Τα απομνημονεύματα του Βαυαρού αξιωματικού

Όπως γλαφυρά μας περιγράφει ο Βαυαρός λοχαγός τότε Μπρονζέττι (C. J. Bronzetti[9]) μέσα από τα απομνημονεύματά του, που αποσπάσματά τους παρακάτω θα παρουσιάσω για πρώτη φορά στη δημοτική (από καθαρεύουσα), εκείνη την περίοδο αναβρασμός[10] επικρατούσε στην Ελληνική επικράτεια και άνεμος ελευθερίας έπνεε στα κατεχόμενα από τους Οθωμανούς εδάφη.

Στις 31 Μαρτίου 1833 εκστρατευτικό σώμα του Βαυαρικού στρατού απέπλευσε από το Ναύπλιο με κατεύθυνση τα Ευβοϊκά παράλια, υπό τη διοίκηση του επιτρόπου του Βασιλιά Όθωνα, Γερμανού Συνταγματάρχη Φόν Μπάλιγκραντ. Ο στολίσκος αποτελούνταν από δύο αυστριακά μεταγωγικά, τη γαλλική κορβέτα «Κορνηλία», τη φρεγάτα «Μπάρχαμ» με δυναμικό πυρός 64 πυροβόλα, και δύο γολέττες, εκ των οποίων η μία ήταν ελληνική και μετέφερε τέσσαρα βαυαρικά πεδινά πυροβόλα, υπό την εποπτεία του Αντισυνταγματάρχη Γκρίμπελ.

Κοντά στο μεσημέρι της 1^ης  Απριλίου 1833 ο στολίσκος μπήκε στο νότιο Ευβοϊκό κόλπο. Λίγο μετά αγκυροβόλησε κοντά σε πύργο με τέσσερα κανόνια και τουρκική –ασφαλώς- φρουρά, που απείχε δύο ώρες από τη Χαλκίδα. Εκεί παρέμεινε δύο ημέρες και χωρίς καμία ενόχληση από την πλευρά των Οθωμανών συνέχισε το ταξίδι προς το βορρά. Έτσι, το απόγευμα της 5^ης Απριλίου 1833 βρέθηκε μπροστά από τα τείχη της Χαλκίδας, κάτω από το κάστρο του Καράμπαμπα. «Στον Καράμπαμπα – γράφει ο Μπρονζέττι – και εντός της πόλης, που πάνω από τα ψηλά τείχη της μόνο μιναρέδες, φοίνικες και κυπαρίσσια προεξείχαν , επικρατεί νεκρική σιγή· οι φρουροί στις επάλξεις, που έμοιαζαν με αγάλματα, όπως και οι κόκκινες σαν το αίμα τούρκικες σημαίες τους μας θύμιζαν πως ζωντανά πλάσματα βρίσκονταν εκεί». Σε αυτό το σημείο καλό είναι να θυμηθούμε πως εντός των τειχών της Χαλκίδας (το «φρούριο» ή «κάστρο», όπως τότε το αποκαλούσαν) κατοικούσαν εκείνη την περίοδο μόνο Οθωμανοί και Εβραίοι. Ο Ελληνικός χριστιανικός πληθυσμός κατοικούσε στο προάστιο της πόλης, στη βόρεια πλευρά της, οπότε οι Βαυαροί δεν είχαν οπτική επαφή μαζί του. Εκείνο το Πάσχα, ο πληθυσμός της Χαλκίδας ήταν περίπου 12.000[11], ή 7.174 κατ΄ άλλη πηγή[12], οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν μουσουλμάνοι[13].

Η ημέρα της απελευθέρωσης

Σύμφωνα με τον Μπρονζέττι, στις 6 Απριλίου 1833 ο πρεσβευτής Ντόουκιν (Dowkin), που επέβαινε στη φρεγάτα «Μπάρχαμ», παρότρυνε τον Χατζή – Ίσμαήλ μπέη να παραδώσει την Ευβοϊκή πρωτεύουσα στους Αντιπροσώπους του Βασιλιά της Ελλάδας και των προστάτιδων δυνάμεών της.

Άλλη πηγή[14] όμως αναφέρει πως η καθυστέρηση παράδοσης της Χαλκίδας από τους Οθωμανούς στους συμμάχους ανάγκασε τον Άγγλο ναύαρχο Έντμουντ Λάϊονς (κυβερνήτης του Δρόμωνα, που μετέφερε τον Νερουλό στη Χαλκίδα[15]) στις 7 Απριλίου 1833 (25 Μαρτίου με το παλιό ημερολόγιο) να απειλήσει τον Χατζή – Iσμαήλ μπέη πως θα διέταζε το βομβαρδισμό της, αν δεν άνοιγε τις πύλες εντός δέκα λεπτών (ή εντός 24 ωρών, όπως θα δούμε παρακάτω[16]). Σύμφωνα με την ίδια πηγή τα κλειδιά της Χαλκίδας «επί αργυρού δίσκου»[17] παρέλαβε από το Χατζή – Ισμαήλ μπέη ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός.

