Η διάταξη του πυροβολικού του Μωάμεθ Β΄.

Ο Μωάμεθ ο Β΄ υπήρξε ο πρώτος στρατιωτικός ηγέτης που είχε στην διάθεσή του πραγματικά οργανωμένο πυροβολικό. Στην πολιορκία του Νεγροπόντε χρησιμοποίησε συνολικά 55-65 μπομπάρδες (το νούμερο μεταβάλλεται από χρονικό σε χρονικό), δημιουργώντας έναν κλοιό θανάτου για την πόλη.

Η μπομπάρδα ή βομβάρδα, όπως ήταν επίσης γνωστή, αποτελούσε το βαρύ πυροβολικό του μεσαίωνα καθώς εκτόξευε λίθινα βλήματα σε ικανή απόσταση και με καταστροφικά αποτελέσματα, εξαιτίας των οποίων αποτελεσμάτων στα χρονικά της αλώσεως, το κανόνι αυτό αναφέρεται επίσης ως «θανατηφόρα» και «μπασταρδέλα». Το πυροβολικό τους οι Τούρκοι ξεκίνησαν να το ξεφορτώνουν στις 17 Ιουλίου (σύμφωνα με τον Αντζολέλλο) και το μετέφεραν με πολλές απώλειες, καθώς τα κανόνια των Ενετών από τα τείχη δεν σταμάτησαν να τους σφυροκοπούν. Ολημερίς και ολονυχτίς τα κουβαλούσαν με κόπο και θυσίες αλλά στο τέλος όταν τελικώς τα κατάφεραν και τα τοποθέτησαν γύρω από το Νεγροπόντε, ήταν σίγουροι ότι άξιζε ο κόπος και οι θυσίες τους. Ως προς το πυροβολικό των Ενετών δυστυχώς δεν υπάρχουν καταγραφές. Παρακάτω επιχειρούμε να σας παρουσιάσουμε τη διάταξη πυρός του Σουλτάνου γύρω από την πόλη, συνδυάζοντας πληροφορίες από τέσσερα χρονικά της πολιορκίας του 1470.

Στις 19/6/1470 ο Σουλτάνος τοποθέτησε στην κορυφή του λόφου της Καλογραίας δύο μπομπάρδες εκ των οποίων η μία στημένη καθ’υψος επιτελούσε το ρόλο του όλμου και χαμηλότερα άλλες δύο, τοποθετημένες πίσω από φυσικό εμπόδιο που έκανε αδύνατη την καταστροφή τους από το αντίπαλο πυροβολικό και τους καταπέλτες των Ενετών. Οι πέτρες που έριχναν είχαν περιφέρεια δώδεκα πιθαμές. Και οι τέσσερις έβαλλαν κατά της Πόρτας του Χριστού (γνωστή και ως Άνω Πύλη – στη σημερινή συμβολή των οδών Φαβιέρου και Παπαναστασίου), καθώς ήταν η κυριότερη χερσαία πύλη του Νεγροπόντε.

Ο Μουράτ πασάς της Ρωμανίας, τοποθέτησε στην περιοχή του Αγίου Φραγκίσκου τριάντα «θανατηφόρες», που έριχναν «πλατιά και μακριά» κάτι σαν τις σύγχρονες και μάλιστα απαγορευμένες από τη Συνθήκη του Όσλο, βόμβες διασποράς, στοχεύοντας πάντοτε στο ισχυρότερο τμήμα των χερσαίων, βόρειοανατολικών τειχών, προσπαθώντας να επιφέρουν τα αναγκαία για την εισβολή του πεζικού, ρήγματα. Τα λίθινα βλήματα όταν έπεφταν μέσα στην πόλη, προξενούσαν όπως ήταν φυσικό μεγάλες καταστροφές και απώλειες μεταξύ των υπερασπιστών των τειχών αλλά και των αμάχων όπως ακριβώς κάνουν οι σύγχρονες βόμβες διασποράς και για το λόγο αυτό η χρήση τους καθίσταται απαγορευτική κατά το Διεθνές Δίκαιο.

