Ο Δανός νεοκλασικιστής αρχιτέκτονας Κρίστιαν Χάνσεν (Christian Hansen).
40 άγνωστες εικόνες της πόλης από το 1838 και τα νέα ιστορικά συμπεράσματα που εξάγονται μέσα από τη μελέτη τους.
Πηγές:
«Sketches and Measurings», Margit Bendtsen. Danish Architects in Greece 1818 – 1862. Royal Danish Academy of Fine Arts, Copenhagen 1993.
Sketchbook: The Danish National Art Library.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον καθηγητή αρχιτεκτονικής Σταύρο Μαμαλούκο για την αποστολή του sketchbook με τα σκίτσα του Κριστιάν Χάνσεν από τη Χαλκίδα στο email μου, προς έρευνα και δημοσίευση στο Square.gr – History.
Βάγιας Κατσός
Συγγραφέας-εκδότης του βιβλίου «Οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου». Διαχειριστής των Square.gr και Squarebooks.gr
χορηγοί
-
Χορηγοί
Lusy
Κελαϊδίτης
Softnet
Χριστοπούλου
Κοτσιμπού
IEL
Βάγιας Κατσός
Συγγραφέας-εκδότης του βιβλίου «Οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου». Διαχειριστής των Square.gr και Squarebooks.gr
Ποιος ήταν ο Κριστιάν Χάνσεν.
Ο Δανός νεοκλασικιστής αρχιτέκτονας Κρίστιαν Χάνσεν (Christian Hansen) γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη στις 20 Απριλίου 1803. Ο πατέρας του λεγόταν Ράσμους (Rasmus Hansen, 1774-1824), ήταν Νορβηγός και εργαζόταν ως αγγελιοφόρος σε ασφαλιστική εταιρεία. Η μητέρα του ονομαζόταν Σόφι (Sophie Elisabeth Jensen). Είχε έναν αδελφό, το Θεόφιλο (Theophilus Hansen, 1813 – 1891), που ήταν επίσης επιτυχημένος αρχιτέκτονας.
Ο Κριστιάν ξεκίνησε τις σπουδές του στη Δανέζικη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών το 1816, σε ηλικία μόλις 13 ετών. Το 1831 κέρδισε το χρυσό μετάλλιο της Ακαδημίας και ένα ταξίδι με υποτροφία, που τον οδήγησε για δύο χρόνια στην Ιταλία, κυρίως στη Ρώμη και τη Σικελία. Το 1833 ήρθε στην Αθήνα και το 1834, έχοντας κερδίσει την εύνοια του βασιλιά Όθωνα, διορίστηκε αρχιτέκτονας της Ελληνικής αυλής. Στα 17 χρόνια που διήρκησε αυτή η περίοδος συμμετείχε σε μια μικρή ομάδα ανθρώπων -ανάμεσα τους και ο αδελφός του Θεόφιλος, από το 1838-, που μέσα σε λίγα χρόνια μεταμόρφωσαν την Αθήνα από μικρό Οθωμανικό χωριό σε πρωτεύουσα ενός νεοσύστατου Ευρωπαϊκού κράτους[1].
Μετά την Αθηναϊκή εξέγερση το Σεπτέμβρη του 1843, η πολιτική και κοινωνική κατάσταση έκανε δύσκολη στους αλλοδαπούς την εργασία στην Ελλάδα. Επτά χρόνια μετά ο Κριστιάν Χάνσεν επέστρεψε για πάντα στη Δανία[2]. Πέθανε σε ηλικία 80 χρόνων, στις 2 Μαΐου 1883 στην Κοπεγχάγη και ενταφιάστηκε στο νεκροταφείο Ασίστενς. Μετά το θάνατό του τα σχέδια του αρχειοθετήθηκαν στη βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης. Σήμερα εκεί βρίσκονται πάνω από 300 σχέδια, ακουαρέλες κλπ από τη ζωή του στην Ελλάδα. Τα σκίτσα του έγιναν στο πλαίσιο εντατικής μελέτης της αρχιτεκτονικής των αρχαίων μνημείων, που επηρέασε βαθύτατα το συνολικό έργο του όπως και ευρύτερα το νεοελληνικό κλασικισμό του 19ου αιώνα. Η Βιβλιοθήκη επίσης, έχει στην κατοχή της 10 μικρά sketchbooks γεμάτα με σχέδια από την Ελλάδα. Ένα από αυτά περιλαμβάνει σπάνιες εικόνες από τη Χαλκίδα των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων και με αυτό θα ασχοληθούμε παρακάτω.
