Η Χαλκίδα που υπάρχει (με επιχειρήματα και όχι αίολους χαρακτηρισμούς)

Αναφέρετε πως η πρώτη εντύπωση που παίρνει ο αναγνώστης διαβάζοντας τον οδηγό είναι «ο γιγαντισμός της μοναδικότητας! Σε τόσα πολλά πρώτη στον κόσμο η Χαλκίδα! Μήτε η Αθήνα, μήτε η Κωνσταντινούπολη, η Ρώμη αυτό το -ανιστόρητο – μεγαλόπιασμα, υπονομεύει εξ αρχής το θέμα το καταντάει αστείο ανέκδοτο».

Προσωπικά, δε με ενδιαφέρει τι ιδιαιτερότητες έχουν οι πόλεις που αναφέρετε. Με ενδιαφέρουν οι μοναδικότητες της Χαλκίδας και αυτές αναδεικνύω. Σε αντίθεση με τον τίτλο του πονήματος σας κ. Δεμερτζή, η πόλη που παρουσιάζει ο οδηγός υπάρχει. Και θα σας το αποδείξω παρακάτω με επιχειρήματα, όχι με αίολους χαρακτηρισμούς, τους οποίους προσωπικά θα αποφύγω. Δεν είναι λοιπόν «πολλές» οι μοναδικότητες της Χαλκίδας αλλά συγκεκριμένες και δέκα στον αριθμό. Αυτές συγκέντρωσα με κόπο και προσωπική έρευνα και παρουσίασα για πρώτη φορά στην τοπική βιβλιογραφία συνοπτικά στον τουριστικό οδηγό (καθαρά και μόνο λόγω έλλειψης χώρου) και αναλυτικά, με όλη τη συνοδευτική βιβλιογραφία, στο άρθρο μου υπό τον τίτλο «Οι Δέκα Μοναδικότητες της Χαλκίδας», στον ιστότοπο www.square.gr (δημοσίευση 14-12-16). Από αυτές τις δέκα μοναδικότητες, κρίνατε ως αβάσιμες και σχολιάσατε αρνητικά τις παρακάτω πέντε και –συμπερασματικά, καθώς δεν τις αναφέρετε- ορθές τις υπόλοιπες μισές. Παρόλα αυτά κρίνετε το σύνολο ως «ανιστόρητο μεγαλόπιασμα».

«Ψηλομύτες» με αιτία

Για τις παγκόσμιες μοναδικότητες των γεφυρώσεων της Χαλκίδας διαχρονικά αναφέρετε: «Ασφαλώς ως ανέκδοτο γράφεται ότι η γεφύρωση του στενού του Ευρίπου ήταν η πρώτη μεταξύ νησιού και μεγάλης στεριάς παγκοσμίως. Στοιχειωδώς αν γνωρίζεις τις αλλαγές πλάτους του Ευρίπου αποφεύγεις τέτοιες γκάφες. Τέτοιος… ψηλομυτισμός σπάνιος όσο και αστείος».

Η πρώτη γεφύρωση, όπως μας είναι γνωστό, έγινε το 410 π.Χ. Η προσωπική μου έρευνα κατέδειξε πως δεν υπάρχει άλλο σημείο με ανάλογο συνδυασμό παλαιότητας και διαχρονικότητας. Έχετε εσείς να υποδείξετε κάποιο άλλο παλαιότερο σημείο ζεύξης ηπειρωτικής χώρας με νησί, όπου να παρέμεινε η γέφυρα ως σήμερα, αποδεικνύοντας έτσι την «αστειότητα» του ισχυρισμού; Με χαρά να το διαβάσω και αν ισχύει να αφαιρέσω τη μοναδικότητα από τη λίστα.

Να υπενθυμίσω επίσης πως ο αξιοσέβαστος Θ. Π. Τάσιος, στην εκδήλωση του ΤΕΕ Ευβοίας «Οι Κινητές Γέφυρες του Ευρίπου» για τα 45 χρόνια της κινητής γέφυρας της Χαλκίδας (2008), ανέφερε χαρακτηριστικά πως «το στενότερο μέρος του πορθμού του Ευρίπου, είναι ίσως το αρχαιότερο και πιο εμβληματικό τοπόσημο γεφυροποιίας σ’ όλον τον κόσμο». Η προσωπική μου έρευνα αποδεικνύει πως η λέξη «ίσως» είναι αχρείαστη στην κατά τ΄ άλλα ορθότατη διαπίστωση – διατύπωση του κ. καθηγητή και φυσικά κρίνω πως αυτό πρέπει να το επικοινωνούμε ως πόλη με κάθε τρόπο, ως ιστορικό πλεονέκτημα της περιοχής μας. Όχι να το κρύβουμε κάτω από χαλάκια, μήπως και κάποιος μας χαρακτηρίσει «ψηλομύτες»! Τιμή μας και καμάρι μας είναι!

