδιακά, επί Ενετοκρατίας, η άνω απόληξη των τειχών αφαιρέθηκε και προστέθηκε στην εξωτερική πλευρά ένας όγκος τοιχοποιίας που είναι γνωστός ως «scarpa», (scarpatura). Έτσι ονομαζόταν η κεκλιμένη εξωτερική όψη του τείχους, στο κατώτερο σημείο, πίσω από την τάφρο, η οποία αποτελούσε ουσιαστικά μια «διεύρυνση» των τειχών. Στην απέναντι πλευρά της τάφρου αντίστοιχο έργο ήταν η «controscarpa». Το χαμηλότερο τμήμα λοιπόν που βλέπουμε στη σχολή πεζικού αποτελεί ουσιαστικά τη μοναδική σήμερα «scarpa» που έχει διασωθεί στη Χαλκίδα! Από πάνω του, βρίσκεται το πίσω τμήμα του προμαχώνα που αποτελεί σήμερα το λαογραφικό μουσείο Χαλκίδας ενώ ακριβώς απέναντι του βρίσκεται η «controscarpa» του και στη μέση η τάφρος.
Πανοραμική φωτογραφία του ιστορικού χώρου εντός της Σχολής Πεζικού. Φαίνονται αριστερά η «scarpa» του τείχους, δίπλα το τμήμα του που σήμερα φιλοξενεί το λαογραφικό μουσείο, το γηπεδάκι εντός της τάφρου στο κέντρο με τις κερκίδες στο βάθος και δεξιά η «controscarpa» και η είσοδος στη στοά.
Η τάφρος εντός της Σχολής Πεζικού
Η τάφρος που κάποτε χώριζε τη Χαλκίδα από την Εύβοια ήταν ένα κολοσσιαίο μεσαιωνικό έργο, μια «διώρυγα» όπως χαρακτηριστικά την αναφέρουν ορισμένες πηγές που έφτανε σε μέγιστο βάθος τα 13 με 15 μέτρα.
Πήρε την τελική της μορφή στα μέσα του 15ου αιώνα (χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα παρεμβάσεων και αργότερα), λίγο πριν την άλωση της Χαλκίδας, καθώς η κατασκευή της προϋπέθετε την ύπαρξη και λειτουργία έργων ενάντια στα κανόνια. Αυτή η μορφή της τάφρου επέζησε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και στη συνέχεια ακολούθησε τη μοίρα των τειχών της πόλης, δηλαδή καταστράφηκε ολοσχερώς.
Ένα κομμάτι της τάφρου διασώζεται σήμερα εντός της Σχολής Πεζικού, στο κέντρο της βορειοανατολικής γωνιάς της πίσω από το λαογραφικό. Καθώς στέκεται κάποιος μέσα στο μικρό γηπεδάκι τένις που υπάρχει εκεί, εύκολα αντιλαμβάνεται την υψομετρική διαφορά τόσο από τα κεκλιμένα σημεία στα πλάγια του, όσο και σε σχέση με το «θεατράκι» που βρίσκεται μπροστά του. Αναμφίβολα και το σημείο αυτό, επιχωματώθηκε κάποια στιγμή στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, όπως όλα τα υπόλοιπα άλλωστε στο κέντρο της Χαλκίδας, αλλά σίγουρα όχι στον ίδιο βαθμό.
Ως γνωστόν, η τάφρος καλύφθηκε από το υλικό των τειχών όταν αυτά κατεδαφίστηκαν. Στο συγκεκριμένο σημείο όμως ο πύργος, όπως και η βάση του (scarpa), δεν κατεδαφίστηκαν, άγνωστο γιατί. Έτσι, δεν προέκυψε υλικό ώστε να καλυφθεί η τάφρος μπροστά τους! Οπότε, την υψομετρική διαφορά του σημείου με τις οδούς Τζαβάρα και Φριζή κάλυψε η δημιουργία των κερκίδων, που αποτελούν το πίσω «κρυφό» κομμάτι του μνημείου εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς που βρίσκεται στο πλάϊ του λαογραφικού μουσείου. Εκεί υπάρχει και μια μικρή ξύλινη πόρτα που κάποτε αποτελούσε την είσοδο στο «θέατρο» από την πόλη και από εκεί κατέβαιναν στο χώρο της τάφρου – σκηνής οι μαθητές των σχολείων μέχρι και την δεκαετία του 70, καθώς στο σημείο γίνονταν γυμναστικές επιδείξεις.
