Σε καιρούς δύσκολους ο δήμος Χαλκιδαίων μπόρεσε το καλοκαίρι να παραδώσει στο κοινό έναν πράσινο χώρο αναψυχής, κάποιων δεκάδων στρεμμάτων.

Ένα πάρκο αναμορφωμένο, με τεχνητό κανάλι να το ζωντανεύει με την υδρόβια ζωή του, έναν περιπατητικό διάδρομο κατά μήκος του καναλιού με προστατευτικά κιγκλιδώματα, νεροτσουλήθρες, κολυμβητήριο, πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, κλειστό και υπαίθριο γήπεδο, παιδική χαρά, υπαίθριο θέατρο και αρκετό πράσινο.

Θα ήταν ιδανική παρέμβαση αν οι νεροτσουλήθρες λειτουργούσαν, το κολυμβητήριο όπως και το κλειστό γήπεδο (παλαιότερα κτίσματα) ήταν καλοσυντηρημένα, αν το υπαίθριο γήπεδο ήταν κομψό, αν ο περίγυρος του γηπέδου είχε διαμορφωθεί και παραδοθεί μαζί με τον υπόλοιπο χώρο και αν η υδρόβια ζωή μακροημέρευε…

Φυσικά το πάρκο δεν προστατεύεται με καγκελόπορτα, δεν κλείνει και δεν φυλάσσεται τα βράδια με αποτέλεσμα μόλις πέσει ο ήλιος να αρχίζει η κυκλοφορία ύποπτων στοιχείων και φυσικά δεν διαθέτει φύλακες επί εικοσιτετραώρου βάσεως, ξεναγούς και διαχειριστές με αποτέλεσμα η συντήρηση και η φύλαξη να μην είναι η ενδεδειγμένη όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα πάρκα της χώρας.

Παρόλα ταύτα είναι γεγονός πως ο δήμος από τη μεριά του και μέσα στο πλαίσιο δεδομένων της χώρας και της τρέχουσας αρνητικής συγκυρίας έκανε το καθήκον του. Οι συνηθισμένες παθογένειες και τα επιμέρους προβλήματα δεν πρέπει να επισκιάσουν το έργο.

Θα φανταζόταν κανείς ότι παρόμοιοι πράσινοι χώροι αναψυχής έπρεπε να κατακλύζονται καθημερινά από εκατοντάδες πολίτες. Στην πραγματικότητα ο κόσμος αδιαφορεί, μολονότι οι εν λόγω χώροι δεν είναι πολλοί. Κυριακή απόγευμα σε μια τεράστια έκταση ήμασταν δεν ήμασταν δέκα άτομα.

Πάρκο μόνο, ψάχνει επισκέπτες…

Τις πταίει; Γιατί τα πάρκα δεν προσελκύουν τους πολίτες; Γιατί, όταν δεν αποτελούν υποχρεωτικό διάδρομο στην πορεία μας, δεν τα επισκεπτόμαστε; Γιατί γενικώς δεν εκδράμουμε σε αυτά με εξαίρεση ίσως την Καθαρά Δευτέρα και το αποτυχημένο πέταγμα του χαρταετού;

Για ποιό λόγο κατασκευάζουμε με αξιοθαύμαστη εμμονή πανομοιότυπα μικρά πάρκα περιπάτου χωρίς ειδικές δραστηριότητες, τα οποία δεν συντηρούμε και δεν φυλάμε με αποτέλεσμα τη σταδιακή τους διάβρωση από τη φθορά και τον χουλιγκανισμό και τη συνακόλουθη μετατροπή τους σε εστίες παραβατικότητας;

Είναι εμφανές ότι η πολιτική που εφαρμόζουμε είναι αποτυχημένη και η επιμονή μας σε αυτήν συνιστά άλογη πράξη. Τα πάρκα μας είναι φτωχά σε ποιότητα και σε κλίμακα με εμφανή έλλειψη αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, χωρίς φαντασία και ιδιαίτερα αναγνωριστικά στοιχεία που καταντούν το λιγότερο βαρετά, καθώς κατασκευάζονται στα πλαίσια διεκπεραιωτικών παρεμβάσεων -λόγω αρμοδιότητας- από τους δήμους χωρίς όραμα.