Επιστρέφοντας στην αφήγηση του αυτόπτη μάρτυρα Μπρονζέττι: «την 7^η Απριλίου 1833, στις έξι το πρωί, αποβιβάστηκε ο 8^ος Βαυαρικός λόχος έχοντας διαταγή να καταλάβει το Φρούριο του Καράμπαμπα, που υπό την προστασία του βρίσκεται η Χαλκίδα. Βρίσκεται σε ύψωμα και στα δυτικά του καταλήγει σε ωραία και εύφορη πεδιάδα». Όπως περιγράφει ο αξιωματικός, εκείνη την περίοδο το Φρούριο του Καράμπαμπα ήταν εγκαταλελειμμένο και βρισκόταν σε ερειπιώδη κατάσταση, εξαιρουμένων δύο επάλξεων στη δυτική και βορειανατολική πλευρά του, «προς την πόλη της Χαλκίδας και τον κόλπο της Αταλάντης». Οι Γερμανικές δυνάμεις δεν συνάντησαν καμιά αντίσταση, καθώς το Φρούριο είχε από την προηγουμένη νύχτα εκκενωθεί από τους Οθωμανούς.

Ενώ ο ήλιος ανέβαινε στον ουρανό, πλήθος κόσμου άρχισε να μαζεύεται στον παραθαλάσσιο χώρο[18]. Εκεί, ο Επίσκοπος Ευρίπου θεοφιλέστατος Ιάκωβος[19] εκφώνησε λόγο, ενώπιον του παρατεταγμένου 8ου λόχου, τον οποίο προσπάθησε να μεταφράσει κάποιος Έλληνας στα Γερμανικά αλλά ανεπιτυχώς, αφού οι Γερμανοί ελάχιστα κατάλαβαν απ’ όσα είπε. Αμέσως μετά ο Αρχιερέας ευλόγησε το βαυαρικό στράτευμα και στη συνέχεια, ακολουθούμενος από πολλούς Έλληνες, ξεκίνησαν πορεία προς το Φρούριο του Καράμπαμπα, με «εκδηλώσεις ζωηράς» υπέρ του Όθωνα, των Βαυαρών και του ελληνικού έθνους. Φτάνοντας εκεί σήκωσαν την Ελληνική σημαία σε κλίμα χαράς και ενθουσιασμού.

Τα απομνημονεύματα του Γεώργιου Ψύλλα.

Το Βασιλικό διάταγμα για το διορισμό του πρώτου διοικητή της Εύβοιας Γεώργιου Ψύλλα δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 12 Απριλίου 1833[20]. Τα νέα όμως για την επικείμενη πρόταση της θέσης του ήταν ήδη γνωστά, από το Φεβρουάριο του 1831, όπως ο ίδιος μας πληροφορεί στα απομνημονεύματά του.

Παρακάτω ακολουθεί αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα[21], καθώς και η περιγραφή των γεγονότων από το Ψύλλα για την ενσωμάτωση της Χαλκίδας στον Εθνικό κορμό, καθώς παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον (το κείμενο για πρώτη φορά δημοσιεύεται στη δημοτική):

«[…] όταν ερωτήθηκα όμως από τον συνταγματάρχη Heideck[22] σχετικά με αυτό, και αν απολύτως δεν δέχομαι διοικητική θέση, του είπα, βέβαια, εκτός της Ναυπλίας, παντού αλλού δέχομαι να υπηρετήσω διοικητικά τη Βασιλεία και την Πατρίδα[23]. Και τότε μου είπε αν θέλω να δεχθώ τη διοίκηση της Εύβοιας, όπου πρόκειται πολύ σύντομα να διορισθεί κάποιος ως Διοικητής[24]. Και είπα: «δέχομαι ευχαρίστως».

