Ένας ευγενής σε «arcosolium»

Ο Pietro Lippamano είναι θαμμένος σε ένα «arcosolium», της Αγίας Παρασκευής.

Ό όρος «arcosolium» προέρχεται από τις λατινικές λέξεις arcus (= αψίδα) και solium (= θρόνος βασιλικός, κρεβάτι και αργότερα σαρκοφάγος). Πρόκειται για υπόγειο ιδιωτικό τάφο των πρώτων χριστιανικών χρόνων, που η προέλευσή του ξεκινά από τα μνημεία της κλασικής και της ανατολικής αρχαιότητας. O τάφος ήταν λαξευμένος στα τοιχώματα της κατακόμβης σε σχήμα λάρνακας. Εκεί έθαβαν τον νεκρό, όπως στη περίπτωση του Pietro Lippamano που όπως όλα δείχνουν είναι «εντοιχισμένος» στο ιερό. Πάνω από τη λάρνακα υπήρχε τόξο, συνήθως διακοσμημένο. O τάφοι αυτοί εκτείνονταν πολλές φορές σε βάθος, και περιείχαν δύο ή περισσότερες λάρνακες. Ο τύπος του συγκεκριμένου τάφου ήταν συνηθισμένος στα υπόγεια νεκροταφεία της Ελλάδας. Σαρκοφάγος τύπου «arcosolium»  στεγασμένης με τόξο ανευρέθηκε επίσης σε κατακόμβη της Ρώμης.

Οι απόψεις των ερευνητών

Την «arcosolium» του Pietro Lippamano, και την ερμηνεία της επιγραφής μέσα στο ιερό της Αγίας Παρασκευής που προαναφέραμε, έχουν μελετήσει ο Θ. Θεοχάρης, «Η ξυλόστεγος Βασιλική της Αγίας Παρασκευής Χαλκίδος», Αρχείο Ευβοϊκών Μελτών, (1960, σελ. 152)» και ο Σ. Λάμπρος ο οποίος εξέφρασε μάλλον και την καλύτερη άποψη γι’ αυτήν την επιγραφή στο «Πέτρος Λιππαμάνος, ο σύμβουλος της Χαλκίδος», Νέος Ελληνομνήμων, (1910, σελ. 314-6), αλλά υπέθεσε πως ο Pietro Lippamano παρουσιαζόταν μόνο σαν μέλος μιας αυστηρά τοπικής ελίτ του Ενετικού Negroponte. Μάλλον όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό καθώς ο Pietro Lippamano δηλώνεται ως ευγενής, τίτλος που δεν χρησιμοποιείται τυχαία από Βενετσιάνους, και του δίνεται το οικόσημο μιας Βενετσιάνικης συγκλητικής οικογένειας, των «Lippamano». Ο Pietro Lippamano ήταν στην πραγματικότητα ο ιδρυτής αυτής της οικογένειας, μέσω της εκλογής του στο Μεγάλο Συμβούλιο στις 4 Σεπτεμβρίου 1381.

Ποιος ήταν ο Pietro Lippamano

Η ιστορία της οικογένειας «Lippamano», βρίσκεται σε δύο σύντομες εκδόσεις του Marco Barbaro, «Arbori de’Patritii Veneti», (φύλλο 269). Ο Pietro ήταν ο γιός του Nicolò, που ήταν γιος ή ίσως μακρινός απόγονος ενός Εβραίου που ασπάστηκε το Χριστιανισμό. Ούτε ο Nicolò ούτε ο Pietro ήταν σημαίνοντα πρόσωπα στο Negroponte μέχρι που ο Pietro ανακάλυψε ένα μεγάλο θησαυρό θαμμένο στην ιδιοκτησία του, που τον πήρε μαζί του στη Βενετία. Εκεί, ο ίδιος και η οικογένειά του, κατά τη διάρκεια του πολέμου της Chioggia, προσέφεραν πολλά στην πόλη τους, με αποτέλεσμα ο Pietro Lippamano να είναι ένας από τους τριάντα πολίτες που εκλέχθηκαν στο Μεγάλο Συμβούλιο σαν ανταμοιβή για τις εξαιρετικές του υπηρεσίες. (R. Predelli, «I Libri Commemoriali della Republica di Venezia», Regest. T. III, p. 150# 95.)

