Η παρουσίαση πήγε κατά πολύ καλύτερα απ’ ό,τι αρχικά αναμενόταν: Ο χώρος γέμισε και ο κόσμος έδειξε αμείωτο ενδιαφέρον για όσα παρουσιάστηκαν, από την πρώτη ως και την τελευταία στιγμή, επί δίωρο περίπου! Ο χώρος στήθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να θυμίζει ένα θερινό σινεμά παρά θίν’ αλός και βλέποντας το αποτέλεσμα, αμέσως σκέφτηκα γιατί δεν έχουμε κάνει κάτι τέτοιο σε αυτήν την περιοχή, μόνιμο (ίσως θα έπρεπε να υπολογιστεί, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναδιαμόρφωσης του διπλανού Πάρκου του Λαού).

Η βραδιά ξεκίνησε με τις ευχαριστίες μου, προς όσους στάθηκαν δίπλα μου τα συνολικά πέντε χρόνια της δημιουργίας της ελληνικής και της αγγλικής έκδοσης του βιβλίου[1]. Ακολούθως, πήραν το λόγο ο εκπρόσωπος της Περιφέρειας, Αντιπεριφερειάρχης Ευβοίας κ. Γιώργος Κελαϊδίτης, η δήμαρχος Χαλκίδέων κα Έλενα Βάκα, ο εκπρόσωπος του ΟΛΝΕ κ. Νίκος Γεροκωνσταντης και η μεταφράστρια του έργου, κα Δήμητρα Θαλασσινού, λέγοντας από μεριάς τους δυο λόγια για το βιβλίο «Οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου».

Ακολουθεί το κείμενο της παρουσίασής μου -που αποτελεί ουσιαστικά μία σύνοψη του βιβλίου-, όπως και οι επεξηγηματικές του διαφάνειες που προβλήθηκαν.

Εισαγωγή

Ο Ουμπέρτο Έκο είχε πει: «Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά πού ήδη ξέρεις».

Μόνο που η δική μου εμπειρία, είναι κατά πολύ διαφορετική. Το βιβλίο «Οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου» δημιουργήθηκε εξαιτίας όχι όσων γνώριζα, αλλά όσων αγνοούσα! Οι 334 σελίδες του ελληνικού βιβλίου και οι 314 σελίδες της αγγλικής μετάφρασης του είναι δηλαδή το αποτέλεσμα των αρχικών αποριών μου, όχι της γνώσης μου, καθώς αυτή αποκτήθηκε στην πορεία. Όλα άρχισαν όταν διάβασα σε ένα ακαδημαϊκό κείμενο του 1945 πως η Χαλκίδα είχε δημιουργήσει τις περισσότερες αποικίες από οποιαδήποτε άλλη ελληνική μητρόπολη του αρχαίου κόσμου. Τότε αναρωτήθηκα: Είναι δυνατό να ισχύει κάτι τέτοιο σπουδαίο και κανένας να μην μιλάει στο βαθμό που πρέπει γι’ αυτό σήμερα; Αν ναι:

Που ήταν οι αποικίες που ίδρυσε η Χαλκίδα;

Πόσες ήταν;

Πότε ιδρύθηκαν;

Πως ιδρύθηκαν;

Γιατί ιδρύθηκαν;

Σκέφτηκα αρχικά λοιπόν να ετοιμάσω ένα αφιέρωμα σχετικό, στην ιστοσελίδα που διατηρώ, στο www.square.gr. Κάνοντας τις πρώτες ανασκαφές επί της υπάρχουσας διαθέσιμης βιβλογραφίας όμως, αντιλήφθηκα σύντομα πως οι αποικισμοί της Χαλκίδας δεν χωρούσαν σε ένα άρθρο στο internet, χρειάζονται κάτι μεγαλύτερο, κάτι καλύτερο: ένα βιβλίο.