Αναχώρησα όμως με τους υπόλοιπους συμπολίτες μου για την Αθήνα, όπου λίγες μέρες μετά, περνώντας από εκεί ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός ως βασιλικός επίτροπος για την παραλαβή των φρουρίων που κατείχαν οι Οθωμανοί, μου ζήτησε να τον ακολουθήσω στη Χαλκίδα, όπου είχε εντολή να με συστήσει και να με τοποθετήσει ως Διοικητή της Εύβοιας. Εγώ όμως, επειδή τότε υπέφερα από γρίπη, δεν έφυγα αμέσως μαζί του για τη Χαλκίδα, αλλά ύστερα από δύο ή τρεις ημέρες και βρήκα εκεί το φρούριο του Καράμπαμπα (Σαλγανέα)[25] παραδομένο στον βαυαρικό στρατό[26], που μετέφεραν με τα πολεμικά τους πλοία οι τρεις Ναύαρχοι των Προστάτιδων Δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και οι πρέσβεις τους· η πόλη όμως με το φρούριό της κατεχόταν ακόμη από τους Οθωμανούς, παρόλο που ο Ομέρ Πασάς της Καρύστου[27] είχε λίγο καιρό πριν αναχωρήσει για τη Θεσσαλονίκη.

Οι πρέσβεις διαπραγματεύονταν την πλήρη παράδοση των φρουρίων με τον Χατζή Ισμαήλ μπέη[28], πληρεξούσιο της Πόρτας[29], ο οποίος ανέβαλε με διάφορες προφάσεις την εκκένωση του φρουρίου της πόλης, με αποτέλεσμα ο δραστήριος ναύαρχος Λάιονς να πάρει το μέτρο να ρυμουλκήσει τη φρεγάτα του μέσα στο λιμάνι της πόλης, ενώ μέχρι τότε ήταν και τα τρία πολεμικά έξω από το λιμάνι[30]. Και τότε, ακολουθούμενος και από τα υπόλοιπα πλοία, διεμήνυσε στον Χατζή Ισμαήλ μπέη, ότι, αν μέσα σε εικοσιτέσσερις ώρες δεν παραδώσει το φρούριο, θα κανονιοβολούσε με σφοδρότητα την πόλη. Και τότε επιτέλους ενέδωσαν οι Οθωμανοί και ο Βαυαρικός στρατός κατέλαβε πλήρως την πόλη και τα φρούρια».

Επίσκεψη των Βαυαρών στο Οθωμανικό Κυβερνείο.

Επανερχόμαστε στα απομνημονεύματα του Μπρονσέττι, ώστε να δούμε τη δική του μαρτυρία για τα γεγονότα. Σύμφωνα με το Βαυαρό αξιωματικό λοιπόν στις 8 Απριλίου 1833 έγινε η αποβίβαση όλων των συμμαχικών στρατευμάτων στην Ευβοϊκή ακτή και στις 9 το πρωί ανυψώθηκε για πρώτη φορά η Ελληνική σημαία στα τείχη της Χαλκίδας[31].

Το μεγαλύτερο τμήμα της Οθωμανικής φρουράς της πόλης, που αποτελούνταν κυρίως από πολιτοφύλακες, είχε τις προηγούμενες μέρες προλάβει να φύγει για Λαμία. Όσοι, λίγοι, παρέμειναν, κατέθεσαν τα όπλα τους στα Βαυαρικά στρατεύματα, στο όνομα του Βασιλιά Όθωνα. Από τις πρώτες κινήσεις των Βαυαρών ήταν επίσης να τοποθετήσουν για τρεις μέρες τιμητική φρουρά μπροστά από τη μεγαλοπρεπή οικία του Χατζή – Ισμαήλ μπέη, που ήταν και τουρκικό κυβερνείο του εκάστοτε πασά του Σαντζάκ Εγριμπόζ[32]. Οι ανώτατοι Γερμανοί αξιωματικοί θεώρησαν δε «τυπικήν υποχρέωσιν» να την επισκεφθούν αμέσως, ώστε να γνωρίσουν και καλύτερα τον τελευταίο τούρκο διοικητή του νησιού.

Όπως περιγράφει ο Μπρονζέττι: «όταν φθάσαμε στο παλάτι του Χατζή – Ισμαήλ μπέη, εκείνος απουσίαζε, καθώς βρισκόταν στη φρεγάτα Μπάρχαμ, επισκεπτόμενος επίσημο απεσταλμένο. Γίναμε δεκτοί στην πόρτα της αυλής του από ομάδα μαύρων και λευκών υπηρετών που μας οδήγησαν μέσω ενός μεγάλου διαδρόμου στην αίθουσα των Κυβερνητικών συνεδριάσεων του δεύτερου ορόφου, ώστε εκεί να περιμένουμε τον μπέη. Η αίθουσα δεν είχε έπιπλα. Αλλά στους τρεις τοίχους της είχε ντιβάνια[33], που είχαν ύψος ένα πόδι και πλάτος τρία. Αυτά καλύπτονταν από πολύτιμα χαλιά, που επίσης έπιαναν και μέρος του πατώματος. Η πολυτέλειά τους ερχόταν σε αντίθεση με τα παράθυρα του δωματίου που τα κενά τους είχαν σκεπαστεί με χαρτιά. Το μεγαλοπρεπές σπίτι ήταν το μισό κατασκευασμένο από ξύλο· είχε δε μεγάλη αυλή, που στη μέση της υπήρχαν ψηλοί φοίνικες, κυπαρίσσια και πορτοκαλιές, και ήταν μέσα στην αταξία και την ακαθαρσία.

