Η άφιξη στην Κάρυστο

Ξεκινήσαμε στις 16 Σεπτεμβρίου το βράδυ από τον Πειραιά, και βρεθήκαμε το επόμενο πρωί στον κόλπο της Καρύστου, στη νότια ακτή της Εύβοιας.

     Η δυτική πλευρά του κόλπου σχηματίζεται από ένα λοφώδες ακρωτήριο, την Λευκή Ακτή[6], προ του οποίου βρίσκεται μία ομάδα νησιών που ονομάζεται Πεταλιοί, όπου αρχίζει το Μυρτώον Πέλαγος· στην ανατολική πλευρά εκτείνεται το ακρωτήριο του Γεραιστού, ακόμη νοτιότερα, και μπροστά στο βάθος τού κόλπου ορθώνεται το επιβλητικό βουνό της Όχης, ύψους 4.500 ποδών (1.404 Γαλλικών μέτρων). Σ’ ένα ύψωμα στους πρόποδες της, σχεδόν μια ώρα από την παραλία, βρισκόταν ή αρχαία Κάρυστος.

     Στις οκτώ αποβιβαστήκαμε και καβάλα ανεβήκαμε στη σημερινή κωμόπολη, πού βρίσκεται κάτω από λεμονόκηπους και άλλα οπωροφόρα δένδρα. Αποτελείται από πέντε χωριά, μεταξύ των οποίων τα κυριότερα είναι ο Μάρκωνας και οι Μύλοι, τα οποία μαζί αριθμούν 400 σπίτια. Το κυριότερο προϊόν της περιοχής, είναι τα φρούτα· οι καλοποτισμένοι κήποι δίνουν το χρόνο 25 έως 35 εκατομμύρια λεμόνια και περί τα τέσσερα εκατομμύρια κίτρα. Όταν ο Βασιλιάς κατέβηκε στην κατοικία του επισκόπου[7], χρησιμοποίησα το διάστημα των παρουσιάσεων για να ρίξω μια ματιά γύρω, μια και άλλοτε δεν είχα ξανάρθει. Παρατηρεί κανείς σε πολλά μέρη στους απέναντι της παλαιάς πόλεως λόφους, θεμέλια και ακόμη μεγάλα υπολείμματα τειχών. Όλα αυτά τα υπολείμματα φαίνεται να ανήκουν σε μνημεία ή σε άλλες εγκαταστάσεις έξω απ’ την πόλη. Σε καμιά εκατοστή βήματα πάνω από την κατοικία του Επισκόπου, βρήκαν, μόλις προ λίγων εβδομάδων, σ’ ένα χωράφι, κάτω από μια βραχώδη προεξοχή, δυο αγάλματα αρκετά καλά δουλεμένα, έναν άνδρα και μια γυναίκα και οι δυο ως κάτω στα πόδια ντυμένοι, όμως χωρίς κεφάλι και χέρια. Εκεί κοντά βρισκόταν ακόμη ένα μέρος της βάσης, με την επιγραφή:

IΠΠΟΣΒΟΛΗΚΛΕΟΣ

Φαίνεται ότι βρισκόταν πάνω από έναν οικογενειακό τάφο, όπως το αγαλματένιο ζευγάρι από την αρχαία πόλη της Άνδρου. Έτσι επανεξετάστηκε και στην Εύβοια η συνήθεια των νησιών του Αιγαίου Πελάγους, της Θήρας, της Ανάφης, της Φολεγάνδρου, της Δήλου, της Άνδρου και άλλων, να ανεγείρουν στους τάφους των νεκρών τις εικόνες ολόκληρες, ή μόνο προτομές μέχρι το μέσο τού κορμού, ενώ στις νεκρουπόλεις της Αττικής αρκούνται γενικά στα ανάγλυφα ή τις ζωγραφικές παραστάσεις πάνω σε τάφους ή στα μαρμάρινα δοχεία.

Άλλες αξιομνημόνευτες αρχαιότητες δεν συνάντησα, εκτός μιας μεγάλη επιγραφή στα ερείπια μιας εκκλησίας, στον κήπο τού επισκόπου.

Περιήγηση στο Castelo Rosso και στα αρχαία λατομεία της Καρύστου

Μετά το πρόγευμα, ο Βασιλιάς και η ακολουθία του ανέβηκαν στο κατεστραμμένο φρούριο[8], πού βρίσκεται στην αιχμηρή κορυφή της αρχαίας πόλης.