Έφτασα έτσι μετά από τρία χρόνια έρευνας και συγγραφής στην πρώτη έκδοση του βιβλίου, το Δεκέμβριο του 2021. Κάτι περισσότερο από μισό χρόνο μετά, το Σεπτέμβριο του 2022, εκδόθηκε η, πληρέστερη βιβλιογραφικά, δεύτερη έκδοση  του βιβλίου. Εκείνη την περίοδο όμως, παράλληλα, είχα ξεκινήσει την προεργασία για την αγγλική έκδοση του κειμένου, μια προσπάθεια που ολοκληρώθηκε ένα χρόνο μετά, τον φετινό Ιούλιο, κλείνοντας έτσι ένας πενταετής, επίπονος, απαιτητικός, αλλά ιδιαίτερα δημιουργικός κύκλος της ζωής μου.

Η Κόμβη

Το βιβλίο ξεκινάει με την ίδρυση της Χαλκίδας, το πώς και πότε γεννήθηκε η αγαπημένη μας πόλη, τι λέει για το γεγονός η μυθολογία και τι η αρχαιολογική επιστήμη.

Η μυθολογία μας λέει πως τη Χαλκίδα ίδρυσε μια γυναίκα, η Κόμβη. Μια όμορφη θνητή, την οποία βλέπουμε σε αυτήν την απεικόνιση της σε νόμισμα της πόλης από τον 4^ο αιώνα π.Χ. (εικ. 3), που έδωσε χάλκινα όπλα στους πολεμιστές της και γι’ αυτό η περιοχή ονομάστηκε Χαλκίδα. Αν δεχθούμε πως αυτός ο μύθος έχει ψήγματα ιστορικής αλήθειας, τότε η ίδρυση της Χαλκίδας έγινε το 3000 π.Χ., τότε δηλαδή που αρχίζει η Εποχή του Χαλκού στον ελλαδικό χώρο, τότε που ξεκινάει να ακμάζει μια πολιτεία εκεί όπου σήμερα η περιοχή της Μάνικας, στην Έξω Παναγίτσα, στην οποία η επιστημονική κοινότητα αναφέρεται ως προϊστορική Χαλκίδα.

Το 3000 π.Χ. συντελείται στην περιοχή μας ακόμη ένα σημαντικό γεγονός: η διάνοιξη του πορθμού του Ευρίπου. Η θάλασσα χώρισε την ως τότε ενωμένη βοιωτική και ευβοϊκή στεριά, αλλά παράλληλα, η ίδια αυτή θάλασσα ένωσε τη Μάνικα με το Αιγαίο και την Ανατολή, όπως μαρτυρούν τα ως σήμερα ευρήματα από τη Μάνικα και άλλα γύρω κοντινά σημεία. Μια λαμπρή εποχή εξωστρέφειας ξεκινούσε.

Οι αποικίες των Αβάντων

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. καταφθάνει στην Εύβοια η φυλή των Αβάντων.

Ο βασιλιάς των Αβάντων Ελεφήνωρ οδήγησε τους Ευβοιώτες στην Τροία και ο Όμηρος μας λέει πως ήταν λεοντόκαρδοι, ατρόμητοι και φημισμένοι ανάμεσα στους Έλληνες στη μάχη σώμα με σώμα. Μετά την Τροία, περιπλανήθηκαν όπως όλοι οι Έλληνες και ίδρυσαν λέγεται αποικίες στην Ιλλυρία και εκεί τριγύρω, σε πέντε κοντινά σημεία, είναι αυτά που βλέπετε στο χάρτη. Κέντρο της εξουσίας των Αβάντων στο νησί ήταν η Χαλκίδα, σύμφωνα με φιλολογικά σπαράγματα. Εξ αυτού κρίνω στο βιβλίο τις αποικίες που ίδρυσαν οι Άβαντες στην Ιλλυρία ως πρώιμες κτίσεις των Χαλκιδέων (εικ. 4). Το σημείο που χτίστηκαν άλλωστε δεν ήταν τυχαίο: Βρίσκονταν ακριβώς πάνω στο θαλάσσιο δρόμο που οδηγούσε προς την απώτερη δυτική Μεσόγειο, που πολύ σύντομα θα εξερευνούσαν και θα έκαναν μέρη της δικά τους.

Οι πρώιμες αποικίες των Χαλκιδέων

Τα χρόνια που ακολούθησαν, από το 12^ο ως και τον 8^ο αιώνα π.Χ. οι Άβαντες συμμετέχουν στον αποικισμό της Ιωνίας.

