– Αν καταλαβαίνω σωστά, ο δήμος περισσότερο ενδιαφέρεται για τη διάνοιξη του δρόμου;

– «Στη δεύτερη φάση, ναι. Στην πρώτη είχαμε συνεννοήσεις για το αν μπορεί να γίνει επέκταση του Λ.Μ.Χ. και που».

– Δεν θα έπρεπε η ΕΦ.Α.Ε. να κάνει όλες τις διεργασίες ώστε να προχωρήσουν αρχικά εκεί κάποιες ανασκαφές;

– «Όχι. Οι ανασκαφές γίνονται μόνο στο πλαίσιο κάποιου έργου. Σε επίπεδο διερεύνησης του πράγματος, του κάθε μνημείου, είναι άπειρες οι ανασκαφές που εκκρεμούν, ή που πρέπει να γίνουν κάποτε».

– Προσωπικά το θέτω ως προτεραιότητα, καθώς είναι μέσα στην πόλη και είναι το μόνο οχυρωματικό έργο που διασώζεται…

– (με διακόπτει) «Είναι! Αλλά αυτά όλα απαιτούν χρόνο. Και αυτή τη στιγμή εγώ έχω ως προτεραιότητα την οικία της οδού Παίδων. Και όχι το να κάνω ανασκαφή χωρίς να υπάρξει λόγος. Αν μου πουν αύριο πως ξεκινάει το έργο της διάνοιξης του δρόμου, θα διασφαλιστεί ποσό μέσα από το ίδιο το έργο και θα προχωρήσω έτσι και τις ανασκαφές».

– Συμπερασματικά, η ανάδειξη του πίσω τμήματος του Λ.Μ.Χ. είναι σε άμεση σύνδεση με τη διάνοιξη των νέων εκεί δρόμων, η οποία προηγείται ως έργο;

– «Όχι. Είναι δύο παράλληλα πράγματα. Η διάνοιξη της τάφρου και του πίσω μέρους του λαογραφικού είναι θέμα συνεννόησης δήμου, Υπουργείου Εθνικής Αμύνης (συντομογραφικά Yπ.Εθ.Α.) και Υπουργείου Πολιτισμού (συντομογραφικά, Υπ.Πο.), πλέον. Αλλά κάποιος πρέπει να είναι ο επισπεύδον, ο δήμος θεωρώ. Εμείς δεν είμαστε επισπεύδοντες αυτή τη στιγμή γιατί το μνημείο είναι εκεί, δεν παθαίνει κάτι, απλά δεν αναδεικνύεται. Και σε κάθε περίπτωση οι πρωτοβουλίες ανήκουν στο δήμο, ώστε να αλλάξει ο στόχος της παραχώρησης. Γιατί υπενθυμίζω πως το έγγραφο του Αμύνης, του 2005, λέει πως ο χώρος δίνεται για να επεκταθεί το Λ.Μ.Χ. Αυτή η ιδέα ξεπεράστηκε μετά από τις συζητήσεις μας με το δήμο, αλλά διαδικαστικά το έγγραφο παραμένει, το Yπ.Εθ.Α. δεν έχει ενημερωθεί για τις εξελίξεις. Το τι πρέπει να γίνει, πως πρέπει να αναδειχθεί το τείχος, έχει γίνει αντιληπτό αλλά σε τοπικό επίπεδο και “στα λόγια”. Όχι δηλαδή γραπτώς, ως επίσημη απόφαση!»

– Περαιτέρω τι προτείνετε;

– «Πρέπει ο δήμος διαδικαστικά, που έχει θεωρητικά αυτήν την έκταση στα χέρια του αλλά για συγκεκριμένο σκοπό, να κάνει νέα αλληλογραφία με το Υπουργείο Αμύνης. Να πει “κοιτάξτε υπάρχει κόλλημα ως προς αυτό, γιατί το Υπουργείο Πολιτισμού που δεν είχε λάβει γνώση, δικαίως ή αδίκως λέει αυτό”, ώστε να βρεθεί μια κοινή νέα συνεννόηση. Στόχος είναι να παραμείνει η παραχώρηση αλλά να αλλάξει η αιτιολογία της. Όταν θα γίνει αυτό ο δήμος θα πρέπει να παρουσιάσει μια πρόταση ανάδειξης της περιοχής. Σε αυτήν κύρια πρέπει να προταχθεί η ανάδειξη του μνημείου και της τάφρου μαζί, καθώς έχουν μοναδικά για την πόλη χαρακτηριστικά. Αυτό απαιτεί μια μελέτη και μετά μια υλοποίηση. Την υλοποίηση πρέπει να την κάνει το Υπ.Πο., γιατί είναι επί του μνημείου. Τη μελέτη θα μπορούσε να την κάνει ο δήμος, ή θα μπορούσε να την κάνει ο στρατός ή και το λαογραφικό. Αν γίνουν αυτά είμαι υπέρ και τα υποστηρίζω!»

