«Ψηφιακή επανάσταση». Ένα φαινόµενο σε εξέλιξη.

Είναι πάντοτε παρακινδυνευµένος ο ισχυρισµός, ότι επί των ηµερών µας συντελέστηκε µια επανάσταση και αυτό διότι κάθε γενιά έχει την πεποίθηση ότι έζησε σπουδαία γεγονότα που σηµάδεψαν την ανθρώπινη ιστορία.

Νοµίζω όµως πως στην περίπτωση της δικής µας γενιάς, ευσταθεί ο ισχυρισµός ότι ζήσαµε και συνεχίζουµε να ζούµε ιστορικές στιγµές, καθόσον η «ψηφιακή επανάσταση» είναι ένα φαινόµενο σε εξέλιξη. Ήδη, ο καθένας από εµάς µπορεί ανά πάσα ώρα και στιγµή να έχει πρόσβαση στην παγκόσµια γνώση, µέσω ενός κινητού ή µιας «ταµπλέτας» που χωράει στην παλάµη του χεριού του.

Αν θεωρήσουµε ως ηµεροµηνία έναρξης της ψηφιακής έκρηξης το έτος 1977 οπότε οι Steve Jobs και Steve Wozniac κατασκεύασαν και έθεσαν σε κυκλοφορία µέσω της Apple τον πρώτο οικιακό Η/Υ, διαπιστώνουµε ότι δεν πέρασαν παρά ελάχιστα χρόνια µέχρι το 1985 οπότε ο Bill Gates δηµιούργησε και έθεσε σε κυκλοφορία µέσω της Microsoft την πρώτη έκδοση του λειτουργικού συστήµατος «Windows» το οποίο έδωσε τη δυνατότητα στον απλό χρήστη Η/Υ να εξοικειωθεί µε τη νέα τεχνολογία και να τη χρησιµοποιήσει στην καθηµερινότητά του.

Εν συνεχεία η πτώση του τείχους του Βερολίνου στις 11/11/1989 απελευθέρωσε την τεχνολογία από τα γεωπολιτικά δεσµά της και το 1990 η IBM συνδύασε το δηµιούργηµα των Jobs & Wozniac µε το δηµιούργηµα του Gates µε αποτέλεσµα την κυκλοφορία του πρώτου οικιακού Η/Υ µε λειτουργικό σύστηµα Windows, γεγονός που µαζικοποίησε τη χρήση των Η/Υ και εξαφάνισε τα όρια στον όγκο των πληροφοριών που κάθε µεµονωµένο άτοµο µπορούσε να συγκεντρώσει, διαχειριστεί και διαδώσει. Αµέσως µετά, το 1991, ο Tom Berners Lee, επιστήµονας του CERN, έφτιαξε το πρώτο site στον πλανήτη που δεν ήταν άλλο από το http://info.cern.ch/ και συνέλαβε την ιδέα του παγκόσµιου ιστού (WWW) – ένα σύστηµα για τη δηµιουργία, οργάνωση και διασύνδεση εγγράφων, τα οποία µπορείς κανείς εύκολα να αρχειοθετήσει και να ψάξει στο διαδίκτυο. Από εκεί και µετά η επανάσταση ήταν µόνο θέµα ταχύτητας, σµίκρυνσης και οικονοµίας. Η ανθρωπότητα είχε εφεύρει τα µέσα της επανάστασης και ξεκίνησε πλέον να τα βελτιώνει, αυξάνοντας τις ταχύτητες, µικραίνοντας τις συσκευές και καθιστώντας τα εν λόγω µέσα οικονοµικότερα και άρα διαθέσιµα στον καθένα µας. Η ψηφιακή επανάσταση είχε συντελεστεί.