Η είσοδος της στοάς στη Σχολή Πεζικού
Η αρχή της στοάς στη Σχολή Πεζικού
Το πρόχειρα μπαζωμένο αδιέξοδο της στοάς στη Σχολή Πεζικού.
Η μυστηριώδης στοά
Στον περίβολο της τάφρου, κοιτώντας δεξιά, απέναντι από τον πύργο, υπάρχει μια μικρή σκουριασμένη πόρτα που τραβάει εύκολα την προσοχή του επισκέπτη. Πλησιάζοντας, ανακαλύψαμε πως οδηγεί σε μια στοά 10-15 μέτρων η οποία καταλήγει σε ένα πρόχειρα μπαζωμένο αδιέξοδο.
Μη μπορώντας να εξηγήσουμε τι ακριβώς εξυπηρετούσε η ύπαρξη της στην «controscarpa» της τάφρου, αναζητήσαμε απαντήσεις καλώντας την 23η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (23η Ε.Β.Α.). Εκεί μιλήσαμε με τον Δρ. Αρχαιολογίας Νικόλαο Κοντογιάννη ο οποίος μας ενημέρωσε πως «το πιθανότερο είναι να πρόκειται για απομεινάρι μιας «contromine» η οποία είχε δημιουργηθεί σε κάποια από τις ιστορικές πολιορκίες του Νεγροπόντε».
Η λέξη «mina» είναι Ιταλική και σημαίνει «υπόνομος – λαγούμι» και ήταν σε απλά ελληνικά μια υπόγεια σήραγγα. Το άνοιγμα λαγουμιών ήταν προσφιλής τακτική των επιτιθέμενων κατά την διάρκεια μιας πολιορκίας. Οι λεγόμενοι «λαγουμιτζήδες» ήταν οι στρατιώτες αυτοί που επωμίζονταν την ευθύνη να σκάψουν τρύπες οι οποίες οδηγούσαν στις βάσεις των τειχών. Στόχος τους ήταν να καταφέρουν να τοποθετήσουν εκεί εκρηκτικά ώστε να τα ανατινάξουν. Οι αμυνόμενοι από την μεριά τους κατασκεύαζαν τις λεγόμενες «contromine», που σκοπό είχαν να εντοπίσουν τη «mina» του εχθρού εξουδετερώνοντας την απειλή επίσης με εκρηκτικά ή υπόγεια μάχη!
Αν μπερδευτήκατε με τις «mina» τις «contromine» και τα «scarpa» του κειμένου είστε δικαιολογημένοι αλλά οι Φράγκοι κυριαρχούσαν κάποτε στην Ελλάδα και σχεδόν ό,τι μεσαιωνικό έχει απομείνει στη χώρα είναι έργο δικό τους. Αυτό που δεν δικαιολογείται με τίποτα είναι η αδιαφορία μας ως πολιτεία για τα απομεινάρια της ιστορίας μας.
Σχεδιάγραμμα που αναπαριστά μια «mina» και μια «contromine», κάτω από μεσαιωνικά τείχη.
Χάρτης της σημερινής Χαλκίδας, με το διάγραμμα του «Κάστρου» του Νεγροπόντε και της τάφρου. Στον κόκκινο κύκλο, το σημείο που σήμερα διασώζεται το τμήμα του τείχους, της τάφρου και του λαγουμιού εντός της Σχολής Πεζικού.