Μπροστά από την Κάτω Πύλη και τον προμαχώνα του ναού (Rivellino del Tempio – προμαχώνας που πήρε την ονομασία του από την κοντινή εκκλησία που προϋπήρχε στη θέση της σημερινής Αγίας Βαρβάρας) ο Μωάμεθ ο Β΄ τοποθέτησε πέντε βομβάρδες. Βρίσκονταν «στη περιοχή της Σάντα Κλάρα και έβαλλαν εναντίον του προμαχώνα του ναού μέχρι τους μύλους, όπου ήταν η κινητή γέφυρα του κάστρου, σύμφωνα με τον Αντζολέλλο.

Στη Φούρκα (σημερινός Καράμπαμπας) τοποθέτησε δέκα βομβάρδες, καθώς οι Ενετοί δεν είχαν οχυρώσει το λόφο (πράγμα  το οποίο αποτέλεσε στρατηγικό μειονέκτημα, καθώς με την παράλειψή τους αυτή επέτρεψαν α) την προσέγγιση του Οθωμανικού στρατού στο νησί από δυτικά β) την οργανωμένη και ουσιαστικά ανεμπόδιστη περικύκλωση της πόλης από το πεζικό γ) τη δυνατότητα κανονιοβολισμού της περιτειχισμένης πόλη του Νεγροπόντε αφού άφησαν στα χέρια του εχθρού το κυριότερο ύψωμα από το οποίο μπορούσε να σφυροκοπηθεί η πόλη με τα κανόνια της εποχής. Τέλος με το ολέθριο αυτό στρατηγικό τους σφάλμα απέκλεισαν οποιαδήποτε δίοδο διαφυγής εάν αυτό κρινόταν απαραίτητο. Στα παραπάνω ασφαλώς καλό θα ήταν να αναφέρουμε πως υπάρχει και η άποψη πως δεν μπορούσαν να τον οχυρώσουν, καθώς ο Καράμπαμπας δεν ανήκε στη Χαλκίδα αλλά στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας, όπως αναλυτικά θα αναφέρουμε σε προσεχές αφιέρωμα που ετοιμάζουμε για το κάστρο του). Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν τρεις συγκεκριμένες τοποθεσίες όπου τοποθετήθηκαν βομβάρδες στη Φούρκα: η μία ήταν στο Φίγκερ (άγνωστη τοποθεσία της Φούρκας), μια αντίκρυ από το σπίτι του Σκανιέλο (άγνωστη οικία) και μια πάνω στο δρόμο προς τη Θήβα (πιθανότατα κάπου μπροστά από το κάστρο του Ευρίπου, όπου σήμερα είναι η λεωφόρος Καραμανλή). Οι «θανατηφόρες» αυτές, έριχναν από ψηλά μέσα στην πόλη, νύχτα και μέρα, είκοσι τέσσερα βλήματα η κάθε μία, κυρίως κατά της Εβραϊκής συνοικίας, ίσως γιατί συνόρευε με την Άνω Πύλη και ήθελαν να την βομβαρδίζουν και απ’ το εσωτερικό της μέρος, αλλά και κατά του προμαχώνα στο Βούρκο (rivellino del Burchio), όπου εκεί βρισκόταν ο Ενετικός ναύσταθμος.

Στα νότια της πόλης, πάνω στο λόφο της Αγίας Μαρίνας (σημερινός Μπαταριάς), ο ναύαρχος Μαχμούτ Πασάς είχε τοποθετημένες δύο «μπασταρδέλες» που εκτόξευαν πέτρες βάρους 100 λιμπρών. Χαμηλότερα, «πάνω σε μια γέφυρα προς την είσοδο του λιμανιού», κατά τον Αντζολέλλο, τοποθετήθηκαν άλλα οχτώ μεγάλα κανόνια του καπετάνιου του στόλου, που έριχναν πέτρες με δέκα πιθαμές περιφέρεια. Και τα δέκα αυτά κανόνια έβαλλαν κατά του ναύσταθμου και του δυνατού προμαχώνα του Βούρκου, o οποίος βαλλόταν πανταχόθεν, καθώς υπεράσπιζε όλη τη νότια πλευρά της πόλης μέχρι την Εβραϊκή συνοικία.