Πότε ήρθε ο Κριστιάν Χάνσεν στη Χαλκίδα.
Ο Κριστιάν Χάνσεν επισκέφθηκε τη Χαλκίδα στις 12 Μαΐου 1838, παραμένοντας τρεις συνολικά ημέρες, όπως αυτό καταγράφεται ευκρινώς στην τελευταία σελίδα του sketchbook, την οποία θα δούμε παρακάτω.
Δυστυχώς, δεν έχει διασωθεί κάποια γραπτή αναφορά που να επεξηγεί τους λόγους της επισκέψεως του, αν ήρθε δηλαδή για επαγγελματικούς λόγους ή για αναψυχή. Τα πρώτα σχέδια του sketchbook μαρτυρούν εμπειρία και ταλέντο, όμως όσο περνούν οι σελίδες τα περισσότερα σκίτσα από τη Χαλκίδα έχουν μια προχειρότητα, που συνδέεται -το πιθανότερο- με τη σύντομη διάρκεια της επίσκεψης. Επίσης δε συνοδεύονται από επεξηγηματικά κείμενα, ώστε να αντλήσουμε περισσότερες πληροφορίες για όσα είδε ο νεοκλασικιστής αρχιτέκτονας. Αυτός είναι –προφανώς- και ο λόγος όπου στην έκδοση για τους Δανούς αρχιτέκτονες στην Ελλάδα, που εξέδωσε η Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης το 1993[3], αναφέρονται συνοδευτικά στα σκίτσα από τη Χαλκίδα μόνο ελάχιστες και γενικές τοπογραφικές επεξηγήσεις. Μένει λοιπόν μόνο η παρατήρηση ώστε να εξαχθούν από αυτά νέα πολύτιμα συμπεράσματα για την ιστορική έρευνα της πόλης, κάτι που η παρούσα μελέτη επιχειρεί να κάνει. Στα πρώτα εννέα δισέλιδα του sketchbook εμφανίζονται ορισμένα σκίτσα που δεν έχουν σχέση με Χαλκίδα – το πιθανότερο αφορούν περιοχές, πρόσωπα και αντικείμενα που συνάντησε ο Χάνσεν στο ταξίδι του στην Ιταλία, καθώς δε θυμίζουν Ελλάδα. Οπότε θα ασχοληθούμε με όλα τα υπόλοιπα.
10ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Ερείπια εκκλησίας. Στην έκδοση της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης αναφέρει πως βρισκόταν στην Αττική (με «;»). Είναι έτσι ή βλέπουμε τη μοναδική απεικόνιση από τη μεσαιωνική εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Χαλκίδα;
Η μυστηριώδης εκκλησία.
Στο 10ο δισέλιδο του sketchbook εμφανίζεται σχέδιο όπου στη μελέτη της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης αναγράφεται ο προσδιορισμός «Αττική (;)» και η χρονολογία 1836, κάτι που μαρτυρά πως έγινε δύο χρόνια πριν την επίσκεψη του Χάνσεν στη Χαλκίδα.