– Υπάρχει πιθανότητα το Αμύνης να απορρίψει τις νέες προτάσεις του δήμου;

– «Ναι. Ο σημερινός Υπουργός ή ο αυριανός μπορεί να πει “εγώ δεν ενδιαφέρομαι για τη Χαλκίδα, δεν ενδιαφέρομαι για κάτι τέτοιο! Ούτε για το μουσείο, ούτε για το μνημείο!”. Δεν ξέρω τι θα πει!»

– Τι παρεμβάσεις πρέπει να γίνουν στην περιοχή;

– «για να γίνει ο δρόμος θα χρειαστεί μια παρέμβαση εκεί που τώρα είναι το θεατράκι, μέσα στην τάφρο».

– Οι κερκίδες εκεί όμως δημιουργήθηκαν για να συγκρατούν τα μπάζα που έπεσαν ώστε να γεμίσουν την τάφρο.

– «Ναι, γι’ αυτό και είναι πιο ψηλά ο δρόμος. Εκεί πρέπει πάντα να υπάρχει ένα αναλημματικό τοίχωμα. Εκεί που είναι οι κερκίδες θα αλλάξει το τοπίο, όχι μπροστά τους, η τάφρος δηλαδή. Για μένα πρωταρχικός στόχος είναι να αναδειχθούν τα σημεία που διασώζονται. Τάφρος διασώζεται και πιο χαμηλά στη σχολή».

– Το γνωρίζω αλλά, αυτήν τη στιγμή, δεν υφίσταται επίσης θέμα ανάδειξης ή έρευνας γι’ αυτό το νοτιότερο κομμάτι, ως και τη θάλασσα δηλαδή.

– «Αν ξαναγίνει συζήτηση με το Υπουργείο Αμύνης θα πρέπει κανείς να δει ολοκληρωμένα το θέμα. Μπορεί η Σ.Π. να μην έχει αντίρρηση και για πιο πέρα, δεν το ξέρω! Αυτή η κουβέντα δεν έχει γίνει με το Υπ.Εθ.Α.! Ο πρωταρχικός στόχος για μένα είναι η ανάδειξη της τάφρου, όπου αυτή είναι εμφανής. Αν μου έρθει μια μελέτη που θα δείχνει εντός τάφρου ένα πλάτωμα για στάθμευση, θα πω όχι. Αν πάλι υποθετικά έρθει μια πολύ καλή μελέτη, πάει με θετική εισήγηση στο συμβούλιο και μετά γίνει η ανασκαφική διερεύνηση και ανακαλύψουμε κάτι, τότε ανάλογα θα δούμε τι αναδεικνύεται ή τι καταχώνεται και πως προχωράμε σε επόμενη φάση».

– Μήπως δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει ως ενδεχόμενο η εκ΄ νέου κατάχωση;

– «Όχι, δε νομίζω, πρέπει να το δούμε».

– Να γίνω πιο συγκεκριμένος: Βορειότερα των κερκίδων και εκτός Σ.Π. υπάρχει μια μάντρα. Θα μπορούσε εκεί η αρχαιοτήτων να κάνει ως και την πλατεία Φριζή ανασκαφή, ανάδειξη και ενοποίηση της τάφρου με το σημερινό εμφανές τμήμα της;

– «Η τάφρος δεν είμαι σίγουρη πως πηγαίνει έτσι. Αυτό δεν μπορώ να σας το πω, δεν παίρνω θέση. Επίσης υπάρχουν άλλα κτήρια, οικοδομικά τετράγωνα, ήμαστε μέσα στην πόλη. Εμείς δεν μπαίνουμε σε ιδιοκτησιακά».

– Μιλάμε για δημόσιο συμφέρον όμως.

– «Δεν μπαίνουμε σε ιδιοκτησιακά, αν δεν είναι ιδιωτικό το οικόπεδο είναι του δήμου. Αν κάποιος θελήσει κάτι εκεί να γίνει, τότε θα μπορούσε να γίνει ανασκαφή ή να διερευνήσουμε αν και κάποιο άλλο κομμάτι μπορεί να προστεθεί στην παραχώρηση της Σ.Π..».

– Από όσα ως τώρα μου έχετε πει πάντως αντιλαμβάνομαι πως η ανάδειξη αυτής της περιοχής θα γίνει μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια και αν.