     Στο δρόμο παρατηρεί κανείς ίχνη της ελληνικής πόλης. Η μετέπειτα τουρκική πόλη, είναι σήμερα σχεδόν ερειπωμένη και ακατοίκητη. Στο πίσω μέρος χωρίζεται το φρούριο από τον κύριο όγκο της Όχης, με μια  απότομη χαράδρα, στην οποία υπάρχουν ακόμη τα τόξα ενός υδραγωγείου, που εφοδίαζε τη νεότερη πόλη με νερό. Εδώ βρίσκεται το χωριό Μύλοι[9]. Κατεβήκαμε από τα ερείπια του φρουρίου, βορειοανατολικά μέσα στην χαράδρα και ανεβήκαμε στην άλλη πλευρά, άλλοτε πεζοί και άλλοτε πάνω σε ζώα, στις απότομες πλαγιές της Όχης, ως ένα από τα πολυάριθμα αρχαία λατομεία, των οποίων το γραμμωτό μάρμαρο (cipollino), όπως αυτό των γειτονικών λατομείων στα Στύρα, τόσο πολύτιμο ήταν την εποχή των Ρωμαίων[10]. Κατά τα φαινόμενα οι εργασίες των αρχαίων διεκόπησαν εδώ πολύ απότομα, πιθανόν περί τα μέσα του τρίτου μ.Χ. αιώνα, όταν οι εισβολές των βαρβάρων στο Ρωμαϊκό Κράτος έστρεψαν τις φροντίδες του αυτοκράτορα σε άλλα πράγματα, και όχι στα κοιτάσματα του μαρμάρου. Τα ελαφρώς επικλινή, σχεδόν οριζόντια στρώματα, διευκόλυναν εδώ την εξαγωγή τόσο μεγάλων μονόλιθων, πράγμα που στην Πεντέλη και στην Πάρο θα ήταν πολύ δυσκολότερο. Επίσης και ή μεταφορά στην πεδιάδα και το λιμάνι, δεν είναι διόλου δύσκολη, λόγω της απότομης καθόδου του βουνού, αν πρώτα τοποθετηθεί ένα κατάλληλο μηχάνημα ολίσθησης.

Οι εντυπώσεις από τις μεγαλιθικές κατασκευές στην κορυφή της Όχης.

Πάνω από το λατομείο υψώνεται η Όχη, κατά το μεγαλύτερο μέρος γυμνή, στο ύψος που είπαμε παραπάνω.

     Όχι μακριά από την κορυφή της, βρίσκονται τα ερείπια ενός οικοδομήματος από μεγάλες πλάκες πού μοιάζει ίσως με ναό και για τον οποίο γίνεται συχνά λόγος. Οι αρχαιολόγοι ισχυρίσθηκαν ομόφωνα ότι πρέπει να είναι ιερό. Για μένα αυτό είναι πολύ αμφίβολο, και ακόμη περισσότερο από τότε πού, κατά νεώτερες πληροφορίες, ανακάλυψαν στο μόλις γνωστό αυτό βουνό και άλλα παρόμοια οικοδομήματα. Είμαι  πεπεισμένος ότι αυτά τα οικοδομήματα – για τα οποία μιλάει ακόμη και η όλη τους εγκατάσταση, με την είσοδο επί της κατά μήκος πλευράς απέναντι στον νοτιά και το εσωτερικό τους σχέδιο – δεν είναι Ναοί, αλλ’ απλώς καταφύγια[11], στα όποια οι βοσκοί του βουνού με τα κοπάδια τους εύρισκαν προστασία από τα λιοντάρια και τους λύκους ή σε περίπτωση κακοκαιρίας μια στέγη, όπως οι χοιροβοσκοί του Οδυσσέα στην Οδύσσεια. Ας αναλογιστούμε επίσης με πόση σφοδρότητα φυσά ο βόρειος άνεμος στην κορυφή του βουνού, όταν ακόμη και κάτω στην πεδιάδα εκσφενδονίζει στη θάλασσα τα δεμάτια από τους αγρούς και τα αλώνια. Παρόμοιας στερεότητας, αν και άλλου σχήματος, είναι οι σημερινοί στάβλοι στα βουνά της Τήνου, που και αυτοί οφείλουν την ύπαρξή τους στην σφοδρότητα του άνεμου αυτού.

Ταξίδι στη Σκύρο

Μόλις άρχισε να νυχτώνει, κατεβήκαμε πάλι από τα λατομεία και καβάλα κατευθυνθήκαμε κατ’ ευθείαν στην αποβάθρα.