Επίσης, οι Χαλκιδέοι παίρνουν μέρος σε αποστολές που έχουν ως αποτέλεσμα την ίδρυση πόλεων που φέρουν το όνομα τους, ή του νησιού τους (εικ. 5). Χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις είναι η πόλη Χαλκίτις, Χαλκίς δηλαδή, που ιδρύθηκε στη Μεσσάπια της Κάτω Ιταλίας και η Λιβυκή Εύβοια, στα αφρικανικά παράλια και δίπλα σχεδόν στη γνωστότερη Καρχηδόνα. Το 800 π.Χ., η Χαλκίδα και η Ερέτρια εγκαθίστανται στα συριακά παράλια, στην Αλ Μίνα, που είναι και η ανατολικότερη αποικία τους στη Μεσόγειο.

Η Ξηρόπολη

Το 12^ο αιώνα ακμάζει μια πολύ σπουδαία πολιτεία στην περιοχή μας (εικ. 6). Βρισκόταν στη χερσόνησο της Ξηρόπολης, στο κοντινό μας Λευκαντί και παραμένει ως σήμερα αταύτιστη, χωρίς ονομασία δηλαδή.

Η βιβλιογραφία τη σχετίζει με τέσσερις ονομασίες, τις οποίες παρουσιάζω αναλυτικά στο βιβλίο προκρίνοντας περισσότερο μία: την ονομασία Άργουρα και αυτό για δύο λόγους κυρίως. Πρώτον, γιατί λέγεται πως αυτή η πόλη ήταν εντός της επικράτειας της πόλης-κράτους της Χαλκίδας. Δεύτερον γιατί έχει γραφτεί πως την Άργουρα ίδρυσε κάποιος που ονομαζόταν Λέοντας και εξ αυτόν οι κάτοικοι της πόλης αποκαλούνταν επίσης Λεοντίνοι. Λεοντίνοι επίσης ονομαζόταν μια αποικία που ίδρυσαν τον 8^ο αιώνα οι Χαλκιδέοι στη Σικελία. Σύμπτωση; Δεν το νομίζω.

Αυτό που κανείς δεν αμφισβητεί είναι πως η  χερσόνησος της Ξηρόπολης είναι ένας μέγιστης σημασίας αρχαιολογικός χώρος της περιοχής μας, που ευελπιστώ κάποια στιγμή να ανασκαφεί στο σύνολό του και να γίνει επισκέψιμος. Είναι, όπως συνηθίζω να λέω, μια κότα με χρυσά αυγά, που περιμένει τη μέρα που θα αντιληφθούμε όλοι τη σπουδαιότητά της.

Η Ελληνική Αναγέννηση της Αρχαιότητας

Αυτό γιατί τα λιγοστά αλλά πολύ σημαντικά ευρήματα των τελευταίων ετών στη Ξηρόπολη του Λευκαντί και σε άλλα σημεία που σχετίζονται με τον χαλκιδικό κυρίως, αλλά και τον ερετριακό αποικισμό δευτερευόντως, όπως είναι η Αλ Μίνα στην Ανατολή, οι Πιθηκούσσες στην Ιταλία και η Μεθώνη στη Βόρεια Ελλάδα (εικ. 7), αναθεώρησαν την άποψη που είχαμε για μια ολόκληρη εποχή.

Όπως γνωρίζετε, η λεγόμενη Γεωμετρική Περίοδος αποκαλούνταν επίσης Σκοτεινή Περίοδος ή Σκοτεινοί Αιώνες. Όμως, τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν έρθει ως σήμερα στο φως στις περιοχές που ανέφερα επανόρισαν αυτήν την περίοδο και έτσι σήμερα αναγνωρίζεται ως Ελληνική Αναγέννηση της Αρχαιότητας.

Και αυτό γιατί καταλάβαμε πως η περίοδος από το 12^ο ως και τον 8^ο αιώνα π.Χ. δεν χαρακτηρίζεται από συρρίκνωση, όπως θεωρούσαμε, αλλά ανάπτυξη και ευημερία του ελληνισμού της εποχής, γεγονός το οποίο οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στην εμπορική και αποικιακή κινητικότητα των αρχαίων Χαλκιδέων ανά τη Μεσόγειο.

