Φωτό 6: Η οπτική γωνία που είχε ο Χάνσεν όταν σχεδίαζε το σκίτσο στο 24^ο δισέλιδο του sketchbook, πάνω σε εφαρμογή του πολεοδομικού διαγράμματος του 1840 σε σύγχρονο χάρτη της πόλης.

Φωτό 7: Εντός κόκκινου κύκλου, η άγνωστη ως σήμερα οθωμανική οχυρωματική κατασκευή, που φαίνεται να υπήρχε στη βορειοανατολική κατάληξη της γέφυρας της άνω πύλης και επιβεβαιώνεται από το σκίτσο του Χάνσεν.

Φωτό 8: Στην πανοραμική φωτογραφία των ετών 1860-70, που εδώ βλέπουμε λεπτομέρεια της, δεν υπάρχει κανένα οχυρωματικό έργο στην βορειοανατολική κατάληξη της γέφυρας της Άνω Πύλης. Εντός κύκλου η μοναδική φωτογραφική απεικόνιση της άνω πύλης, όπου φαίνεται ξεκάθαρα ο βόρειος προσανατολισμός της. Επίσης, εντός κύκλου μικρό φυλάκιο στις επάλξεις, με το οποίο θα ασχοληθούμε παρακάτω. Πηγή: Προσωπική συλλογή Ε. Ιωαννίδη. Ψηφιακή επεξεργασία: Β. Κατσός.

25^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: «Οθωμανική κρήνη», η περιγραφή στην έκδοση της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης. Πιθανότατα πρόκειται για την κρήνη που βρίσκεται ως και σήμερα μπροστά από το τζαμί Εμίρ Ζαδέ. Κατασκευάστηκε στα 1623-1624, από τον καπουδάν πασά Χαλίλ. Βλ. περισσότερα, εδώ.

26^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Θέα των βορειοδυτικών τειχών της Χαλκίδας, του κάστρου στον Εύριπο και των εκατέρωθεν Οθωμανικών γεφυρώσεων του, από το προάστιο της πόλης.

Φωτό 9: Χαρακτικό του Αυστριακού ζωγράφου Φέρντιναρτ Μπάουερ (1760 – 1826), από επίσκεψη στη Χαλκίδα την 1 Αυγούστου 1787. Εντός κύκλου, κάποιος βοηθητικός χώρος του οθωμανικού τελωνείου, που επίσης βλέπουμε στο 26^ο δισέλιδο του sketchbook του Χάνσεν, δεξιά.  Βιβλιοθήκη Μπόντλιαν, πανεπιστήμιο Οξφόρδης.

26^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, αριστερά: Πρόχειρη απεικόνιση βεράντας οθωμανικού αρχοντικού στην αγορά της πόλης.

26ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Γενική άποψη διώροφου αρχοντικού, από το οποίο πιθανότατα προέρχεται η λεπτομέρεια που είδαμε πριν, καθώς βρίσκονται στο ίδιο δισέλιδο. Κρίνοντας από το μέγεθος, πιθανότατα βρισκόταν σε κάποιο σημείο γύρω από την πλατεία Πεσόντων Οπλιτών, μπροστά από το τζαμί Εμίρ Ζαδέ.

27^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: «Τζαμί με μιναρέ», η μόνη επεξήγηση στην έκδοση της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης. Πιθανότερα βλέπουμε την πίσω πλευρά του Μπαϊρακλί τζαμί, το οποίο βρισκόταν εκεί όπου σήμερα το βορειοανατολικό τμήμα της πλατείας αγοράς.

28^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά (1): Λεπτομέρεια πάνω μέρος μιναρέ. 29^ο δισέλιδο, δεξιά (2): Λεπτομέρεια βάσης μιναρέ. 30^ο δισέλιδο, δεξιά (3): Λεπτομέρεια πάνω μέρος μιναρέ. 32^ο δισέλιδο, δεξιά (4): Εξαιρετικά πρόχειρο σχέδιο τεμένους με μιναρέ. Πιθανότατα και τα τέσσερα αυτά σκίτσα προέρχονται από το Μπαϊρακλί τζαμί της εβδομαδιαίας αγοράς, κρίνοντας από: Α) Τη συνέχεια στις σελίδες. Β) Τη θέση του μιναρέ. Γ) Τις σκάλες, καθώς το τζαμί Εμίρ Ζαδέ έχει δύο εκατέρωθεν στην μπροστινή του μεριά, και όχι δύο (ή τρεις, καθώς δε φαίνεται η άλλη πλευρά), εκ’ των οποίων η μία να είναι κεντρική.

31^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Οθωμανική επιτύμβια στήλη, σε αταύτιστο σημείο, πιθανότατα σε κάποιο μουσουλμανικό χώρο ταφής ή τέμενος της πόλης. Παρόμοια στήλη σήμερα φιλοξενείται στη μόνιμη έκθεση γλυπτών στο κάστρο του Καράμπαμπα (φωτό 10).

Φωτό 10: Κλασική Οθωμανική επιτύμβια στήλη του 16^ου – 19^ου αιώνα, ανάλογη αυτής που σχεδίασε ο Χάνσεν. Η επιγραφή αυτή τοποθετήθηκε στον τάφο του φρούραρχου της Χαλκίδας Εμπού Μπεκίρ Πασά από τη σύζυγο του, Ζιμπά, όταν εκείνος πέθανε στις 18 Φεβρουαρίου 1815. Μόνιμη έκθεση γλυπτών στον προμαχώνα του κάστρου στον Καράμπαμπα. Φωτογραφία: Β. Κατσός.