Μάνικα: Γιατί η προϊστορική Χαλκίδα είναι η αρχαιότερη, μεγαλύτερη σε έκταση πόλη της Ευρώπης

Η δεύτερη μοναδικότητα που περνά από την αμφισβήτηση σας είναι η Μάνικα, αφενός κατά πόσο είναι η προϊστορική Χαλκίδα και αφετέρου αν είναι η αρχαιότερη, μεγαλύτερη σε έκταση πόλη της Ευρώπης.

Συγκεκριμένα γράφετε: «[…] Το να ταυτίζεις τη Μάνικα – Χαλκίδα αρχαιότερη και μεγαλύτερη σε έκταση πόλη της Ευρώπης, μια μόνο λέξη που γράφεται με πίκρα, το χαρακτηρίζει: γελοιότητα. Πόσοι αρχαίοι συγγραφείς γράφουν, λόγου χάριν ότι οι…Μανικαίοι εκστρατεύσανε στην Τροία!». Μια πόλη έχει συνέχεια στο χρόνο, ακόμη και όταν μετατίθενται τα όρια της, ή αλλάζουν οι ονομασίες της. Τα συμπεράσματα πως η Μάνικα είναι η προϊστορική Χαλκίδα και πως είναι η αρχαιότερη, μεγαλύτερη σε έκταση πόλη της Ευρώπης, δεν είναι δικά μου. Ανήκουν στον αρχαιολόγο και ακαδημαϊκό Αδαμάντιο Σάμψων, γνωστός τόσο για το συγγραφικό όσο και για το ανασκαφικό του έργο στην περιοχή μας. Ενδεικτική βιβλιογραφία: «Μάνικα, μια πρωτοελλαδική πόλη στη Χαλκίδα», Α. Σάμψων, Αθήνα, 1958. «Χαλκίδα, η παλαιότερη πόλη της Ευρώπης», Εφημερίδα Έθνος, 18-8-84. «Archeology in Greece», H. Cattling, 1983-84. «Μάνικα, η προϊστορική Χαλκίδα», Α. Σάμψων, Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Η πόλη της Χαλκίδας», Χαλκίδα, 24-27 Σεπτεμβρίου 1987, ΕΕΣ, Αθήνα 1990. «Ιστορία της αρχαίας Εύβοιας, από τους προϊστορικούς χρόνους ως και τη Ρωμαιοκρατία», Ε. Α. Βρανόπουλος, Αθήνα 1987.

Πριν περίπου ένα χρόνο έκανα ερώτηση στον κ. Α. Σάμψων, μέσω σχολίου σε σχετική ανάρτηση στην ομάδα του Facebook «Φίλοι Ιστορίας Χαλκίδας», αν έχει αναθεωρήσει μετά από τόσα χρόνια τα αρχικά του συμπεράσματα. Η απάντηση του ήταν: «Έπειτα από τρεις δεκαετίες δεν έχει αλλάξει τίποτα ώστε να αναθεωρηθεί αυτή η άποψη. Κατά καιρούς έχει χρησιμοποιηθεί το σλόγκαν “η αρχαίοτερη πόλη” για διάφορες αρχαίες θέσεις που στην πραγματικότητα αποτελούν μικρά χωριά της εποχής (π.χ. Πολιόχνη στη Λήμνο). Στη Μανικα όμως υπάρχει μια πραγματική πόλη εκατοντάδων στρεμμάτων με ορθογώνιο πολεοδομικό σχέδιο και αποχετευτικό σύστημα. Αυτή πράγματι ήταν μια τεράστια πόλη για την εποχή (2.800 – 2.500 π.Χ.), μ’ ένα εκτεταμένο νεκροταφείο, μοναδική στον Ελλαδικό χώρο. Έτσι ο χαρακτηρισμός αυτός είναι απόλυτα δικαιολογημένος». Σε δεύτερη διευκρινιστική ερώτηση που του έκανα αν είναι ακριβέστερος ο χαρακτηρισμός «αρχαιότερη, μεγαλύτερη σε μέγεθος, πόλη», τον οποίο και χρησιμοποιώ στα κείμενα μου, η αντίδραση του ήταν θετική[2].