– «Ακόμη και προτεραιότητα να ήταν, ναι, θα χρειαστεί χρόνο, καθώς ακόμη δεν υπάρχει καν μελέτη, ούτε χρηματοδότηση».

– Σε πολιτικό επίπεδο, πέρα από το δήμο, έχει τύχει κάποιος βουλευτής να θίξει το θέμα;

– «Δεν ξέρω, σε μένα δεν έχει έρθει κάποιος, ποτέ».

– Εσείς δε θα θέλατε να κάνετε ανασκαφές στην τάφρο; Ώστε να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτήν;

– «Αν γίνει η μελέτη αποκατάστασης θα γίνουν σίγουρα ανασκαφικές εργασίες. Οι σημερινές χρηματοδοτήσεις δεν επιτρέπουν ανασκαφικό κομμάτι. Οπότε λέμε καθαρισμοί, απομπαζώματα, τέτοια».

– Γιατί;

– «Γιατί το άλλο είναι καθαρά ερευνητικό».

– Δηλαδή η έρευνα δεν επιδοτείται;

– «Όχι. Εδώ και πολλές δεκαετίες».

– Υποτίθεται πως ο πολιτισμός ευρύτερα είναι η βαριά μας βιομηχανία, δεν θα έπρεπε να υπάρχει έρευνα;

– «Τα προηγούμενα ΕΣΠΑ και τα ΚΠΣ χρηματοδοτούσαν μόνο τις υποδομές. Μέσα από αυτές γινόταν έρευνα, προέκυπτε επικουρικά μέσα από τα έργα υποδομής. Σήμερα και τα έργα υποδομής προκύπτουν ως παράπλευρο υπέρ κάποιου άλλου. Δηλαδή αν πάω να εντάξω την αποκατάσταση του τείχους δε θα τη δεχτούν. Πρέπει να ενταχθεί σε πρόγραμμα με κάποιον άλλο στόχο».

Ποια η θέση του Λ.Μ.Χ.: Συνέντευξη της εφόρου – γραμματέως Μαρίας Φλουτσάκου.

Όπως είδαμε στο πρώτο μέρος της έρευνας, η Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών (συντομογραφικά, Ε.Ε.Σ.) και το Λ.Μ.Χ. έπαιξαν πρωταρχικό, κατευθυντήριο και πρωταγωνιστικό ρόλο στην υπόθεση απόδοσης της περιοχής εντός της Σ.Π. στο δήμο Χαλκιδέων.

Η Μαρία Φλουτσάκου – Παππά είναι έφορος του Λ.Μ.Χ. και έχει παρακολουθήσει το ζήτημα εν τη γενέσει του, οπότε ήπιαμε έναν καφέ στο σπίτι της συζητώντας για το παρελθόν και το μέλλον του.

Ακολουθούν τα σημαντικότερα αποσπάσματα του διαλόγου μας:

– Γιατί σταμάτησε η παραχώρηση του 2005;

– «Γιατί μας ζητήθηκε από τη Σ.Π. η κατασκευή ενός νέου διαχωριστικού τοίχου, για τον οποίο ζητήσαμε την έγκριση της αρχαιολογίας. Εκείνη, μετά από πολυετής συζητήσεις, κατέληξε πως αυτό δεν μπορεί να γίνει. Εγώ τους είπα πως είναι ευκαιρία, καθώς το κόστος θα το κάλυπτε η Ε.Ε.Σ. και θα βοηθούσε ο δήμος, αλλά δεν μεταπείστηκαν».

– Η κ. Καλαμαρά με ενημέρωσε πως σταμάτησε το έργο επειδή η πρόταση προέβλεπε νέα δόμηση, επί του μνημείου.

– «Ποτέ δεν υπήρξε τέτοιο πράγμα, σας διαβεβαιώνω. Μάλιστα φτάσαμε στο σημείο να πούμε “εντάξει ρε παιδιά δεν το πειράζουμε, αφήστε μας τον χώρο, να τον κάνουμε επισκέψιμο”».

– Ζητήσατε να φτιάξετε κάτι συγκεκριμένο;

– «Συγκεκριμένο δεν είχαμε τίποτα. Θέλαμε το χώρο πρώτα και θα βλέπαμε κατόπιν αν μπορούμε να τον αξιοποιήσουμε. Είπα στην κ. Καλαμαρά “είναι ευκαιρία, αφήστε να κάνουμε την ανασκαφή, έστω να αποκαλύψουμε τη βάση του τείχους θα είναι όφελος! Μας το απέκλεισε και μάλιστα μου είπε “ότι και να κάνετε εγώ είμαι αρνητική”».