Μετά από μισή ώρα, επέστρεψε ο Χατζή – Ισμαήλ μπέης, μαζί με τον αδελφό του και την  ακολουθία του, που αποτελούνταν κυρίως από στρατιωτικούς. Οι Βαυαροί αξιωματικοί τον χαιρέτισαν με το δέοντα σεβασμό, κλίνοντας την κεφαλή προς τα κάτω και τοποθετώντας παράλληλα το χέρι στο στήθος τους, στο σημείο της καρδιάς. Ο μπέης χαιρέτισε δια χειραψίας τον Συνταγματάρχη Φόν Μπάλιγκραντ, και με θερμά λόγια καλωσόρισε όλους τους παρευρισκομένους στην οικία του. Αμέσως μετά κάθισε σύμφωνα με τον Οθωμανικό τρόπο (με σταυρωμένα πόδια) σε ένα καναπέ που είχε δύο πολυτελή προσκέφαλα. Στα δεξιά του κάθισε ο Φόν Μπάλιγκραντ και ο Έλληνας έπαρχος Αδάμ Δούκας, που εκτελούσε και χρέη διερμηνέα, και στα αριστερά του είχε τον «χονδροειδή και παχύν» αδελφό του. Οι υπόλοιποι Βαυαροί αξιωματικοί κάθισαν στα απέναντι ντιβάνια και οι Οθωμανοί βαθμοφόροι στέκονταν σεβάσμια δίπλα από την ανοικτή πόρτα του δωματίου και τους βρώμικους ανυπόδητους υπηρέτες.

Σε αντίθεση με άλλες πηγές, ο Μπρονζέττι περιγράφει με καλά λόγια το Χατζή – Ισμαήλ μπέη: «είχε τη φήμη δίκαιου άνδρα και γενικά τον τιμούσαν Οθωμανοί και Έλληνες. Ήταν πάνω από 50 χρόνων και το πρόσωπό του ήταν όμορφο χωρίς να μαρτυρά την ηλικία του. Έδειχνε δε σεβάσμιος με τη μακριά και πλούσια γενειάδα του». Στη συνάντηση «φορούσε κόκκινο μεταξωτό καφτάνι με χρυσόχρωμα κρόσσια και πανωφόρι σαν καλάθι, βαμμένο από  ερυθρόδανο[34]· Τα “περικνήμια αυτού φορέματα” ήταν μεταξωτά με κυανόλευκες λωρίδες, τα παπούτσια του ήταν κίτρινα και στη ζώνη είχε περασμένο ένα ξίφος με αδαμάντινα κοσμήματα».

Ο οικοδεσπότης πρόσφερε στους καλεσμένους του καφέ και καπνό. Κατόπιν, εξέθεσε στον Φόν Μπάλιγκραντ διάφορες απορίες του σχετικά με τη Βαυαρία και τη στρατιωτική της οργάνωση. Γενικά, ο τελευταίος Οθωμανός διοικητής της Εύβοιας επέδειξε απέναντι στους Βαυαρούς μεγάλη ευγένεια και φιλοφροσύνη, που τους εξέπληξε!

Η επίσκεψη του Ψύλλα στο Οθωμανικό Κυβερνείο.

Δεν ήταν όμως μόνον οι Βαυαροί που επισκέφτηκαν το Χατζή – Ισμαήλ μπέη αλλά και ο Γ. Ψύλλας. Ακολουθεί το σχετικό απόσπασμα από τα απομνημονεύματά του (στο κείμενο, που για πρώτη φορά δημοσιεύεται στη δημοτική για ευκολότερη ανάγνωση, έχει διατηρηθεί ο τρόπος γραφής του συγγραφέα):