Οι χαλκιδικές αποικίες στον κόλπο της Νάπολης

Αρχές του 8^ου αιώνα π.Χ. οι Χαλκιδέοι, πρώτοι ανάμεσα στους Έλληνες, ανοίγουν το δρόμο για να γεννηθεί η Μεγάλη Ελλάδα.

Το 770 π.Χ. η Χαλκίδα και η Ερέτρια ιδρύουν τις Πιθηκούσσες, στο νησάκι που σήμερα αποκαλείται Ίσκια, στην είσοδο του κόλπου της Νάπολης. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 750 π.Χ. οι Χαλκιδέοι και οι Ερετριείς, έχοντας αυτή τη φορά στο πλευρό τους κάποιους Κυμαίους από την αιολική –το πιθανότερο- ή την ευβοϊκή Κύμη, περνάνε από τις Πιθηκούσσες απέναντι και καταλαμβάνουν το σημείο όπου ίδρυσαν την ιταλιώτιδα Κύμη τους.

Η ιταλιώτιδα Κύμη αναφέρεται από το σύνολο των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων ως μία χαλκιδική πόλη, ενώ κάποιοι Ρωμαίοι συνάδελφοί τους αντίστοιχα προτιμούν το γενικότερο προσδιορισμό ευβοϊκή. Η πόλη άκμασε σε υπερθετικό βαθμό, ιδρύοντας γύρω της και άλλες αποικίες, δημιουργώντας έτσι έναν ελληνικό κόσμο 12 συνολικά πόλεων (εικ. 8). Κάποια χρόνια αργότερα, στα τέλη του 6^ου αιώνα π.Χ., ιταλιώτες Κυμαίοι χαλκιδικής καταγωγής και άποικοι από τη μητρόπολη Χαλκίδα της Εύβοιας ιδρύουν τη Νεάπολη, που είναι γνωστή σήμερα ως Νάπολη. Όταν η Κύμη έπεσε στα χέρια των βάρβαρων γειτονικών Σαμνιτών, το 421 π.Χ., το άστρο της έδυσε και όσοι κάτοικοι διέφυγαν της σφαγής εγκαταστάθηκαν στη Νεάπολη, που διατήρησε ζωντανό το ελληνικό πνεύμα της και επί ρωμαϊκών χρόνων, παραμένοντας έτσι ως σήμερα.

Το χαλκιδικό αλφάβητο

Οι Χαλκιδέοι που εγκαταστάθηκαν στις αρχές του 8^ου αιώνα στις Πιθηκούσσες και στην Κύμη έφεραν στην Ιταλία τις τέχνες, τις ιστορίες και την τεχνολογία τους.

Μαζί τους ταξίδεψε όμως και κάτι ακόμα, κατά πολύ πολυτιμότερο: Το χαλκιδικό αλφάβητο. Η αλφαβητική γραφή, σύμφωνα με φιλολογικές και αρχαιολογικές ενδείξεις, εφευρέθηκε ή μεταποιήθηκε στην περιοχή μας –στο βιβλίο αναφέρομαι αναλυτικά. Αναμφίβολα δε διαδόθηκε ταχέως στον ελληνικό κόσμο ένεκα της αποικιακής και εμπορικής δραστηριότητας της Χαλκίδας κυρίως, όπως και της Ερέτριας. Στον πίνακα βλέπετε τις διαφορές στη σχεδίαση των γραμμάτων, στο χαλκιδικό και το ερετριακό αλφάβητο αντίστοιχα.