Μια πρωτιά που οφείλουμε οι Χαλκιδαίοι να γνωρίζουμε και να διαδίδουμε

Επόμενη μοναδικότητα που σχολιάζετε είναι η Χαλκίδα ως η πρώτη ελληνική πόλη – κράτος που ίδρυσε αποικία στην Ιταλική χερσόνησο.

Γι’ αυτήν ισχυρίζεστε πως «Η υποτιθέμενη πρωτιά μας ανεύθυνη – αχρείαστη», αφήνοντας τον ισχυρισμό σας ατεκμηρίωτο (και εδώ), καθώς όποια και αν ήταν η συμβολή των Φοινίκων εμπόρων στη ναυτοσύνη των Χαλκιδαίων –την οποία και αναφέρετε-, είναι άσχετη με το ζητούμενο και δεν αποκλείει το να ήταν πράγματι οι δεύτεροι εκείνοι που πρώτοι από τους Έλληνες ίδρυσαν αποικία στη «μεγάλη Ελλάδα». Πάμε στα στοιχεία λοιπόν: Μεταξύ μύθου και ιστορίας βρίσκεται η εκδοχή για την πρώτη εγκατάσταση Ευβοιωτών στην Ιταλική χερσόνησο: Αμέσως μετά τη λήξη του Τρωικού πολέμου ο αρχηγός των Αβάντων Ελεφήνωρ ταξίδεψε στη Σικελία, όπου και εγκαταστάθηκε στη νήσο Οθρονό. Τα γεγονότα αυτά συνέπεσαν με τον Α΄ ελληνικό αποικισμό. Η πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη εγκατάσταση στη Δύση, η οποία άνοιξε το δρόμο για το Β΄ Ελληνικό αποικισμό, είναι η Πιθηκούσα στη νήσο Ίσκια, μπροστά από τη Νάπολη, από Χαλκιδείς και Ερετριείς γύρω στο 770 π.Χ. (Τίτος Λίβιος, 8.22.). Γι’ αυτό και όπως αναφέρω χαρακτηριστικά στον οδηγό οι ντόπιοι πληθυσμοί αρχικά έλεγαν όλους τους Έλληνες «Χαλκιδείς» («Ιστορία της αρχαίας Εύβοιας, από τους προϊστορικούς χρόνους ως και τη Ρωμαιοκρατία» Επαμ. Α. Βρανόπουλος, Δρ. Ιστορικός Αρχαιολόγος, Αθήνα 1987).

Ενδεικτική βιβλιογραφία (καθώς υπάρχουν πολλές ανάλογες αναφορές διάσπαρτες): «Η πόλη της Χαλκίδας, Χαλκίς – Εύριπος – Negroponte – Egriboz», Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας, Εκδόσεις Καπόν, Αθήνα, 2015. «Προ Κύμας. Η προσφορά της Χαλκίδας στη Δύση», Μαργαρίτα Δαλματή, Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Η πόλη της Χαλκίδας», Χαλκίδα, 24-27 Σεπτεμβρίου 1987, ΕΕΣ, Αθήνα 1990.

Χαρώνδας: Ο νομοθέτης που έγραψε τους πρώτους νόμους στην ευβοϊκή Κατάνη.

Στη συνέχεια διερωτάστε: «Ο Χαρώνδας (η οδός του στο Κάστρο), ήταν νομοθέτης, αλλά πώς θεμελιώνεται ότι ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος».

Ομολογώ πως για το θέμα βρήκα ελάχιστα –έως καθόλου- στοιχεία, οπότε στηρίχθηκα ουσιαστικά στο «κύρος της εγκυρότητας» (μια που σας αρέσει η φράση) του Ε. Α. Βρανόπουλου, ο οποίος στο βιβλίο του «Ιστορία της αρχαίας Εύβοιας, από τους προϊστορικούς χρόνους ως και τη Ρωμαιοκρατία» (Αθήνα, 1987) αναφέρει επί λέξη: «Ο λαός [στις αποικίες της Μ. Ελλάδας] απαιτούσε να συνταχτεί γραπτή νομοθεσία, που θα του εξασφάλιζε στοιχειώδη δικαιώματα. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες γράφτηκαν, από δύο Έλληνες νομοθέτες, οι πρώτοι νόμοι στην Ευρώπη. Το γεγονός ότι ο ένας από αυτούς είναι ο Χαρώνδας, που έγραψε τους πρώτους νόμους στην ευβοϊκή Κατάνη, που αποτελούν και την πρώτη νομοθεσία που συγγράφτηκε στην Ευρώπη, αποδεικνύει την τεράστια συμβολή της Εύβοιας μέσω των αποικιών της στην πολιτιστική αλλά και οικονομικοκοινωνική εξέλιξη ολόκληρης της Ευρώπης». Η απορία σας ωστόσο παραμένει εύλογη και ελπίζω να απαντηθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια στο μέλλον.