Είναι όμως έτσι; Με δεδομένο το γεγονός πως αμέσως μετά ακολουθούν σκίτσα από την επίσκεψη στη Χαλκίδα, δημιουργείται ο προβληματισμός αν βλέπουμε τα ερείπια μιας εκκλησίας της πόλης που πια δεν υπάρχει. Και ποια θα μπορούσε να είναι αυτή; Μία περίπτωση είναι να βλέπουμε τη μεσαιωνική εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπως την περιέγραψε ο αείμνηστος Pierre A. MacKay στο «Νέο φως στο Νεγροπόντε». Σύμφωνα με τον καθηγητή, ο ναός αυτός –που δεν έχει καμιά σχέση με το σημερινό- βρισκόταν στην Ενετική συνοικία του Νεγροπόντε και κοντά στην Κάτω Πύλη (δίνοντας της επίσης την ονομασία «Πύλη του Ναού»). Όπως μας εξηγεί και ο Γεώργιος Λόης στο άρθρο του «Ρωμαιοκαθολικά μοναστικά Τάγματα στο Νεγροπόντε» ο ναός του Αγίου Νικολάου ήταν υπό τον έλεγχο των «Αδερφών του Ναού (Fratelli del Tempio)», ένα παρακλάδι του θρησκευτικού Τάγματος των λεγόμενων «Κανονίτων (Canons Regular)». Στοιχείο του σκίτσου που οδηγεί σε αυτή την πιθανότητα είναι η οξυκόρυφη καμάρα που βλέπουμε πίσω από τις αρχαιοελληνικές κολώνες. Ανάλογες καμάρες συναντάμε σε ορισμένες φωτογραφίες αμέσως μετά την κατεδάφιση των τειχών, εντός οικοπέδου κοντά στη γέφυρα του πορθμού (φωτό 1), όπου παραμένει αδιευκρίνιστη η χρήση τους και κατεδαφίστηκαν μέσα στα πρώτα πέντε χρόνια του 20ου αιώνα. Μένει η έρευνα ή η αρχαιολογική σκαπάνη να αποδείξει ή να καταρρίψει στο μέλλον την πιθανότητα αυτή.
Φωτό 1: Εντός κύκλου οι οξυκόρυφες καμάρες σε οικόπεδο κοντά στη γέφυρα, στα 1900 – 5, λίγο μετά την κατεδάφιση των τειχών της Χαλκίδας. Φωτογραφική συλλογή Α. Αίσωπου. Ψηφιακή επεξεργασία: Β. Κατσός.
11ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Θέα του προαστίου της Χαλκίδας, μέσα από το Ουρσί Τζαμί (σημερινός Άγιος Νικόλαος).
Η σημερινή πλατεία του Αγίου Νικολάου, όπως ήταν επί ύστερης τουρκοκρατίας.
«Θέα ενός μιναρέ και μιας κρήνης σε υπόστεγο από την είσοδο τεμένους». Αυτή είναι η λιτή περιγραφή του σκίτσου που βρίσκεται στο 11ο δισέλιδο του sketchbook του Κριστιάν Χάνσεν από τη Χαλκίδα, στη μελέτη των Δανών αρχιτεκτόνων του 19ου αιώνα.
Μια προσεκτική ματιά όμως, συνδυαστικά με άλλες γκραβούρες, φωτογραφίες και τοπογραφικά, μαρτυρά την επακριβή τοποθεσία: Στο σχέδιο αυτό βλέπουμε τη θέα από την είσοδο του Ουρσί τζαμί (σημερινή εκκλησία Αγίου Νικολάου), μέσα από το κιονοστήρικτο προστώο (ρεβάκ) του, κοιτώντας προς τη μεριά όπου σήμερα υπάρχει η πλατεία του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται δηλαδή για μοναδική απεικόνιση της συγκεκριμένης περιοχής, που μας αφήνει να ταξιδέψουμε στην εποχή όπου το σημερινό κέντρο ήταν το αλλοτινό προάστιο της καστροπολιτείας! Κυριότερο αποδεικτικό στοιχείο του σημείου που βρισκόταν ο Χάνσεν όταν σχεδίασε το συγκεκριμένο σκίτσο είναι ένα χαρακτικό που απεικονίζει το Ουρσί τζαμί, όπως ήταν το 1843 (φωτό 2), όπου διακρίνονται ευκρινώς το υπόστεγο με την κρήνη και ο μιναρές. Για να γίνει περισσότερο κατανοητό το σημείο όπου βλέπουμε, σήμερα ανάμεσα στο τζαμί και το μιναρέ περνάει η οδός Καραμουρτζούνη[4]. Ο μιναρές[5] καταλάμβανε το σημείο περίπου στην αρχή της οδού Καραμουρτζούνη και επί της σημερινής πλατείας του Αγίου Νικολάου[6].