Ανάμεσα στους πολλούς που η ελληνική γραμματεία αναφέρει ως εφευρέτες των γραμμάτων είναι ο Λίνος ο Χαλκιδέος, που ήταν ξακουστός λυρικός ποιητής. Υπήρξε δάσκαλος μάλιστα του Ηρακλή και από αυτόν λέγεται πως βρήκε το τέλος του, όταν ο ήρωας, πάνω σε μια διαφωνία τους στην τάξη, του πέταξε τη λύρα στο κεφάλι, αφήνοντάς τον στον τόπο. Τα γράμματα του Λίνου, το χαλκιδικό αλφάβητο δηλαδή, οι Χαλκιδέοι τα πήραν μαζί τους στην Ιταλία. Εκεί τα μετέδωσαν στις ντόπιες φυλές, όπως και στους Ρωμαίους -όπου οι Πιθηκουσσιώτες και οι ιταλιώτες Κυμαίοι διατηρούσαν εμπορικές επαφές- και με το πέρασμα του χρόνου προσαρμόστηκε στις διαλέκτους τους, παραμένοντας σε χρήση ως τις ημέρες μας, γνωστό ως λατινικό αλφάβητο. Έτσι, το χαλκιδικό αλφάβητο αποτελεί σήμερα το σπουδαιότερο κληροδότημα της Χαλκίδας στο Δυτικό Πολιτισμό.

Οι αποικίες των Χαλκιδέων στη Σικελία

Οι Χαλκιδέοι δεν θα μπορούσαν να εγκαθιδρύσουν την κυριαρχία τους στην Ιταλία, όπως και να ελέγξουν το θαλάσσιο δρόμο που οδηγούσε στη δυτική Μεσόγειο, αν δεν καταλάμβαναν ένα στενό υψίστης σημασίας: Το στενό της Μεσσήνης, που ως τότε εξουσίαζαν βάρβαροι Τυρρηνοί πειρατές, που στη λαϊκή χαλκιδική φαντασία πήραν τη μυθική μορφή της Σκύλλας και της Χάρυβδης, των δυο τεράτων δηλαδή που έκανε γνωστά ο Όμηρος.

Έτσι, το 734 π.Χ. ιδρύουν την πρώτη ελληνική αποικία στη Σικελία, τη Νάξο. Σχεδόν παράλληλα, ίσως και προηγούμενα, εγκαθίστανται στο στενό της Μεσσήνης, ιδρύοντας δύο αντικριστές αποικίες: Τη Ζάγκλη (γνωστή σήμερα ως Μεσσήνη) και το Ρήγιο. Μέσα στα επόμενα χρόνια, οι Χαλκιδέοι ίδρυσαν στη Σικελία και άλλες αποικίες, έναν ελληνικό κόσμο 12 πόλεων (εικ. 10), που επηρέασε την ιστορία του νησιού ποικιλοτρόπως, παίζοντας κύριο ρόλο σε μεγάλα γεγονότα, όπως π.χ. στην αθηναϊκή εκστρατεία στη Σικελία, κατά των Συρακουσών.

Οι πόλεις των Χαλκιδέων στη Χαλκιδική

Η περιοχή της Χαλκιδικής στη Βόρεια Ελλάδα πήρε την ονομασία της από τους Χαλκιδέους της Εύβοιας, καθώς ίδρυσαν εκεί συνολικά 35 πόλεις, από το 12^ο ως και τον 7^ο αιώνα π.Χ. (εικ. 11, με λευκό).

Εκεί δίπλα τους υπήρχαν επίσης άλλες 10 πόλεις (εικ. 11, με πράσινο χρώμα), ιδρυμένες από Ερετριείς αυτή τη φορά, κυρίως στο πρώτο «πόδι» της Χαλκιδικής. Υπήρχε επίσης και μία, η Σίνδος, που η βιβλιογραφία σήμερα αναφέρει γενικά ως «ευβοϊκή», οπότε κρίνω λογική την πιθανότητα να αποτελεί συνίδρυση της Χαλκίδας και της Ερέτριας, ίσως η μόνη στη Βόρεια Ελλάδα. Γιατί γενικά, οι ιστορικοί δρόμοι που ακολούθησαν οι Χαλκιδέοι και οι Ερετριείς ήταν χωριστοί, ενώ έχουμε περιπτώσεις που βλέπουμε να κυριαρχεί ανάμεσα τους άσβεστο μίσος, μετά τον Ληλάντιο Πόλεμο.