«Πάρκα των πέντε αισθήσεων» vs «πάρκα των… παραισθήσεων»

Μια επίσκεψη σε οποιοδήποτε πάρκο του εξωτερικού φωτίζει αμέσως τη διαφορά των ξένων «πάρκων των πέντε αισθήσεων» με τα δικά μας «πάρκα της πώλησης των… παραισθήσεων».

Άνθρωποι ξαπλωμένοι στο γρασίδι, τρώνε, ξεκουράζονται, φιλιούνται, απολαμβάνουν τον ήλιο, το χώμα, το νερό, σε μια συνεχόμενη επαφή με τη φύση. Ένα πάρκο στο εξωτερικό συνήθως περικλείει στους χώρους του ένα εστιατόριο ή μια καφετερία, μια γκαλερί ή ένα μικρό μουσείο, γήπεδα ή κολυμβητήριο, εκκλησία, χώρους για ιδιωτικές εκδηλώσεις όπως γάμους, παιδικά πάρτυ και λοιπές συναθροίσεις, ενώ τα μεγαλύτερα πάρκα ίσως περιλαμβάνουν συνεδριακό κέντρο, συναυλιακό χώρο, επιμέρους θεματικά πάρκα π.χ. κυκλοφοριακής αγωγής, θαλάσσια, αεροπλοΐας, πίστες σκέιτμπορντ, νεροτσουλήθρες, ενυδρεία, θερμοκήπια, κήπους, ορνιθολογικό παρατηρητήριο, ζωολογικό κήπο, δραστηριότητες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, διατήρησης της βιοποικιλότητας, επιστημονικής έρευνας για τον εμπλουτισμό της χλωρίδας, προώθησης βιολογικών καλλιεργειών, ακόμη και ανάδειξης της πολιτισμικής κληρονομιάς και ίσως να διασυνδέονται με εμπορικά κέντρα.

Αν θέλουμε λοιπόν να αλλάξουμε την εικόνα εγκατάλειψης και μιζέριας των πάρκων της χώρας μας ίσως θα έπρεπε να τολμήσουμε να προσθέσουμε μερικά νέα χαρακτηριστικά όπως για παράδειγμα την περίφραξη, τη φύλαξη, την ξενάγηση, τον προσδιορισμό συγκεκριμένων θεματικών χαρακτηριστικών και γιατί όχι, την επιδίωξη της οικονομικής αυτοτέλειας των μεγαλύτερων εξ αυτών. Η συντήρηση και λειτουργία ενός μοντέρνου πάρκου δεν μπορεί πλέον να στηρίζεται αποκλειστικά στις επιχορηγήσεις της πολιτείας. Ένα σύγχρονο θεματικό πάρκο έχει κόστος και το κόστος αυτό μπορεί και πρέπει να καλύπτεται από ιδία έσοδα.

Η τάση του να απορρίπτουμε αντανακλαστικά κάθε τι που βρίσκεται έξω από την πεπερασμένη γνώση μας

Τα τελευταία χρόνια αρκετοί δήμοι εκμεταλλευόμενοι προγράμματα εθνικά και ευρωπαϊκά για την αναβάθμιση του περιβάλλοντος προχώρησαν στη δημιουργία θεματικών πάρκων.

Το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο αποτελεί την επιτομή ενός νέου, σύγχρονου πάρκου που συνδυάζει μια κεντρική ιδέα (θέμα) με τη φύση, την ψυχαγωγία και την επιστήμη σε μεγάλη κλίμακα. Σε μικρότερη κλίμακα αξιοποιήθηκε θεματικά ως πίστα σκέιτμπορντ ο χώρος αναψυχής πίσω από το γήπεδο του Παναθηναϊκού στους Αμπελόκηπους και παραδόθηκε στο κοινό λίγες ημέρες πριν.