Η μοναδικότητα των παλιρροιόμυλων της Χαλκίδας

Πέμπτη και τελευταία μοναδικότητα της πόλης μας με την οποία και καταπιάνεστε είναι αυτή των παλιρροιόμυλων του Ευρίπου.

Το περίεργο εδώ είναι το εξής: Αμφισβητήσατε όπως είδαμε παραπάνω μοναδικότητες της πόλης όπου –όπως έδειξα- υπάρχουν βιβλιογραφικές παλιότερες σχετικές αναφορές (απλά δεν είχαν συγκεντρωθεί σε μια λίστα) και γι’ αυτή όπου επισημαίνεται η σπουδαιότητα της για πρώτη φορά σχολιάσατε μόνο πως «οι παλιρριόμυλοι (sic) βεβαίως ήταν μοναδικοί αφού εδώ είναι η παλίρροια». Επί της ουσίας δηλαδή δεν αρνείστε τη μοναδικότητα! Παλίρροιες όμως συναντάμε κ. Δεμερτζή και σε άλλα σημεία του πλανήτη, οπότε δεν είναι αυτός ο λόγος της μοναδικότητας. Είναι τα ιδιαίτερα και μοναδικά παγκοσμίως χαρακτηριστικά της παλίρροιας στην περιοχή μας, σε συνδυασμό με το γεγονός πως θαλασσόμυλους με τα τεχνικά χαρακτηριστικά αυτών του Ευρίπου, που να μετατρέπουν σε ενέργεια ένα παλιρροϊκό φαινόμενο ολόκληρο το 24ωρο, συναντάμε στην ιστορία μόνο στη Χαλκίδα! Περισσότερα μπορεί ο αναγνώστης να διαβάσει στο άρθρο μου «Οι παλιρροιόμυλοι του Ευρίπου», www.square.gr, δημοσίευση 02-05-2015.

Η λογική ανάγκη της καταγραφής των κυριότερων σταθμών στην ιστορία της πόλης

Επόμενος σταθμός στην κριτική σας οι τέσσερις σελίδες με τις κυριότερες ιστορικές χρονολογίες και ημερομηνίες της Χαλκίδας.

Η συγκεκριμένη συγκεντρωτική καταγραφή δεν έχει επίσης βιβλιογραφικό προηγούμενο και δημοσιεύθηκε μετά από κοπιαστική προσωπική έρευνα συνοπτικά (καθαρά και μόνο λόγο έλλειψης χώρου) στις σελίδες 4 έως και 7 στον οδηγό του Δήμου Χαλκιδέων και αναλυτικά, με όλη τη συνοδευτική βιβλιογραφία, στο άρθρο μου υπό τον τίτλο «Οι κυριότερες χρονολογίες της Χαλκίδας», www.square.gr (δημοσίευση 31-12-16).

Το χάσμα της άγνοιας

Αρχικά διερωτάστε: «Έπρεπε να γραφεί πότε ήρθαν “οι πρώτοι άνθρωποι” στην Χαλκίδα; Οι αριθμοί στο περίπου μεταξύ ενός ίλιγγου των 103.000 χρόνων! Από το 111.000- 8.000 π.Χ. Κι επειδή η αναφορά με χρονολογίες 3.000 δημιουργείται ο Εύριπος! Είναι λογική αυτή;».