«Ο Βασιλικός Επίτροπος Ρίζος, αφού με σύστησε ως Διοικητή Εύβοιας, μου πρότεινε να πάω μαζί του στο Χατζή Ισμαήλ μπέη, και τον ακολούθησα. Αλλ’ όταν μεταξύ άλλων, ο Χατζή Ισμαήλ μπέης μου είπε, ενώ διερμήνευε ο Ρίζος, ότι, όταν πρόκειται για Χριστιανούς, θα έχω εγώ τη δικαιοδοσία, αλλά για τους Οθωμανούς εκείνος, (και) του είπα πάλι μέσω του Ρίζου, ότι εγώ δεν αναγνωρίζω στον τόπο άλλη δικαιοδοσία εκτός από αυτήν της Ελληνικής Βασιλείας, έμεινε μεν δυσαρεστημένος, αλλά προσπάθησε να δικαιολογήσει αλλιώς την πρότασή του, θέλοντάς να με κάνει να εννοήσω, ότι, όταν πρόκειται για πρώην Χριστιανούς, που ύστερα ασπάστηκαν την Οθωμανική θρησκεία, εάν οι Χριστιανοί ζητήσουν να τους κρατήσουν ως ομοθρήσκους τους, τότε να εξετάζονται αυτοί ενώπιων μου και  ενώπιον αυτού σχετικά με το αν θέλουν να παραμείνουν στο δεύτερο θρήσκευμα, ή να επανέρχονται στο πρώτο, και σε αυτό βεβαίως έδωσα τη συγκατάθεσή μου.

Πολύ γρήγορα όμως αποδείχθηκε ότι ο σκοπός του Χατζή – Ισμαήλ μπέη, ή μάλλον του αδελφού του Χασάν μπέη, γιατί αυτός αντιπροσώπευε τότε τον πληρεξούσιο της Πόρτας στην Εύβοια, καθώς ο Χατζή – Ισμαήλ μπέης βρισκόταν στην Αθήνα, ο σκοπός του, λέω, και του ίδιου και των Οθωμανών της Χαλκίδας ήταν κυρίως να εξακολουθούν να βρίσκονται υπό Τουρκική δικαιοδοσία. Επειδή ύστερα από οχτώ μέρες από την εκεί τοποθέτησή μου ως Διοικητή κάποιος Δερβίσης[35] από τη Βαβυλώνα, που τέλεσε έγκλημα, όταν κλήθηκε να προσέλθει ενώπιον μου και να δώσει λόγο για την πράξη του, κατέφυγε αμέσως στην οικία του Χασάν μπέη· όταν ο κλητήρας που είχε εντολή να τον φέρει μπροστά μου έφτασε στην οικία του Χασάν μπέη, όπου κατέφυγε ο Δερβίσης, και είδε αυτός τον κλητήρα, σηκώθηκε από τη θέση του και πήγε κι έπεσε στα πόδια του Χασάν, κοντά στον οποίο ήταν καθισμένοι κι άλλοι πολλοί από τους γνωστότερους Οθωμανούς της Χαλκίδας. Όταν όμως άκουσε ο Χασάν τον σκοπό της παρουσίας του κλητήρα, δεν δίστασε να του τον παραδώσει, και αυτός να τον φέρει σ’ εμένα. Το περιστατικό αυτό σημειώθηκε μετά την αναχώρηση και του Βασιλικού Επιτρόπου Ρίζου και των Πρέσβεων και των Ναυάρχων των Τριών Δυνάμεων».

Η επίσκεψη του Ψύλλα στα συμμαχικά πλοία και ο εορτασμός της απελευθέρωσης.

Συνεχίζοντας ο Ψύλλας στα απομνημονεύματά του αναφέρει: «Πριν όμως αναχωρήσουν οι Πρέσβεις αυτοί και οι Ναύαρχοι, αμέσως μετά την παράδοση των Φρουρίων (Χαλκίδα)[36], έκρινα καλό να προσέλθω μαζί με τους Δημογέροντες[37] της πόλης και τον Αρχιερέα σε καθένα ξεχωριστά από αυτούς πάνω στα πλοία τους, για να τους ευχαριστήσουμε για τις προσπάθειες, που κατέβαλαν για την απελευθέρωση της πόλης από την οθωμανική εξουσία.

Και σύμφωνα με την τάξη των πληρεξούσιων που υπέγραψαν στα πρωτόκολλα του Λονδίνου τις συνθήκες εκείνες, επιβιβαστήκαμε πρώτα στο Αγγλικό πλοίο, όπου μας υποδέχθηκαν ο Πρέσβυς Ντόουκιν και ο Ναύαρχος Λάιονς, οι οποίοι διέταξαν και πυροβολισμό[38] κατά την αποχώρησή μας από εκεί. Δεύτερον επιβιβαστήκαμε στο Γαλλικό πλοίο, όπου ομοίως ο Πρέσβυς Ρουάν και ο ναύαρχος[39] μας έκαναν την ίδια υποδοχή και τις ίδιες τιμές. Προσήλθαμε τρίτον στο Ρωσικό πλοίο, αλλά εκεί μας είπαν οι ευρισκόμενοι στο πλοίο, ότι απουσίαζαν τότε και ο Πρέσβυς[40], και ο Ναύαρχος[41] κι επομένως δεν έκαναν τίποτε, απ΄ όσα οι άλλοι δύο.