Φωτό 2: Επεξήγηση του σημείου όπου βρισκόταν ο Κριστιάν Χάνσεν όταν ζωγράφιζε τη θέα μέσα από το Ουρσί τζαμί. Χαρακτικό του Γάλλου ζωγράφου Etienne Rey από το βιβλίο: “Voyage pittoresque en Grece et dans le Levant fait en 1843-1844”, 6 Οκτωβρίου 1843, έκδοση 1867.
12ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Στη λεζάντα της έκδοσης των Δανών αρχιτεκτόνων του 19ου αιώνα αναφέρεται ως «Οθωμανικό κτήριο στην αγορά». Την περίοδο όπου έγινε το σχέδιο λειτουργούσαν δύο αγορές στη Χαλκίδα: Η εντός του κάστρου, μπροστά από το τζαμί Εμίρ Ζαδέ, και της «εβδομαδιαίας αγοράς», εκεί όπου σήμερα η πλατεία αγοράς. Η έλλειψη περισσότερων στοιχείων οδηγεί σε αδυναμία επακριβέστερης ταύτισης. Εντός κύκλου: Λεπτομέρεια από το διάκοσμο της σκεπής, (12ο δισέλιδο, αριστερά).
13ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, αριστερά: Περιγραφή της ενδυμασίας μίας μουσουλμάνας, σε κάποιον από τους στενούς και βρώμικους δρόμους της Χαλκίδας. Εκείνη την περίοδο στο προάστιο της πόλης κατοικούσαν 4.578 κάτοικοι και εντός του κάστρου 1.347[7]. Από αυτούς, περίπου οι 300 ήταν Οθωμανοί[8], οι λίγοι που είχαν απομείνει πλέον στη Χαλκίδα, μετά την προσάρτηση την Εύβοιας στην Ελληνική επικράτεια.
13ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Εσοχή σε τέμενος της Χαλκίδας ή σε εξωτερικό σπιτιού (ανάλογη συναντάμε σε εξωτερική γωνία της οικίας στην οδό παίδων). Αρχιτεκτονικό στοιχείο με στατική, διακοσμητική αλλά και θρησκευτική χρήση, καθώς όταν καλύπτει την κόγχη του Μιχράμπ δείχνει στη Μέκκα, δηλαδή νοτιοανατολικά. Αταύτιστο το επακριβές σημείο σχεδίασης.
14ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: «θέα από την πόλη», η μόνη επεξήγηση που δίνει η μελέτη της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης. Πρόκειται για κοντινή απεικόνιση της εισόδου του τεμένους Νταούτ Μπέη στη Χαλκίδα, όπως αυτό αποδεικνύεται από χαρακτικό του Λέο φον Κλέντσε (φωτό 3).
Φωτό 3: Σχέδιο του αρχιτέκτονα και ζωγράφου Λέο φον Κλέντσε (Leo von Klenze) από επίσκεψή του στη Χαλκίδα το 1834 (Μουσείο Μονάχου). Σε αυτό βλέπουμε το Νταούτ Μπέη τζαμί, που βρισκόταν σε κοντινή απόσταση από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και κατεδαφίστηκε στα 1906-7. Εντός κόκκινου παραλληλόγραμμου βλέπουμε τι απεικονίζεται στο σκίτσο που έκανε ο Χάνσεν στο 14ο δισέλιδο του sketchbook του.
16ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Ένα φρεατοστόμιο, στη βόρεια πλευρά του ναού της Αγίας Παρασκευής. Πίσω του, μια οθωμανική αρχοντική κατοικία και στο βάθος ο μιναρές του τεμένους Εμίρ Ζαδέ.
Θέα προς την πόλη, από τη βόρεια πλευρά της Αγίας Παρασκευής.
Η επεξήγηση που δίνει η έκδοση για τους δανούς αρχιτέκτονες που επισκέφθηκαν την Ελλάδα το 19ο αιώνα είναι και εδώ λυτή: «θέα από την πόλη». Και στο σκίτσο όμως του 16ου δισέλιδου βλέπουμε πολλά περισσότερα!