Ολοκληρώνοντας τον κύκλο του θανάτου, στην περιοχή ΒΑ του βούρκου, καλύπτοντας το «αχαμνότερο» σημείο των τειχών έως και λίγο χαμηλότερα από την άνω Πύλη, είχαν τοποθετηθεί τέσσερις μπομπάρδες και δύο όλμοι. Μπροστά από τη μικρή Πύλη (η οποία λέγεται πως βρισκόταν εκεί όπου σήμερα είναι τα μαγειρεία της σχολής πεζικού και την οποία διασώζουν ορισμένες γκραβούρες και αναφέρει μόνον ο Riccardo στο χρονικό του, δημιουργώντας ερωτηματικά για την ύπαρξή της αλλά υπάρχει και η άποψη που τη θέλει να ανοιγοκλείνει στο διάβα της ιστορίας) τοποθετήθηκαν τέσσερις μπομπάρδες. Στους Άγιους Απόστολους (εκκλησία που σήμερα δεν υπάρχει και διασώζει το σημείο όπου βρισκόταν ένας χάρτης του 1571-4) τοποθετήθηκε ένας όλμος. Στον Άγιο Στέφανο (που μάλλον πρόκειται για συνωνυμία με τον σημερινό, καθώς η εμβέλεια των μπομπάρδων του 15ου αιώνα αποκλείει τη τοποθεσία), πάνω από ένα καμίνι έστησαν έναν ακόμα όλμο. Όλες αυτές οι βομβάρδες έριχναν πέτρες ίδιου μεγέθους, με 14 παλάμες περιφέρεια.

Οι μπομπάρδες, από τη στιγμή που στήθηκαν γύρω από το Νεγροπόντε ξεκίνησαν το καταστροφικό τους έργο, μέρα και νύχτα, ρίχνοντας συνολικά 120 πέτρες το 24ωρο οι οποίες στην πλειοψηφία τους δεν έπεφταν μακριά από το στόχο τους. Η κυκλωτική κίνηση της Οθωμανικής πυροβολαρχίας είναι βέβαιο ότι θα δημιούργησε εφιαλτικές συνθήκες για τους παγιδευμένους ουσιαστικά υπερασπιστές και αμάχους της καστροπολιτείας.

Κάθε βολή προξενούσε μεγάλες φθορές στο τείχος και ακόμη μεγαλύτερες όταν τα βλήματα έπεφταν από ψηλά πάνω στα αδύναμα σπίτια των κατοίκων της πόλης. Πλέον, δεν εμπιστεύονταν να κοιμηθούν στα κρεβάτια τους και είχαν «μετακομίσει» για προστασία κάτω από τα τείχη της Χαλκίδας. Αλλά ακόμα και εκεί πολλοί έχασαν τη ζωή τους από τα πυρά του πυροβολικού καθώς, όπως είδαμε, γίνονταν βολές απ’ όλα τα σημεία γύρω απ’ την πόλη. Παρά τις απάνθρωπες συνθήκες, οι υπερασπιστές της πόλης δεν έχασαν το θάρρος τους. Έβρισκαν το κουράγιο και απέκρουαν τις  εφόδους με καταπέλτες, σιοπέτα (πρώιμο τουφέκι με φυτίλι), βέλη, πέτρες, ακόμη και με τα γυμνά τους χέρια. Οι μάχες σώμα με σώμα εντείνονταν αλλά οι δυνάμεις τους έφθιναν. Ο αριθμός των πυροβόλων και η ταχύτητα επανάληψης των βολών καθιστούσαν αδύνατη την επισκευή των τειχών. Έτσι, μέρα με τη μέρα, τα ρήγματα μεγάλωναν. Τα τείχη δεν άντεχαν τον ανηλεή κανονιοβολισμό από όλες τις πλευρές τους. Μέχρι το τέλος της πολιορκίας, μεγάλα τμήματα των τειχών είχαν καταστραφεί, ειδικά στην ανατολική περιοχή από το Βούρκο μέχρι την άνω Πύλη.

Η τελική διάταξη των πυροβολαρχιών ολοκληρώθηκε στις 25/6/1470, μετά την άρνηση από τους πολιορκημένους του τελεσιγράφου που τους έδωσε ο Πολιορκητής. Κάτι που θα δούμε στο επόμενο, 8^ο μέρος του μεγάλου αφιερώματός μας στην άλωση της Χαλκίδας…