Ο Ντόουκιν όμως και ο Λάιονς δεν έπαυαν να με βλέπουν συνεχώς και να μου δίνουν τις όποιες θεωρούσαν αναγκαίες για τις περιστάσεις εκείνες συμβουλές, και μάλιστα να με προτρέπουν να στείλω να καταλάβω το φρούριο της Καρύστου μια ώρα αρχύτερα, γιατί πίστευαν, εξαιτίας της παρουσίας δύο απεσταλμένων μπέηδων από την Κάρυστο, ότι είχαν σκοπό να φέρουν προσκόμματα, γι’ αυτό και τελικά ο Δάοκινς μου πρότεινε να κάνω κάτι για τον εορτασμό της ελευθερίας της Εύβοιας, μία συγκέντρωση δηλαδή, στην οποία θα είναι προσκεκλημένοι οι αξιωματικοί του πλοίου και μερικές από τις γνωστότερες οικογένειες της πόλης για τον σκοπό αυτό, αλλά εγώ, μη έχοντας ακόμη ούτε κουβέρτα, ούτε κανένα άλλο σκεύος, για να προβώ στην πραγμάτωση της πρότασης αυτής του Πρέσβη, την αρνήθηκα μετά λύπης μου κι αφού προηγουμένως ζήτησα συγγνώμη, δείχνοντάς του την κατάσταση του σπιτιού στο οποίο κατοικούσα. Τότε ο Πρέσβυς, λέγοντάς μας ότι κάτι πρέπει να γίνει, μου είπε ότι θα διοργάνωναν αυτοί στο πλοίο τους έναν χορό και με επιφόρτισε να καταγράψω κάποια ονόματα από τις επιφανέστερες οικογένειες της πόλης, για να τις προσκαλέσουν στο πλοίο την παραμονή της αναχώρησής τους. Όντως έγινε αυτό και ευχαριστήθηκαν και οι Χαλκιδείς και οι αξιωματικοί των πλοίων, που πανηγύρισαν έτσι την απελευθέρωση της Εύβοιας».

Η επίσκεψη στο σπίτι του Επισκόπου.

Επιστρέφοντας στα γραφόμενα του Μπρονζέττι, μετά την επίσκεψη στο Χατζή – Ισμαήλ μπέη που περιγράφηκε παραπάνω, που κράτησε περίπου μια ώρα, ο Φόν Μπάλιγκραντ και οι αξιωματικοί του κατευθύνθηκαν προς τη Μητρόπολη, ώστε να υποβάλουν τα σέβη τους στον Επίσκοπο Ευρίπου, θεοφιλέστατο Ιάκωβο.

Εκείνος, μόλις πληροφορήθηκε την άφιξή τους, βγήκε στην εξώπορτα για να τους ευλογήσει και να τους ραντίσει με αγιασμό. Η αίθουσα υποδοχής του αρχιερέως, ως προς τη διαρρύθμισή της λίγο διέφερε από την αντίστοιχη του Χατζή – Ισμαήλ μπέη. Δύο ιερείς ανέλαβαν να περιποιούνται διαρκώς τους υψηλούς επισκέπτες, όσο ο Αρχιερέας συζητούσε μαζί τους. Όπως επισημαίνει ο Μπρονζέττι: «ο Επίσκοπος φαινόταν άνδρας μορφωμένος και μιλούσε με πάθος για την παλιά δόξα της πατρίδας του. Εκφραζόταν λίαν ευνοϊκώς για τον Χατζή – Ισμαήλ μπέη, ο οποίος επέτρεψε στους Έλληνες να χρησιμοποιήσουν καμπάνες στις εκκλησίες τους, κάτι που δεν γινόταν -όπως ισχυρίστηκε- πουθενά αλλού στην Οθωμανική αυτοκρατορία». Αντίθετα, για τον Ομέρ πασά της Καρύστου[42] είχε μόνο άσχημα να πει: «ήταν φοβερός τύραννος, ακόρεστος φίλος των χρημάτων, ασυνείδητος και ωμός».