Η αναφορά «111.000- 8.000 π.Χ» υπάρχει στο βιβλίο «Η πόλη της Χαλκίδας, Χαλκίς – Εύριπος – Negroponte – Egriboz», Υπ.Πο., ΕΦΑ Ευβοίας, Εκδόσεις Καπόν, Αθήνα, 2015. Μάλιστα, επειδή και εμένα μου είχε φανεί πολύ μεγάλο το διάστημα, είχα απευθύνει σχετικό επαληθευτικό ερώτημα στην προϊσταμένη της ΕΦΑ Ευβοίας, κ. Παρή Καλαμαρά, η οποία και μου είχε απαντήσει επί λέξη «το σωστό είναι 110.000, αρχή της παλαιολιθικής περιόδου. Τελικά λάθος υπήρχε αλλά διαφορετικό! Πρόκειται όντως για τυπογραφικό λάθος», το οποίο μη γνωρίζοντας το μετέφερα και εγώ στην εργασία μου. Η μεταπήδηση στη γέννηση του Ευρίπου το 3.000 π.Χ. (Αδαμάντιος Σάμψων «Μάνικα, η προϊστορική Χαλκίδα». Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Η πόλη της Χαλκίδας», Χαλκίδα, 24-27 Σεπτεμβρίου 1987, ΕΕΣ, Αθήνα 1990) έγινε για δύο λόγους: 1) Οι πληροφορίες για την περίοδο 110.000 – 3.000 π.Χ. παραμένουν ελάχιστες, οπότε δεν έχουμε σημαντικές και συγκεκριμένες ιστορικές καταγραφές. 2) στον οδηγό δεν υπήρχε χώρος ώστε να μπουν ενδιάμεσα οι χρονολογίες 8000 – 3000 π.Χ. όπου δημιουργούνται μικροί μόνιμοι οικισμοί κατά μήκος των ακτών της Χαλκίδας (πηγή: Ό.π.). Γενικά, το πρόβλημα της έλλειψης χώρου, όπου ακόμα και μια λέξη έπαιζε το ρόλο της, με ανάγκασε να ρίξω πολύ «ψαλίδι» σε πολύτιμη πληροφορία στον οδηγό.

Σωστό ή λάθος; Ας παίξουμε το παιχνίδι

«Εν τάχει η συνέχεια» αναφέρετε αμέσως μετά, οπότε και εγώ θα απαντώ παρακάτω εξίσου όσο πιο συνοπτικά –αλλά τεκμηριωμένα, σε αντίθεση με σας- μπορώ:

Γράφετε: «Ποτέ δεν ήρθε στη Χαλκίδα Λατίνος Πατριάρχης».

Απάντηση: Σε κανένα σημείο στον οδηγό του Δήμου Χαλκιδέων δεν αναφέρει πως επισκέφθηκε ο Λατίνος Πατριάρχης την πόλη μας. Η δική μου αναφορά σε αυτόν είναι: «8-2-1314: Η πόλη γίνεται έδρα του Λατίνου πατριάρχη» και έχει διαφορά από αυτό που εσείς γράψατε. Από τη χρονολογία που αναφέρω και μετά, με πράξη του πάπα Κλήμεντος Ε’, 1305-1314)[3], ο Λατίνος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως —δηλαδή ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης της λατινικής εκκλησιαστικής ιεραρχίας στην Ανατολή— είναι ταυτόχρονα και επίσκοπος του Negroponte, με όλα τα καθήκοντα και τα δικαιώματα που συνεπάγεται το διπλό αυτό αξίωμα. Ενδεικτική βιβλιογραφία: «Το Λατινικό Πατριαρχείο στην Εύβοια (Negroponte) και τα εκεί κτήματά του», Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης, «Βενετία – Εύβοια. Από τον Έγριπο στο Νεγροπόντε», πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, Ελληνικό ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, Εταιρεία Ευβοικών Σπουδών, Χαλκίδα, 12-14 Νοεμβρίου 2004.

Γράφετε: «Η Μονή Αγ. Γεωργίου ΑΡΜΑ δεν βρίσκεται στις υπώρειες το (sic) Ευβοϊκού Ολύμπου».

Απάντηση: Επισυνάπτω στην παρούσα απάντηση τμήμα χάρτη («Ωρωπός – Ερέτρια», κλίμακα 1/50.000, Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, ηλεκτρονική έκδοση 2007) που αποδεικνύει πως βρίσκεται στις δυτικές (όπως συγκεκριμένα αναφέρω) υπώρειες του Ευβοϊκού Ολύμπου. Σε αυτό το σημείο να ευχαριστήσω το φίλο Γιώργο Λόη, που μου υπέδειξε το χάρτη.

Γράφετε: «Όσο κι αν στενοχωρηθούμε το υποτιθέμενο σπίτι Μιαούλη δεν έχει σχέση με τον Υδραίο ναύαρχο».