33^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Παραδοσιακό οθωμανικό διακοσμητικό μοτίβο. Πιθανότατα ο Χάνσεν το είδε σε κάποιο υφαντό χαλί ή κιλίμι, του έκανε εντύπωση και το αντέγραψε βιαστικά. Ανάλογα σχέδια συναντάμε επίσης σε οροφές, πατώματα, εξώφυλλα βιβλίων, κτλ.

34^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Το σκίτσο αυτό θυμίζει αρχιτεκτονική κάτοψη. Σε συνδυασμό δε με την αναγραφή «apano porta kaffene» οδηγεί στην σκέψη πως αποτελεί σκαρίφημα κτηρίου ή οχύρωσης στην άνω πύλη. Μια προσεκτική ματιά στο αυθεντικό πολεοδομικό διάγραμμα του 1840 όμως δεν φανερώνει κάτι αντίστοιχο σε οποιοδήποτε σημείο του κάστρου της Χαλκίδας. Οπότε, παραμένει αταύτιστο.

35^ο  και 36^ο δισέλιδο, κενά. 37^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, αριστερά: Βιαστικό προσχέδιο καθιστού Έλληνα ή Οθωμανού κατοίκου.

37^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Τελικό σκίτσο Έλληνα ή Οθωμανού κατοίκου. Το πιθανότερο πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο με το προηγούμενο σχέδιο, καθώς και τα δύο βρίσκονται στο ίδιο δισέλιδο.

38^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, αριστερά: Η άνω πύλη, ο ομώνυμος προμαχώνας και η γέφυρας της με τη ξύλινη κινητή κατάληξη της.

Φωτό 11: Επακριβές σημείο όπου βρισκόταν η Άνω Πύλη του κάστρου της Χαλκίδας και επεξήγηση σημείου όπου βρισκόταν ο Χάνσεν όταν σχεδίαζε το σκίτσο του 38^ο δισέλιδου. Εφαρμογή αυθεντικού πολεοδομικού διαγράμματος σε σύγχρονο χάρτη της πόλης: ΕΦ.Α. Ευβοίας. Ψηφιακή επεξεργασία: Β. Κατσός.

Φωτό 12: Μεσαιωνικό κάστρο του Σιρμιόνε στη λίμνη Γκάρντα της Ιταλίας. Ανάλογες κινητές αναδιπλούμενες ξύλινες γέφυρες βρίσκονταν τοποθετημένες στα κάστρα της Χαλκίδας και του Ευρίπου.

38^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: «Λαϊκά σπίτια, θέα από την πόλη» η επεξήγηση της ακαδημίας της Στοκχόλμης. Κρίνοντας από τις κορυφογραμμές που διακρίνονται πίσω, οι οποίες θυμίζουν αυτές της Ριτσώνας, αλλά και τις επάλξεις των τειχών που δείχνουν να βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, εξάγεται το συμπέρασμα πως τα σπίτια αυτά βρίσκονταν στο νοτιοδυτικό τμήμα του κάστρου. Το τετραώροφο μέγεθος της μίας οικίας προκαλεί εντύπωση.

39^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Μία γυναίκα με πολύχρωμη φορεσιά και στάμνα. Ο Μπρονζέττι, την ίδια περίπου περίοδο, είχε καταγράψει πως όταν είχε επιχειρήσει να πλησιάσει νεαρές μουσουλμάνες Χαλκιδαίες αυτές αμέσως κάλυψαν το πρόσωπο τους (βλ. εδώ). Κρίνοντας από το ακάλυπτο πρόσωπο και το ανοιχτό πουκάμισο πρόκειται λοιπόν για νεαρή χριστιανή κάτοικο της πόλης, πιθανότατα υπηρετικό προσωπικό. Η ομορφιά της τράβηξε την προσοχή του Χάνσεν και έτσι την αποτύπωσε στην αιωνιότητα.

40^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, αριστερά: Γυναίκα με μαντίλα, πιθανότατα μουσουλμάνα. Το 1833 ο Μπρονζέττι είχε περιγράψει πως «Οι Μωαμεθανοί της Χαλκίδας είναι τόσο ζηλότυποι προς τις γυναίκες τους, ώστε τα πτωχά αυτά πλάσματα μόνο σαν κλέφτρες κρυφά βγαίνουν έξω στο δρόμο» (βλ. εδώ).

40^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Άντρας με φέσι.

41^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, αριστερά: Άνδρας με μακρύ τσιμπούκι, πιθανότατα σε κάποιον από τους καφενέδες της πόλης.

42^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, αριστερά: Σχέδιο γέφυρας. Οραματίστηκε ο Χάνσεν μια «γέφυρα του Μπρούκλιν» στον Εύριπο, 45 χρόνια πριν αυτή κατασκευαστεί στο Μανχάταν; To τελευταίο σκίτσο στο sketchbook αφήνει ερωτηματικά για το κατά πόσο αφορούσε τη Χαλκίδα, ή αν απλά αποτύπωνε στο χαρτί μία από τις ιδέες του.

42^ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Τελευταίες σημειώσεις, οι οποίες δε στάθηκε δυνατό να αναγνωστούν. Ξεχωρίζει η ημερομηνία επίσκεψης, 12-14 Μαΐου 1838 και η ονομασία «Kalkis», που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης πως αυτές τις ημέρες της άνοιξης επισκέφθηκε τη Χαλκίδα ο Δανός νεοκλασικιστής.