Η επίσκεψη των Οθωμανικών πλοίων

Στις 30 Ιουνίου 1833 τρία Οθωμανικά πλοία αγκυροβόλησαν μπροστά από το προάστιο της πόλης. Ο κυβερνήτης τους είχε εντολή να μεταφέρει στην Κωνσταντινούπολη από τη Χαλκίδα το στρατιωτικό υλικό που είχαν αφήσει πίσω. Η άφιξη αυτή χαροποίησε ιδιαίτερα τους Τούρκους κάτοικους του Κάστρου, οι οποίοι έσπευσαν μαζικά στο «παράλιον» να τα προϋπαντήσουν.

Όπως μας περιγράφει ο Μπρονζέττι: «τα πληρώματα των τριών τουρκικών πλοίων δεν ήταν καλά. Και αν από αυτά μπορούμε να συμπεράνουμε πως ήταν η κατάσταση και στον υπόλοιπο στόλο του μεγάλου σουλτάνου, τότε δεν ήταν περίεργο πως πολλές φορές είχε νικηθεί. Βρωμιά και αδιαφορία επικρατούσε στα πληρώματα, που το μεγαλύτερο μέρος τους αποτελούνταν από ρακένδυτους Έλληνες, οι οποίοι με τη βία αναγκάζονταν να εργαστούν, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να δραπετεύσουν από τη βάρβαρη αυτή υπηρεσία τους».

Την ημέρα που έφτασαν τα τρία τουρκικά πλοία στη Χαλκίδα, τρείς ναύτες έπεσαν στη θάλασσα και κολυμπώντας έφτασαν στο λιμάνι, όπου κατέφυγαν στους Βαυαρούς για να σωθούν από τους βαρβάρους που τους κατεδίωκαν. Ο κυβερνήτης των πλοίων μόλις πληροφορήθηκε πού βρήκαν καταφύγιο οι δραπέτες ναύτες του, απηύθυνε σχετική διαμαρτυρία στις βαυαρικές στρατιωτικές αρχές, χωρίς ανταπόκριση. Αλλά μετά από λίγο και άλλοι δύο ναύτες δραπέτευσαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ο τούρκος κυβερνήτης έκανε νέο διάβημα, το οποίο πάλι οι Βαυαροί όμως δεν έλαβαν υπ’ όψιν. Τότε ο Οθωμανός θύμωσε πολύ και περίμενε την κατάλληλη στιγμή, για να εκδικηθεί. Και πράγματι, η ευκαιρία δεν άργησε να του δοθεί: μόλις ολοκληρώθηκε η εκφόρτωση στα πλοία των πολεμοφοδίων που βρίσκονταν στην πυριτιδαποθήκη του Κάστρου στον Καράμπαμπα, επακολούθησε σφοδρή έκρηξη! Δυο Βαυαροί στρατιώτες, από τη φρουρά του Κάστρου, που για κακή τους τύχη βρίσκονταν κοντά, τραυματίστηκαν τόσο σοβαρά που μετά από λίγο υπέκυψαν στα τραύματά τους. Αν και επακολούθησαν ανακρίσεις για το συμβάν, δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε ασφαλή συμπεράσματα. Όμως, όλοι πίστευαν πως την έκρηξη την προκάλεσαν οι Οθωμανοί και ας μη μπορούσαν να το αποδείξουν.

Το απόγευμα της 11^ης Σεπτεμβρίου 1833 τα τούρκικα πλοία έφυγαν από τη Χαλκίδα. Ο μουσουλμανικός πληθυσμός της πόλης κατέκλυσε πάλι το λιμάνι, αυτή τη φορά για να τα αποχαιρετίσουν.

Η αναχώρηση του Μπρονζέττι από τη Χαλκίδα.

Μετά από ανωτέρα διαταγή, της 20^ης Σεπτεμβρίου 1833, ο λοχαγός Μπρονζέττι φόρτωσε το πυροβολικό που ήταν υπό τις διαταγές του στην ελληνική γολέττα «Λαίδη Κόδριγκτων»[43], που λίγες μέρες πριν είχε δέσει στη Χαλκίδα, ώστε να σταλεί στο Ναβαρίνο.

Σύμφωνα με τη διαταγή, τον Μπρονζέττι θα αντικαθιστούσε στη Χαλκίδα το 1ο βασιλικό τάγμα πεζικού και ο ίδιος όφειλε να αναχωρήσει με το στρατιωτικό απόσπασμά του για Ναύπλιο οδικώς, αφήνοντας τμήμα του για την ενίσχυση της φρουράς της Ακροκορίνθου. Μαζί του θα είχε και πλήθος άρρωστων στρατιωτών του αποσπάσματός του, κάτι που θα δυσκόλευε περισσότερη την έτσι και αλλιώς δύσκολη, λόγω συγκοινωνιακών συνθηκών, μετάβασή τους, μέσα από κακοτράχαλους δρομίσκους. Η  Βασιλική Νομαρχία και η Δημογεροντία Χαλκίδος, για να τους διευκολύνει (καθώς στην εξάμηνη παραμονή τους στην πόλη είχαν φιλικότατη συνεργασία) τους παραχώρησε 24 ώρες πριν την αναχώρησή τους 126 φορτηγά ζώα, που ήταν απαραίτητα για την πορεία των Βαυαρών, με μίσθωμα τρεις δραχμές.