Για τη διαδρομή των πόλεων της Χαλκιδικής από την ίδρυσή τους ως και την περσική τους κατάκτηση γνωρίζουμε ελάχιστα. Αυτό που ξέρουμε, είναι πως μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας και πριν τη μάχη των Πλαταιών, παραδόθηκε στους Χαλκιδέους μια πολύτιμη πόλη: η Όλυνθος. Λίγα χρόνια αργότερα, ένα χρόνο πριν ξεσπάσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, η Όλυνθος αποσκιρτά από την αθηναϊκή ηγεμονία, έχοντας στο πλευρό της τις περισσότερες από τις χαλκιδικές πόλεις της περιοχής. Τότε γεννιέται το Κοινό των Χαλκιδέων, η ομοσπονδιακή ένωση των χαλκιδικών πόλεων της περιοχής, που περνάει από διάφορα στάδια και νικάει τις υπερδυνάμεις Αθήνα και Σπάρτη σε σημαντικές μάχες.

Το Κοινό των Χαλκιδέων ακμάζει κατά τον 4^ο αιώνα και γνωρίζει την πτώση, μέσω προδοσίας και όχι από τα όπλα, από τον Φίλιππο Β’, πατέρα του Μέγα Αλέξανδρου, που μπαίνει στην Όλυνθο τον Αύγουστο του 348 π.Χ., εξαφανίζοντας την στη συνέχεια από προσώπου γης. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση που λέγεται πως έδωσε ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίπολις Β΄ στον άνθρωπο που τον πληροφόρησε πως ο Φίλιππος μέσα σε λίγες ημέρες μετέτρεψε σε ερείπια την Όλυνθο: «Μα τους θεούς όμως, άλλη τέτοια πόλη σε πολύ μεγαλύτερο χρόνο δεν θα οικοδομήσει». Τέτοια ήταν η δόξα αυτής της χαλκιδικής πόλης.

Η ναυτική, στρατιωτική και πολιτιστική υπεροχή της Χαλκίδας τον 8^ο αιώνα π.Χ.

Μετά τη λεπτομερή εξιστόρηση όσων ανέφερα προηγουμένως, το βιβλίο φτάνει στο 5ο και τελευταίο μέρος του, το οποίο είναι κατά την άποψή μου και το πιο ενδιαφέρον του έργου.

Σε αυτό αναλύεται αρχικά η ναυτική, στρατιωτική και πολιτιστική υπεροχή της Χαλκίδας, κατά τη διάρκεια του 8^ου αιώνα π.Χ., που στο βιβλίο αποκαλώ Χρυσό Αιώνα της Χαλκίδας. Η ναυτική υπεροχή διαφαίνεται μέσα από το πλήθος των αποικιών που ίδρυσε η Χαλκίδα ανά τη Μεσόγειο. Η στρατιωτική υπεροχή της Χαλκίδας γίνεται διακριτή μέσα από τις απομακρυσμένες περιοχές που κατέλαβε ώστε να ιδρύσει τις αποικίες της και μέσω του Ληλάντιου Πόλεμου που προκάλεσε, έχοντας αντίπαλο την Ερέτρια, που ήταν ο πρώτος μεγάλος πόλεμος όπου οι ελληνικές πόλεις χωρίστηκαν σε στρατόπεδα, αντίστοιχου μεγέθους και σπουδαιότητας με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Τέλος, η πολιτιστική υπεροχή της πόλης μας διαφαίνεται μέσω του χαλκιδικού αλφαβήτου και της διάδοσής του, του πλήθους των μύθων που ταξίδεψαν οι Χαλκιδέοι από την ανατολή στη δύση, επηρεάζοντας το έργο του Ησίοδου και του Ομήρου, όπως και ο ποιητικός αγώνας που έδωσαν οι τελευταίοι στην πόλη μας.

Η καταμέτρηση των αποικιών και τα συμπεράσματά της

Λίγο πριν το βιβλίο φτάσει στο τέλος του απαντάται ένα από τα κύρια ερωτήματα που οδήγησαν στη δημιουργία του:

Πόσες ήταν οι αποικίες που ίδρυσαν οι Χαλκιδέοι; Η απάντηση; 77, τις βλέπετε συγκεντρωμένες σε αυτόν τον χάρτη (εικ. 13). Επιπλέον, η Ερετριείς φαίνεται πως ίδρυσαν άλλες 17 αποικίες, εκ των οποίων οι τέσσερις χτίστηκαν σε συνεργασία με τους Χαλκιδείς. Έχουμε έτσι ένα σύνολο 90 συνολικά ευβοϊκών πόλεων, εκ των οποίων οι συντριπτικά περισσότερες ιδρύθηκαν από Χαλκιδέους! Εξάγουμε έτσι δύο ενδιαφέροντα συμπεράσματα:

Πρώτον, ο γενικός, ακαδημαϊκός προσδιορισμός «ευβοϊκός αποικισμός» ανταποκρίνεται κύρια στη δραστηριότητα μιας και μόνο συγκεκριμένης πόλης: Της Χαλκίδας.