Ένας επίπεδος πλανήτης

«Ο πλανήτης µας κατέστη επίπεδος» έγραψε ο Thomas Friedman στο οµώνυµο βιβλίο του (The World Is Flat: A Brief History of the Twenty-First Century – Penguin Group 2005, από το οποίο έχουν εξαχθεί τα τεχνολογικά δεδοµένα και η κεντρική ιδέα αυτού του άρθρου), εννοώντας ότι όλα τα κέντρα γνώσης του πλανήτη είναι συνδεδεµένα σε ένα και µοναδικό παγκόσµιο δίκτυο (το internet) το οποίο µε την απαραίτητη βοήθεια της  πολιτικής, µας οδηγεί σε µια νέα καταπληκτική εποχή.

Μια εποχή στην οποία αφού αρχικά παγκοσµιοποιήθηκαν οι χώρες και εν συνεχεία οι εταιρείες, κατέστη τελικά εφικτή και η παγκοσµιοποίηση του ατόµου. Δεν έχει σηµασία σε ποιο µέρος του κόσµου βρισκόµαστε πια. Έναντι ενός µικρού κόστους, ενός καλωδίου και µε την προϋπόθεση ότι η πολιτεία έχει µεριµνήσει σχετικά, τα άτοµα σήµερα, έχουν τη δύναµη να συνεργαστούν και να ανταγωνιστούν σε παγκόσµιο επίπεδο.

Μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων µεγαλώνει online, διασκεδάζει, επικοινωνεί και συνεργάζεται µε µηδενικό σχεδόν κόστος. Εταιρείες χρησιµοποιούν το διαδίκτυο αλλάζοντας εντελώς τον τρόπο λειτουργίας τους, εκµεταλλευόµενες την παγκόσµια συνδεσιµότητα, τις διαφορές στις ζώνες του χρόνου, δουλεύοντας είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Το διαδίκτυο δεν είναι πλέον πολυτέλεια αλλά µάλλον δηµόσιο αγαθό καθώς παρέχει οφέλη για ολόκληρη την κοινωνία και είναι διαθέσιµο «προς κατανάλωση» από κάθε άτοµο ξεχωριστά σε ίση ποσότητα και ποιότητα (περίπου) και σε πολλές περιπτώσεις, άσχετα από το αν τα επιµέρους άτοµα είναι διατεθειµένα να πληρώσουν ή να έχουν οφέλη από αυτό.  Ωστόσο, η κατοχύρωση του διαδικτύου ως δηµόσιο αγαθό δεν έχει ακόµα συντελεστεί αλλά ίσως επίκειται να γίνει αυτό µέσα στα επόµενα χρόνια.

Απαρχαιωµένες πολιτικές διαδικασίες

Μολονότι το διαδίκτυο προκάλεσε επανάσταση στην προσωπική µας ζωή, τη συλλογική µας ύπαρξη, τον τρόπο εµπορικής λειτουργίας, την προσφορά υπηρεσιών από ιδιωτικές και δηµόσιες υπηρεσίες, δεν έχει τροποποιήσει ακόµα –πλην εξαιρέσεων- τις πολιτικές διαδικασίες που επικρατούν και βασίζονται στη συµβατική ψήφο, τα παραδοσιακά κόµµατα την ιεραρχία µε τις κάθετες δοµές λειτουργίας και τη γραφειοκρατία.

Ενώ δηλαδή όλα έχουν αλλάξει στις κοινωνικές και επιχειρηµατικές µας συνήθειες, συνεχίζουµε να εφαρµόζουµε πολιτικές διαδικασίες που δηµιουργήθηκαν και εξελίχθηκαν αιώνες πριν µε απαράλλαχτο τρόπο και οι οποίες όχι απλώς δεν συµβαδίζουν µε τη νέα τεχνολογική εποχή αλλά την παρεµποδίζουν και την καθυστερούν, προκειµένου κατά πάσα πιθανότητα να εξυπηρετούνται προαιώνια οικονοµικά συµφέροντα.

Ίσως έχει έρθει η ώρα να επαναξιολογήσουµε παρωχηµένες διαδικασίες που εδράζονται σε απαρχαιωµένες αντιλήψεις πολιτικής διακυβέρνησης περασµένων εποχών. Στις µέρες µας, είναι νοµίζω κοινός τόπος ότι κανένας δεν είναι ευχαριστηµένος µε την ποιότητα της δηµοκρατίας µας και ότι αποτελεί αδήριτη ανάγκη να επανεφεύρουµε την ιδιότητα του «ενεργού πολίτη» µέσω του διαδικτύου, να αναθερµάνουµε δηλαδή την έννοια της συµµετοχικής δηµοκρατίας.