Ο Χάνσεν το σχεδίασε έχοντας στην πλάτη του την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, καθώς σε πρώτο πλάνο βλέπουμε ένα φρεατοστόμιο που περιλαμβάνεται και στο ακριβώς επόμενο σκίτσο που θα εξετάσουμε. Αναλόγου ύφους φρεατοστόμιο (τέλη 14ου – αρχές 15ου αι.) φιλοξενείται σήμερα και στη μόνιμη έκθεση γλυπτών που φιλοξενείται στον προμαχώνα του κάστρου στον Καράμπαμπα (φωτό 4). Χρησιμοποιούνταν για την άντληση πόσιμου νερού από όμβρια, το οποίο κατέληγε σε δεξαμενές με ιδιότυπο σύστημα διήθησης. Η θέση όπου έγινε το σκίτσο επιβεβαιώνεται επίσης και από την αρχοντική οθωμανική κατοικία που βλέπουμε σε δεύτερο πλάνο, καθώς η κοντινή της απόσταση από το φρεατοστόμιο ανταποκρίνεται στη γωνία της οπτικής του σκίτσου στο πολεοδομικό διάγραμμα του 1840 (φωτό 5). Τέλος, πίσω από τις σκεπές βλέπουμε το μιναρέ του τεμένους Εμίρ Ζαδέ.
Φωτό 4: Φρεατοστόμιο εξαιρετικής τέχνης με εξαγωνικό χείλος. Το οικόσημο εναλλάσσεται με κρινάνθεμο, αστέρι και πεντάφυλλο ρόδακα. Πιθανότατα εντασσόταν σε πηγάδι ή δεξαμενή αρχοντικού, αν κρίνουμε από τους θυρεούς που το κοσμούν. Δεν αποκλείεται όμως να έστεφε δημόσια δεξαμενή ή πηγάδι και ο θυρεός να δήλωνε τον χορηγό άρχοντα, κρίνοντας από ανάλογα παραδείγματα στη Βενετία. Είναι κατασκευασμένο από λίθο Ιστρίας, πιθανότατα εισηγμένο από τη Βενετία και χρονολογείται τέλη 14ου με αρχές 15ου αι. Μόνιμη έκθεση γλυπτών που φιλοξενείται στον προμαχώνα του κάστρου στον Καράμπαμπα. Φωτογραφία: Β. Κατσός.
Φωτό 5: Επεξήγηση του σημείου όπου βρισκόταν ο Κριστιάν Χάνσεν όταν ζωγράφιζε το σκίτσο του 16ου δισέλιδου, πάνω στο αυθεντικό πολεοδομικό διάγραμμα του κάστρου της Χαλκίδας στα 1840. ΓΑΚ, Κοκκίνης – Γκίκας, Ε.Ε.Σ. 1974.
17ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Η βορειοανατολική πλευρά του ναού της Αγίας Παρασκευής, όπως ήταν το 1838. Διακρίνεται ο πύργος του κωδωνοστασίου στη μορφή που είχε πριν τον καταστροφικό σεισμό του 1894. Επίσης, ένα μικρό υπόστεγο πλευρικής τοξωτής θύρας που σήμερα δεν υπάρχει, καθώς ή κατέπεσε στο σεισμό του 1853 ή αφαιρέθηκε σε άγνωστη χρονική στιγμή. Τέλος, κάτω χαμηλά διακρίνεται το φρεατοστόμιο που εξετάσαμε στο προηγούμενο δισέλιδο του Sketchbook. Περισσότερα, βλ. εδώ.
18ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Δύο παράθυρα, πιθανότατα της Αγίας Παρασκευής, κρίνοντας από το γεγονός πως βρίσκονται στο ενδιάμεσο σχεδίων της εκκλησίας.
19ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Σε αυτό το σκίτσο βλέπουμε τη μοναδική κοντινή απεικόνιση που σήμερα έχουμε από τη δυτική, κεντρική είσοδο της Αγίας Παρασκευής, όπως αυτή ήταν πριν καταστραφεί από το σεισμό του 1853. Διακρίνεται το προστέγασμα (porch) της μοναδικής –τότε- κεντρικής πόρτας, ένα μεγάλος Γοτθικός ρόδακας ακριβώς από πάνω του, ένας λέοντας του Αγίου Μάρκου και τρία οξυκόρυφα παράθυρα. Κανένα από αυτά τα χαρακτηριστικά της εκκλησίας δεν σώζεται σήμερα. Περισσότερα, βλ. εδώ.
20ο δισέλιδο, αριστερά (1) και δεξιά (2), 21ο δισέλιδο, δεξιά (3): Ο μιναρές του τεμένους Νταούτ Μπέη, κοντινή λεπτομέρεια και γενική άποψη. 22ο δισέλιδο, δεξιά: Παράθυρο, το πιθανότερο και αυτό από το Νταούτ Μπέη τζαμί της Χαλκίδας. Πιθανότερη εξήγηση στο γιατί τα σκίτσα αυτά ανταποκρίνονται στο Νταούτ Μπέη τζαμί αποτελεί το γεγονός πως αυτό βλέπουμε στο αμέσως επόμενο δισέλιδο στο sketchbook του Χάνσεν. Εκτός της λογικής συνέχειας ταιριάζουν και τα χαρακτηριστικά που εδώ βλέπουμε με άλλα, σε φωτογραφίες και χαρακτικά, όπως αυτό του Λέο φον Κλέντσε (φωτό 3).
δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: «Τέμενος με μιναρέ» η λυτή επεξήγηση στην έκδοση της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης. Το όνομα αυτού; Νταούτ μπέη τζαμί. Βρισκόταν σε κοντινή απόσταση από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, εκεί όπου σήμερα η συμβολή των οδών Ερωτόκριτου και Ανδρούτσου. Η οπτική του σκίτσου είναι παρόμοια με αυτή που είχε στο αντίστοιχο δικό του ο Λέο φον Κλέντσε (φωτό 3).
23ο δισέλιδο sketchbook Χάνσεν, δεξιά: Οι καμάρες του Οθωμανικού υδραγωγείου και όχι «τείχους» όπως αναφέρει η μελέτη της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης, πολύ πρόχειρα και βιαστικά σχεδιασμένες.
Τέλος πρώτου μέρους. Διαβάστε εδώ το δεύτερο μέρος.
Παραπομπές
[1] Έργα του Κριστιάν Χάνσεν είναι το Νομισματοκοπείο Αθηνών (1835), η καθολική εκκλησία του Αγίου Παύλου στον Πειραιά (1838), το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1839 – 1841), η Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου (1839-1843), λιμενικά κτίρια στο Καλαμάκι (1840), η Οφθαλμολογική Κλινική Αθηνών, το παλάτι του Διαδόχου στην Αθήνα, το ξενοδοχείο της Österreichischer Lloyd στο Λουτράκι, καθώς και αρκετές ιδιωτικές κατοικίες, όπως η οικία Κατακουζηνού. Επίσης, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αρχαιολογικών ανασκαφών, συμμετείχε στην αναστήλωση της Ακρόπολης, η οποία περιελάμβανε την εκ νέου ανέγερση του Ναού της Νίκης (1835-1837). Τέλος, ερεύνησε και συγκέντρωσε υλικό για τις τεχνικές οριζόντιας καμπυλότητας και οπτικών διορθώσεων στους Ελληνικούς ναούς της κλασικής εποχής και υπήρξε πρωτοπόρος στη μελέτη και την εφαρμογή της πολυχρωμίας στην αρχιτεκτονική.