Ο Pietro, που ήταν ηλικιωμένος, ζήτησε σχεδόν αμέσως να μεταβιβαστούν στον κληρονόμο του Giovanni, όποιες υποχρεώσεις είχαν ανατεθεί σε αυτόν. Η μεταβίβαση εγκρίθηκε με ψήφους 62 υπέρ και 31 κατά. Ο Pietro στη συνέχεια επέστρεψε στο Negroponte. Η Βενετική Κυβέρνηση άδραξε την ευκαιρία να γλυτώσει τα έξοδα της αποστολής ενός νεαρού συμβούλου προκειμένου να συνεργαστεί με τον Βαϊλο του Negroponte και αντ’ αυτού έστειλε τον Pietro στο «σπίτι του» με τον τίτλο: Consiliarius Nigroponti (Σύμβουλος του Negroponte), για την οποία αυτός και οι απόγονοί του, φαίνεται να ήταν πολύ υπερήφανοι. Ο τίτλος Consiliarius (Σύμβουλος), επισημαίνεται ρητά πως είχε δοθεί από τη Δουκική Κυβέρνηση.

Άλλωστε ο θεσμός του επίτιμου γενικού πρόξενου και του επίτιμου πρόξενου προβλέπεται και στις μέρες μας και σύμφωνα με τον οργανισμό του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, στις θέσεις αυτές διορίζονται έγκριτοι πολίτες μονίμως διαμένοντες επί μια πενταετία τουλάχιστον στον τόπο όπου εδρεύει η οικεία προξενική αρχή και οι οποίοι φυσικά είναι κάτοχοι της τοπικής γλώσσας και μπορούν να ανταποκρίνονται στα οικονομικά βάρη άμισθης προξενικής αρχής. (βλέπε σχετικά εδώ). Προφανώς κάτι τέτοιο ίσχυε και τα χρόνια εκείνα στη Βενετική κυβέρνηση (δες εδώ) και ο τίτλος του «Συμβούλου του Negroponte» πρέπει να αποτελούσε έναν αληθινά τιμητικό τίτλο για τον κάτοχό του και την οικογένειά αυτού.

Ο Pietro Lippamano απεβίωσε τις βραδινές ώρες μιας Πέμπτης του 1397. Στην επιγραφή διαβάζουμε 1398, αλλά η ημερομηνία της Πέμπτης 7 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, δεν είναι δυνατόν να υπήρχε αυτό το έτος, αλλά το προηγούμενο (1397). Ένα σύγχρονο ημερολόγιο θα την προσδιόριζε σαν Πέμπτη 6 ή Παρασκευή 7 Σεπτεμβρίου. Όμως στη μεσαιωνική Βενετία η ημέρα του μήνα άλλαζε τα μεσάνυχτα της Πέμπτης 6 Σεπτεμβρίου, ενώ η Παρασκευή δεν είχε ξεκινήσει πριν το επόμενο ξημέρωμα.

Σύμφωνα με τη γενεαλογία του Barbaro, ο Pietro άφησε απογόνους του τους  Giovanni (Zuanne) Μάρκο, (ο οποίος αναφέρεται και από την Margaret L. King, στο βιβλίο της: «Βενετικός Ανθρωπισμός στην εποχή της Αριστοκρατικής Κυριαρχίας», Princeton, 1986, σελ. 389-90) καθώς επίσης τους Marin, Maffeo και Nicolò. Είναι δύσκολο να είμαστε σίγουροι για την σειρά γέννησής τους σύμφωνα με τη γενεαλογία του Barbaro.