Για παράδειγµα, µε αντίστοιχους ασφαλείς τρόπους που χρησιµοποιεί το Υπουργείο Οικονοµικών και το Taxis Net, θα µπορούσαµε να εκφραζόµαστε ως πολίτες ή δηµότες, να θέτουµε ερωτήµατα, να ψηφίζουµε, να συµµετέχουµε σε διαγωνισµούς προσλήψεων, προµηθειών, δηµοσίων έργων, να θέτουµε στην κρίση της κοινής γνώµης φλέγοντα ζητήµατα για τα οποία δεν χωρά αναβολή στη λήψη αποφάσεως, και να απαντάµε σε δηµοσκοπικά ερωτήµατα.

Εάν ο Δήµαρχος ζητούσε από τους δηµότες, να του στείλουν φωτογραφίες και στοιχεία από κάθε λακούβα που βρίσκουν µπροστά τους, από κάθε επικίνδυνη χαλασµένη κούνια, από κάθε σπασµένο παγκάκι και τα στοιχεία αυτά αναρτώνταν σε µια ιστοσελίδα του Δήµου και αυτό γινόταν µε κανόνες, συνέπεια και σε βάθος χρόνου (γινόταν δηλαδή θεσµός), µάλλον θα εκπλησσόµασταν όλοι µε την ανταπόκριση του κόσµου καθώς δεν θα στοίχιζε τίποτα, θα µας έδινε την ευκαιρία να «γκρινιάξουµε» αλλά ταυτόχρονα να συµµετάσχουµε στα κοινά ως ενεργοί πολίτες ενώ ταυτόχρονα θα υπήρχε και ένας αντικειµενικός τρόπος ελέγχου της ανταπόκρισης των δηµοτικών αρχών στα προβλήµατα που απασχολούν τους δηµότες, µε τις ανάλογες συνέπειες επιβράβευσης ή καταψήφισης. Με τον τρόπο αυτό ο κάθε πολίτης χρησιµοποιώντας µόνο το κινητό του τηλέφωνο θα µπορούσε να σχολιάζει, φωτογραφίζει, ενηµερώνει, καταγγέλλει στις δηµοτικές αρχές οτιδήποτε, καθιστώντας τον εαυτό του ένα µικρό Ombudsman.

Έχουν καταστεί σαφή πια τα όρια, οι αδυναµίες και τα πλεονεκτήµατα του δηµοκρατικού µας συστήµατος έτσι όπως το γνωρίζουµε. Κανείς εκλεγµένος αξιωµατούχος δεν µπορεί από µόνος τους να γνωρίζει και να επιλύσει τα προβλήµατα χιλιάδων ανθρώπων, αλλά χιλιάδες άνθρωποι µπορούν, αν οργανωθούν σε ένα δίκτυο να αναγνωρίσουν – ιεραρχήσουν και επιλύσουν τα προβλήµατα µιας πόλης µε ταχύτητα, διαφάνεια και αποτελεσµατικότητα και πάνω από όλα µε δηµοκρατικές διαδικασίες ενεργών πολιτών που συµµετέχουν, συναποφασίζουν και συµπληρώνουν τις εκλεγµένες αρχές.

Με τον τρόπο αυτό οι πολιτικοί θα πάψουν να κατέχουν το µονοπώλιο των αποφάσεων αλλά και το βαρος της ευθύνης. Θα πάψουν να λειτουργούν ως ηγεµόνες αλλά θα σταµατήσει να τρέµει και το φυλλοκάρδι τους όταν καλούνται να αναλάβουν άµεση δράση. Τα επείγοντα θέµατα θα λύνονται πλέον µε συλλογικές αποφάσεις στη «διαδικτυακή εκκλησία του δήµου» όπου κάθε πολίτης θα µπορεί να απευθυνθεί χωρίς περιορισµό.