Οι σποραδικές προσπάθειες ωστόσο μακράν απέχουν από τη λαϊκή απαίτηση. Βέβαια, για να απαιτήσεις κάτι, πρέπει προηγουμένως να το γνωρίζεις. «Η κουλτούρα του πάρκου» δεν πρέπει να θεωρείται αυτονόητη. Ο  Έλληνας δεν είναι εκπαιδευμένος να «απαιτεί» παρόμοιους χώρους και για αυτό ίσως σπανίζουν. Αντίθετα, θεωρεί τη θάλασσα δεύτερη φύση και προέκταση της ύπαρξής του. Αυτό είναι φυσικό όταν κατοικείς στις Κυκλάδες αλλά στην ηπειρωτική Ελλάδα τουλάχιστον το πράσινο και το γαλάζιο θα έπρεπε να αναζητούνται με την ίδια ένταση. Η “πράσινη κουλτούρα”, γενικότερα, θα πρέπει να εμφυσείται στους πολίτες από τα σχολικά τους χρόνια.

Πόσο εφαρμόσιμα είναι όλα αυτά στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης; Ποιός άνεργος ενδιαφέρεται για θεματικά πάρκα και πράσινους πολυχώρους αναψυχής; Η παραμικρή σχετική νύξη θα εξαγρίωνε τον πανταχόθεν βαλλόμενο οικονομικώς Έλληνα ο οποίος το δίχως άλλο θα ανέκραζε «τί πράσινη ανάπτυξη και “πράσινα άλογα” είναι αυτά που τσαμπουνάς;», καθότι σαν λαός έχουμε την τάση να απορρίπτουμε αντανακλαστικά κάθε τι που βρίσκεται έξω από τις παραδόσεις και την πεπερασμένη γνώση μας.

Η πραγματικότητα της Χαλκίδας

Αυτό που δεν γίνεται αντιληπτό είναι ότι παρόμοιες δράσεις δεν αποτελούν περιττές πολυτέλειες.

Εκτός από τις προφανείς περιβαλλοντικές ωφέλειες η ανάπτυξη οργανωμένων πράσινων χώρων αναψυχής προάγει την ψυχική μας υγεία, την πολιτιστική ανάπτυξη καθώς παρόμοιοι χώροι δύνανται να συνδεθούν με καλλιτεχνικά ή επιστημονικά δρώμενα και φυσικά προάγουν την τοπική οικονομία δημιουργώντας θέσεις εργασίας και αυξάνουν τις υπεραξίες στη γη και τα γειτονικά εμπορικά καταστήματα ενώ λειτουργούν επικουρικά ως προς τα βασικά τουριστικά μας προϊόντα (ήλιο – θάλασσα – αρχαία).

Φευ όμως! Μέσα στο καινούργιο, αλλά άδειο από επισκέπτες πάρκο του δήμου μου, μια ενδεής κυρία είχε στήσει το σπιτικό της, μια σκηνή, επαναφέροντάς με στην πραγματικότητα, ήτοι «πράσινοι χώροι και πράσινα άλογα». Οι άλογες πράξεις μας, έφεραν τη χώρα στη σημερινή κατάσταση όπου ζητούμενο είναι η κάλυψη βασικών αναγκών και όχι η κάλυψη ανώτερων πτυχών της ύπαρξής μας. Γύρισα πίσω και έριξα μια τελευταία ματιά στις έρημες κούνιες, μερικές λικνίζονταν στο καλοκαιρινό αεράκι και έβγαζαν ένα στριγκλό ήχο.

Οι έρημες παιδικές χαρές πάντα μου προκαλούσαν θλίψη…