Απάντηση: Την έχω ακούσει αυτή την εκδοχή, αλλά δεν έχω ασχοληθεί ακόμα σοβαρά με το θέμα ώστε να έχω προσωπική άποψη. Όπως και να έχει, η επικρατέστερη ως σήμερα πεποίθηση είναι πως το γνωστό σπίτι στο χωριό Φύλλα Ευβοίας είναι του ήρωα της Επανάστασης.

Γράφετε: «Ο ναός της Αυλιδείας Αρτέμιδας (η ύπαρξη αρχαιοτήτων) δεν αποκαλύφθηκε το 1956 αλλά την άνοιξη του 1944!».

Απάντηση: Αντιγράφω από το επίσημο site του Υπουργείου Πολιτισμού, odysseus.culture.gr (Βλ. εδώ): «Σποραδικές ανασκαφές στην περιοχή έγιναν το 1928, κατά την ανέγερση του εργοστασίου “Τσιμέντα Χαλκίδος” και το 1954 από τον έφορο αρχαιοτήτων Ι. Θρεψιάδη. Συστηματικότερες έρευνες διενεργήθηκαν από τον Ι. Θρεψιάδη το διάστημα από το 1956 ως το 1961 με την υποστήριξη της Αρχαιολογικής Εταιρείας».

Γράφετε: «Δεν υπήρχε αρχαία πόλη Χαλία».

Απάντηση: Αντιγράφω από την «Ευβοϊκή Εγκυκλοπαίδεια», Γιάγκος Τσαούσης, εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1998, τόμος Γ΄: «Αρχαία πόλη στην περιοχή του Σαλγανέα, κοντά στη σημερινή πόλη Δροσιά. Αναφέρεται από τον Σ. Βυζάντιο. Το όνομα της αρχαίας Χαλίας διασώζει η σημερινή κωμόπολη Χάλια (Δροσιά). Άκμασε στα Μυκηναϊκά χρόνια, αναφέρονται δε οι κάτοικοι της σε πόλεμο με τους Χαλκιδείς […] (F.Gr.H 115 F 212)».

Γράφετε: «Η πλήρης ονομασία της πλατείας του Τζαμιού είναι “Πεσόντων οπλιτών Χαλκίδος και Δοκού”».

Απάντηση: Σωστό. Αυτό όμως δε σημαίνει πως η μισή αναφορά της ονομασίας είναι λάθος. Σύμφωνα με τη λογική σας, να διορθώσω πως η πλήρης ονομασία του τζαμιού είναι «Τζαμί Εμίρ Ζαδέ».

Επίλογος

Λίγο πριν το τέλος του κειμένου σας επισημαίνετε πως «η Ευβοϊκή Ιστορία έγινε είδος -κι από καθηγητάδες- “πας ανήρ ξυλεύεται”».

Να υπενθυμίσω στον αναγνώστη πως ούτε ο ίδιος είστε καθηγητής, αλλά δημοσιογράφος. Όμως χρόνια τώρα ασχολείστε με την τοπική μας ιστορία. Προφανώς λοιπόν θεωρείτε ο ίδιος την ιστορία «είδος», το οποίο μόνο η σοφία σας έχει μονοπωλιακά το δικαίωμα ενασχόλησης, άντε χατιρικά και κάνα δυο φίλοι σας ακόμη και κανένας άλλος. Απατάστε όμως και εδώ: Δεν είναι οι περγαμηνές, οι διαπιστεύσεις, ούτε τα χρόνια ενασχόλησης ενός ανθρώπου με το αντικείμενο του που ορίζουν την επιτυχία και την εγκυρότητα του έργου του. Αλλά το πάθος, η καινοτομία και η τεκμηρίωση που το διέπουν. «Η Χαλκίδα σαφώς έχει ανάγκη ενός τουριστικού οδηγού δίχως τόσα πολλά λάθη βέβαια» υποστηρίζετε, κλείνοντας την κριτική σας. Από τη μεριά μου θεωρώ πως παραπάνω κατέδειξα πραγματικά πόσα «λάθη» είχε ο οδηγός του Δήμου Χαλκιδέων που εκδόθηκε το καλοκαίρι του 2016: Μηδέν. Τα τελικά συμπεράσματα, στον αναγνώστη.

Βάγιας Κατσός – Χαλκίδα 17-1-2018.