Δεύτερον, οι 77 πόλεις που ίδρυσαν οι Χαλκιδέοι είναι περισσότερες από τις 51 συνολικά αποικίες που ίδρυσαν οι Μιλήσιοι και τις 25 πόλεις που ίδρυσαν οι Φωκαείς, κάτι που αποδεικνύει πως πράγματι, η Χαλκίδα υπήρξε η πόλη που ίδρυσε τις περισσότερες αποικίες από οποιαδήποτε άλλη μητρόπολη! Και αυτό το έπος, το έπος του χαλκιδικου αποικισμού που δοξάζει την πόλη μας και την τοποθετεί στο ιστορικό βάθρο που της αξίζει, όλα τα ταξίδια που το αποτελούν ξεκινούσαν από το μέρος που σήμερα είμαστε όλοι εμείς συγκεντρωμένοι: Ξεκινούσαν από τις πηγές της Αρέθουσας, που υπήρξαν κέντρο και σημείο αναφοράς της αρχαίας Χαλκίδας.

Ο μύθος της Αρέθουσας

Η Αρέθουσα, σύμφωνα με εκδοχή του μύθου της, ήταν μια όμορφη θνητή που ερωτεύτηκε τον Ποσειδώνα και ενώθηκε μαζί του στον Εύριπο.

Καρπός του έρωτά τους ήταν ο πρώτος βασιλιάς των Αβάντων, ο Άβαντας, γι’ αυτό και η Αρέθουσα συνδέεται με την επανίδρυση της πόλης μας από τη λεοντόκαρδη αυτή φυλή. Ο θεός όμως εγκατέλειψε την Αρέθουσα και η Ήρα, για να απαλύνει τον πόνο της, τη μετέτρεψε στην πηγή που κυλάει γοργά δίπλα μας. Έτσι, η νύμφη Αρέθουσα συνδέθηκε με ένα στοιχείο ζωτικής σημασίας για τη Χαλκίδα, το νερό. Οι δε Χαλκιδέοι, σύμφωνα με χρησμό του μαντείου των Δελφών, ήταν γενναίοι, γιατί έπιναν νερό από την πηγή της Αρέθουσας. Αν και το σημείο όπου βρισκόμαστε λοιπόν ήταν το κεντρικότερο της Αρχαίας Χαλκίδας, σήμερα όπου και αν κοιτάξουμε τριγύρω τίποτα δεν μας θυμίζει την παλιά του αίγλη.

Μια ανάδειξη που οφείλουμε στην Ιστορία μας

Αυτό, εμείς οι σύγχρονοι Χαλκιδέοι, οφείλουμε να το αλλάξουμε:

Να αναπλάσουμε αποφασιστικά και με τόλμη όλη την περιοχή των πηγών, τοποθετώντας στο κέντρο τους, εδώ δίπλα μας δηλαδή, ένα μαρμάρινο σύμπλεγμα της Αρέθουσας, του Ποσειδώνα και της Ήρας (αντίστοιχο της εικ. 15), με την πηγή να αναβλύζει από αυτό, ώστε να δημιουργήσουμε ένα νέο δυνατό τοπόσημο και αξιοθέατο της πόλης, το οποίο θα θυμίζει σε όλους το Χρυσό Αιώνα της Χαλκίδας και το έπος του χαλκιδικού αποικισμού. Παράλληλα, μια φορά το χρόνο, εδώ να γίνεται μια ετήσια γιορτή, όπου θα καλούμε όλες τις πόλεις που κάποτε υπήρξαν αποικίες της Χαλκίδας και μαζί θα γιορτάζουμε το κοινό μας παρελθόν, συσφίγγοντας το παρόν και το μέλλον μας.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.