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1833 ο Αντισυνταγματάρχης Gosmann, ο διοικητής του τάγματος που θα αντικαθιστούσε τον Μπρονζέττι, έμπαινε στις 3 το μεσημέρι στην πόλη, την ίδια ώρα που ο αξιωματικός Μπρονζέττι την εγκατέλειπε, συνοδεία 206 ανδρών. 124 Βαυαροί στρατιώτες και αξιωματικοί, όλων των βαθμών, ήταν βαριά άρρωστοι και ως εκ’ τούτου δεν ήταν δυνατή η μεταφορά τους, οπότε και παρέμειναν στην πόλη, υπό την εποπτεία του υπολοχαγού Σάλιτς, του αυλικού στρατιωτικού ιατρού Κέσσελ και του φαρμακοποιού Τόμανν.

Την πορεία από τη Χαλκίδα στο Ναύπλιο ο Μπρονζέττι την περιέγραψε με τα μελανότερα χρώματα: «Γυναίκες και παιδιά, αξιωματικοί και στρατιώτες, επέβαιναν σε άλογα και μουλάρια με μεγάλα ξύλινα σαμάρια, πολλοί περπατούσαν χωρίς όπλα, καθώς δεν ήταν δυνατό να τα κουβαλούν και ακολουθούσαν μετά βίας το αποσπάσματα. Όσοι ήταν πλήρως οπλισμένοι, περίπου οι μισοί από το στράτευμα, ήταν στην εμπροσθοφυλακή και την οπισθοφυλακή και στη μέση η βραδυπορούσα φάλαγγα, με όσους άντρες ήταν σε ανάρρωση, με ελαφρύ πυρετό ή ήταν φορτωμένοι αποσκευές».

Η ολοκλήρωση της Ευβοϊκής προσάρτησης

Αμέσως μετά την παράδοση της Χαλκίδας η Ελληνική Κυβέρνηση επέκτεινε την κυριαρχία της σε ολόκληρο το νησί, ξεκινώντας από τη Κάρυστο.

Με το Β.Δ. της 3ης Απριλίου 1833 «περί διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεως του»[44] η Εύβοια και οι Σποράδες ενώθηκαν σε ένα Νομό (άρθρο 11) διαιρεμένο σε τρεις επαρχίες: Χαλκίδας, με πρωτεύουσα τη Χαλκίδα, Καρυστίας, με πρωτεύουσα την Κάρυστο και βορείων Σποραδών, συναποτελούμενη από τα νησιά Σκόπελος, Σκιάθος, Σκύρος και Ηλιοδρόμιο (Αλόννησος), με πρωτεύουσα τη Σκόπελο.

Με το ίδιο Β.Δ. ορίστηκε «μητρόπολις» (πρωτεύουσα) του Νομού η Χαλκίδα και ανεβλήθη γι΄ αργότερα ο ακριβής προσδιορισμός των ορίων μεταξύ των επαρχιών Χαλκίδας και Καρυστίας. Επίσης, το Β.Δ. της 23^ης Απριλίου 1833[45] όρισε πως ο νομός Εύβοιας υπάγεται στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου των Θηβών[46]. Γενικός Έφορος, διορίστηκε ο Νικ. Βαλτινός, έφορος Χαλκίδας ο Μάρκος Βιτάλης, ειρηνοδίκης ο Κ. Καλεβράς[47], μοίραρχος Χαλκίδας, διορίστηκε ο Γ. Βελέτζας και υπομοίραρχοι, οι Ιω. Γιούσης και Φιλάρετος[48]. Τέλος, με την από 23 Απριλίου 1833 απόφαση[49] διορίστηκε ο Γεώργιος Αινιάν (1788 – 1847 ή 1848) πρώτος νομάρχης Εύβοιας[50], ο οποίος ίδρυσε στην πόλη αλληλοδιδακτικό σχολείο και τυπογραφείο. Λίγο αργότερα κυκλοφόρησε η πρώτη εφημερίδα της Εύβοιας με τον τίτλο «Έλλην».