     Στις εννέα ξεκινήσαμε απ’ εδώ, περιπλεύσαμε τo απέναντι από την Άνδρο ακρότατο σημείο του Γεραιστού με το ακρωτήριο του Καφηρέα και το επόμενο πρωί την αυγή αποβιβαστήκαμε σ’ ένα μεγάλο έρημο λιμάνι, στη νοτιοδυτική πλευρά της νήσου Σκύρου, πριν από το οποίο βρίσκονται μερικά νησάκια και ως εκ τούτου ονομάζονται από τους ναυτικούς «οι τρεις Μπούκες». Στην βόρεια πλευρά του κόλπου υπάρχουν εκτεταμένα παλαιά λατομεία. Επειδή οι κάτοικοι δεν είχαν ειδοποιηθεί για την επικείμενη επίσκεψη της Α.Μ., πέρασε ολόκληρο το πρωί, χωρίς να έλθουν τα ζώα. Μόλις στη μία μπορέσαμε να ξεκινήσουμε και δια μέσου της γεμάτης βουνά και δάση νήσου, που σε αυτή τη πλευράτης έχει πολύ λίγα σπίτια, φθάσαμε σε δυο ώρες στην μικρή πόλη που βρίσκεται σ’ έναν αιχμηρό βράχο, όχι μακριά από την βορειοανατολική ακτή. Αριστερά τού δρόμου είδαμε το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, κοντά στο οποίο ο κύριος Φίντλερ ισχυρίζεται ότι βρήκε στην άμμο του ποταμού ίχνη χρυσού.

Η χώρα της Σκύρου είναι μικρή και φτωχή και το άλλοτε φρούριο, πού στεφανώνει το κέντρο της και που περικλείει το πάλαι ποτέ περίφημο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, ελεεινό και κατεστραμμένο τώρα. Ο άγιος δεν κάνει πια τα θαύματα που άλλοτε του έδωσαν τόσο μεγάλη φήμη. Πάνω από την μεγάλη πύλη τού φρουρίου είναι εντοιχισμένο, αλλά πολύ κατεστραμμένο, το άγαλμα ενός λιονταριού από άσπρο μάρμαρο και πάνω από μια άλλη πορτούλα είδαμε το οικόσημο ενός βενετού ευγενούς, με το λέοντα του Αγίου Μάρκου. Από έναν απ’ αυτούς τους βράχους ο Λυκομήδης, ο άρχοντας του νησιού, κατακρήμνισε τον θησέα, όταν αυτός είχε καταφύγει σ’ εκείνον. Ένας αφανής τάφος περιέκλειε τον Αττικό ήρωα, ωσότου ο Κίμωνας κατ’ επιταγή του μαντείου αναζήτησε και μετέφερε τα οστά του στην Αθήνα και υπέταξε το νησί στους Αθηναίους. Ακόμη περιφημότερη ήταν η Σκύρος με τα θρυλούμενα για τον έρωτα του Αχιλλέα προς την κόρη του Λυκομήδη, Δηιδάμεια, για το κρύψιμο του μεταξύ των γυναικών για να αποφύγει την συμμετοχή του στον Τρωικό πόλεμο και για την γέννηση του γιου του Νεοπτόλεμου ή Πύρρου, πληροφορίες που παρά την διαμόρφωση τους και το χτένισμά τους από τους ποιητές, περικλείουν ασφαλώς ένα πυρήνα ιστορικής αλήθειας. Από το φρούριο κοιτάξαμε νοτιοανατολικά μια ώρα μακρύτερα, στο σημείο που το νησί είναι πολύ στενό, έναν βαθύ κόλπο πού διατηρεί ακόμη το όνομα Αχίλλι, απ’ όπου ο Αχιλλέας κατά την ερμηνεία των κατοίκων έφυγε για την Τροία. Χωρίς αμφιβολία, όπως φανερώνει το όνομα, είχε εδώ ο ήρωας ένα ιερό. Το σπουδαιότερο ιερό της Σκύρου ήταν ο Ναός της Αθήνας, του οποίου τα υπολείμματα μπορούν να αναζητηθούν βόρεια κάτω από την πόλη, στα γύρω του λιμανιού της. Όμως το μικρό απόγευμα του Σεπτεμβρίου, δεν μας επέτρεψε άλλες εκδρομές[12] και το βράδυ είχε ήδη έλθει, όταν φθάσαμε πάλι στην δυτική ακτή και επιστρέψαμε στο πλοίο[13].