Ο αντίλογος

Υπάρχει φυσικά και ο αντίλογος από καχύποπτους αριστερούς και δεξιούς οπαδούς της εθνικής περιχαράκωσης οι οποίοι βλέπουν συνωµοσίες πίσω από κάθε τεχνολογική πρόοδο θεωρώντας ότι το διαδίκτυο αποτελεί µέσο παρακολούθησης και χαλιναγώγησης της «ελεύθερης σκέψης µας», ενώ υπάρχουν και σκεπτόµενοι άνθρωποι που θεωρούν επιβλαβή για την ωρίµανση των νέων τον «ηλεκτρονικό τρόπο διαβίωσης» και οικτίρουν τους ενήλικες µε ψυχολογία δεκάχρονου που εξαρτούν την ευτυχία τους από τα “Like” που συγκεντρώνουν στο Facebook.

Ο αντίλογος είναι σοβαρός καθώς εντοπίζει πολλά και σοβαρά προβλήµατα στην ηλεκτρονική κουλτούρα της εποχής µας, µε κυριότερο πρόβληµα τον εικονικό τρόπο ύπαρξης που επιλέγουν πολλοί οι οποίοι θέλουν βοήθεια για να καταλάβουν  ότι η ζωή βρίσκεται έξω από τις οθόνες.

Κατά το πλείστον όµως, είναι στη φύση του ανθρώπου να αντιστέκεται στις αλλαγές, ιδιαίτερα τις µεγάλες που επανακαθορίζουν την ύπαρξή του και παρόµοιοι φόβοι, απόψεις και αντιδράσεις εκφράζονταν ανέκαθεν από κάθε λογής «τεχνολογοφοβικούς» οι οποίοι πρότασσαν τους κινδύνους των αλλαγών αντί για τις ωφέλειες αυτών. Φαντάζοµαι ότι κάποτε, κάποιοι, θα γελοιοποίησαν τον εφευρέτη του τροχού, οπότε δεν πρέπει να µας παραξενεύουν παρόµοιες αντιδράσεις σήµερα. Η επαφή µε την τεχνολογία οδηγεί στην κατανόησή της, στην ενσωµάτωσή της στην καθηµερινότητά µας, ωσότου πλέον καταστεί αδύνατη η ζωή µας χωρίς αυτή.

Ο φόβος της ηλεκτρονικής εκκλησίας του δήµου

Η µετάβαση στην ηλεκτρονική εκκλησία του δήµου καθυστερεί, εξαιτίας του φόβου του πολιτικού συστήµατος να αλλάξει τον τρόπο µε τον οποίο αναπαράγεται.

Το πολιτικό σύστηµα αποφεύγει να ενσωµατώσει τα νέα τεχνολογικά δεδοµένα στην πολιτική διαδικασία επειδή κάτι τέτοιο µάλλον θα άλλαζε τους πολιτικούς συσχετισµούς σε βάρος του. Η κρίση αποτελεί σίγουρα και ευκαιρία µετεξέλιξης των θεσµών που µε την αδράνεια, τις αδυναµίες και την αναποτελεσµατικότητά τους  µας οδήγησαν εδώ που είµαστε σήµερα.

Η επαναφορά της προοδευτικής ιδέας της εκκλησίας του δήµου µε ηλεκτρονικό τρόπο αυτή τη φορά, αποτελεί την υλοποίηση ενός ονείρου πολλών δηµοκρατικών πολιτών οι οποίοι µέχρι πρόσφατα περιορίζονταν από την έλλειψη της κατάλληλης τεχνολογίας και ταυτόχρονα µέρος της λύσης, για την έξοδο της χώρας από την κρίση που βρίσκεται στην αρχή της καθιστώντας επιτακτική την άµεση θέσπιση αλλαγών και την υιοθέτηση προτάσεων, όπως αυτή που περιγράψαµε εδώ και που ενώ σε άλλες εποχές έβρισκαν µπροστά τους µόνο εµπόδια, τώρα βρίσκονται µπροστά σε ολοένα και περισσότερα ευήκοα ώτα.