[2] Το 1850 ο Κριστιάν Χάνσεν εγκατέλειψε για πάντα την Ελλάδα, αναλαμβάνοντας την κατασκευή ενός θαλάσσιου οπλοστασίου και ναυπηγείων στην Τεργέστη (1852-1856). Το 1851 επέστρεψε για το υπόλοιπο της ζωής του στη γενέτειρα του και διορίστηκε βασιλικός Επιθεωρητής Κτηρίων στο Φιούνεν και τα γύρω νησιά. Το 1867 ανέλαβε έδρα καθηγητή στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης. Παράλληλα, διορίστηκε βασιλικός επιθεωρητής κτηρίων στη Ζηλανδία και τα νησιά Λόλαντ και Φάλστερ. Ως αρχιτέκτονας ο Κριστιάν πρακτικά δεν κέρδισε ποτέ εξέχοντα ρόλο στη Δανία, όπως θα αναμενόταν μετά τα επιτεύγματά του στο εξωτερικό. Έργα του τη συγκεκριμένη περίοδο είναι το Δημοτικό Νοσοκομείο της Κοπεγχάγης (1856 – 1863), το Παρατηρητήριο Όστρεβολτ (1859 – 1861), το μουσείο ζωολογίας Krystalgade στην Κοπεγχάγη (1863-1869), οι φοιτητικές εστίες στο Valkendorfs Kollegium της Κοπεγχάγης (1865 – 1866), τα Ρωμαϊκά Μπάνια του Tordenskjoldsgade στην Κοπεγχάγη (1868), η Εκκλησία του Αγίου Νικολάι, (1868-1872), το νοσοκομείο του Αγίου Ιωσήφ στην Κοπεγχάγη (1873-1875), το συγκρότημα Palm House και ο βοτανικός Κήπος του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης (1874).
[3] «Sketches and Measurings», Margit Bendtsen. Danish Architects in Greece 1818 – 1862. Royal Danish Academy of Fine Arts, Copenhagen 1993.
[4] Το ισχυρισμό αυτό αποδεικνύει η πρώτη πανοραμική φωτογραφία της Χαλκίδας (φωτογράφος: Μάριος), στα έτη 1860 – 70.
[5] Η πρώτη φωτογραφική αποτύπωση του μιναρέ γίνεται στην πρώτη πανοραμική φωτογραφία της Χαλκίδας (φωτογράφος: Μάριος), στα 1860-70. Λίγο μετά, παρατηρώντας την ελαφρώς μεταγενέστερη δεύτερη πανοραμική φωτογραφία της Χαλκίδας παρατηρούμε πως πλέον ο μιναρές είχε κατεδαφιστεί, σε άγνωστη ως σήμερα επακριβώς χρονική στιγμή. Στην τρίτη πανοραμική φωτογραφία της Χαλκίδας (1870 – 1884) εμφανίζεται στη θέση του μιναρέ στενόμακρο οικοδόμημα που μοιάζει με καμπαναριό, το οποίο κάλυπτε πιθανότατα τις ανάγκες του, υπό χριστιανική λειτουργία εκείνη την περίοδο, τεμένους. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά, καθώς δεν αναφέρονται στην ως σήμερα βιβλιογραφία.
[6] Όπως αποδεικνύεται από τοπογραφικό του 19ου αιώνα, δημοσιευμένο στο βιβλίο «Ποθητός Καμάρας, 1861 -1935», Κωνσταντίνος Δημητούλης. Τ.Ε.Ε., Περιφερειακό Τμήμα Ν. Ευβοίας, Χαλκίδα 2009.
[7] «Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος». Έκδοση Ι. Δ. Σταματάκη, Αθήνα 1846.
[8] «Σύσταση και εξέλιξη του Δήμου Χαλκιδέων – καταγραφή και δράση των δημοτικών αρχόντων από το 1836 ως σήμερα», Ελένη Γούτου – Φωτοπούλου. Έκδοση Δήμου Χαλκιδέων, 1986.
square-mobile-post-footer
-
Squarebooks
square-mobile-post-footer-2
-
Newsletter History
Γίνε συνδρομητής στοnewsletterτου Square.gr / HistoryΓίνε συνδρομητής στο newsletterτου Square.gr / HistoryΔημοφιλή
Τα δέκα πιο Δημοφιλή
Τελευταίες ενημερώσειςΧορηγοί
Lusy
Κελαϊδίτης
Softnet
Χριστοπούλου
Κοτσιμπού
IEL
–
–
–
Newsletter History
Squarebooks
–
Δημοφιλή
–
Συντάκτες
Oι του Square.gr / History