– Είχε γίνει κάποια μελέτη;

– «Όχι. Πως θα κάναμε μελέτη; Αφού δεν είχαμε το χώρο. Είχαν βρεθεί τα χρήματα, θα τα βάζαμε εμείς και ο δήμος, επί δημαρχίας Αναγνωστάκη».

– Τι θέλατε να γίνει στο συγκεκριμένο σημείο;

– «Έτσι που το φανταζόμουν, να σκάβαμε υπογείως και να διαμορφώναμε ένα χώρο, εκθετήριο του λαογραφικού, μια αποθήκη του μουσείου; Κάτι τέτοιο. Δεν είχαμε κάτι συγκεκριμένο. Ο σημερινός τοίχος της σχολής πεζικού στο δρόμο θα παράμενε. Θα ανοίγαμε κάπου μία πόρτα και θα δημιουργούσαμε ένα χώρο με εκθέματα του μουσείου, υπόγειο, λόγω υψομετρικής διαφοράς. Αν αυτά δεν γίνονταν τότε να διαμορφώναμε το χώρο για να έρχεται ο κόσμος».

– Αν υποθετικά ο δήμος παραχωρούσε στο λαογραφικό μουσείο έναν άλλο μεγαλύτερο χώρο και ζητούσε την μετεγκατάσταση σας, τι θα απαντούσατε;

– «Αυτό διαισθάνομαι πως θέλει ο δήμος και η αρχαιολογία. Σήμερα το λαογραφικό έχει στην κατοχή του πολλά περισσότερα αντικείμενα από αυτά που εκθέτουμε, τα περισσότερα είναι στοιβαγμένα σε μια αποθηκούλα. Δεν έχουμε αντίρρηση, σάμπως δικό μας είναι το μνημείο; Αλλά να πάμε κάπου που να έχει την ίδια ομορφιά με το σημείο που είμαστε σήμερα».

– Εξ όσων γνωρίζω, για την «οικία Βασιλείου», που είναι ιδιοκτησία της Ε.Ε.Σ., δεν υπάρχει σκέψη για κάποια εκμετάλλευση της.

– «Καμία. Η διαθήκη προβλέπει πως το ισόγειο θα μείνει όπως ήταν με τα έπιπλα της, ως δείγμα σπιτιού του 20^ου αιώνα και ο πάνω όροφος θα χρησιμοποιηθεί από το λαογραφικό μουσείο».

– Υποθετικά λοιπόν, θα μπορούσε το λαογραφικό να μεταφερθεί εκεί; Χωράνε όλα τα εκθέματα σας;

– «Μπορεί ναι».

– Αν λοιπόν ο δήμος ενίσχυε και οικονομικά τη μεταστέγαση του λαογραφικού, θα συμφωνούσατε στο να πάτε στην «οικία Βασιλείου»;

– «Δεν εκπροσωπώ το λαογραφικό, είμαι έφορος του. Να βλέπαμε τα δεδομένα, να μας έλεγε τι σκέφτεται ο δήμαρχος και ότι ήθελε ας γίνει. Βέβαια ο χώρος που σήμερα βρίσκεται το λαογραφικό είναι ιδιαίτερα χαρισματικός…»

– Μήπως δεν κάνει για λαογραφικό μουσείο ο προμαχώνας, καθώς είναι μεσαιωνικός;

– «Όσοι έρχονται εντυπωσιάζονται πάντως».

– Επί της παρούσης, τι κινήσεις κάνει ο κ. Παγώνης;

– «Ο δήμαρχος μας έχει βάλει στο μαυροπίνακα εμάς, την εταιρεία και το λαογραφικό. Και η υπόθεση απόδοσης του τμήματος εντός της Σχολής Πεζικού στη Χαλκίδα δυστυχώς έχει κοιμηθεί!».

– Για αυτό είμαστε εδώ, για να την ξυπνήσουμε!

– «Η σχολή πεζικού θα αντιδράσει, να το έχετε υπόψιν».

– Γιατί;

– «Ε τώρα, από οποιονδήποτε παίρνεις κάτι, δεν είναι εύκολο».

Διαβάστε τη συνέχεια της έρευνας:

Ένα «μερεμέτι» ζητάει ανάδειξη (μέρος 3^ο – τελευταίο): Γιατί δεν έχουν αναδειχθεί οι μεσαιωνικές οχυρώσεις πίσω από το Λαογραφικό Μουσείο; Τα λάθη του χθες και του σήμερα, ο άγνωστος καταχωμένος προμαχώνας, τι πρέπει ο δήμος να ξεχάσει και τι να κάνει.