Θάνος Τζήμερος
Τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης της συνθήκης των Πρεσπών και το ιστορικό προηγούμενο που δεν μας έγινε μάθημα.
Τον Μάιο του 1988, ένα χρόνο μετά την κρίση του ΣΙΣΜΙΚ, οι τότε ΥΠΕΞ Ελλάδος και Τουρκίας, Κάρολος Παπούλιας και Μεσούτ Γιλμάζ, υπέγραψαν τη «Συμφωνία της Βουλιαγμένης», με μια σειρά Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).
Ακολούθησε, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, το «Μνημόνιο της Κωνσταντινούπολης» που επεξέτεινε τα ΜΟΕ. Και τι δεν έλεγαν αυτά τα ΜΟΕ! Oι δύο χώρες συμφώνησαν, μεταξύ άλλων, ότι δεν θα παρενοχλούν τα σκάφη και τα αεροσκάφη η μία της άλλης, δεν θα σχεδιάζουν στρατιωτικές ασκήσεις δεσμεύοντας περιοχές για μεγάλες χρονικές περιόδους, δεν θα κάνουν ασκήσεις στην αιχμή της τουριστικής περιόδου ούτε σε εθνικές και θρησκευτικές γιορτές, θα αποφεύγουν τις εντάσεις, θα στέλνουν φιλάκια και καρδούλες οι Τούρκοι πιλότοι όταν βλέπουν τον σύμμαχο Έλληνα να κάνει αεροπλανότσαρκα δίπλα τους – και τούμπαλιν. Μόνον ότι δεν θα δίνουμε από 12 βαθμούς στη Γιουροβίζιον ο ένας στον άλλον δεν αποφάσισαν.
Τι από αυτά εφαρμόστηκε; Τίποτε απολύτως!
Η Τουρκία μάλιστα, το 1995, μετά από 7 χρόνια που οικοδομούσε εμπιστοσύνη, εκεί που θα έπρεπε να την είχε κάνει ουρανοξύστη, μάς έτριψε και μεσ’ στα μούτρα ένα casus belli, σε περίπτωση που η Ελλάδα ασκούσε το κυριαρχικό της δικαίωμα για επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια. Λίγο μετά έκανε τον τσαμπουκά με τα Ίμια και έβγαλε τους χάρτες με τις γκρίζες ζώνες οι οποίες μόλις και μετά βίας αφήνουν απ’ έξω την Εύβοια. Αλλά η φιλία, φιλία! Και για να την τιμήσουν αυτή τη φιλία τα καρντάσια, εξέδωσαν μαζί μας το «Ανακοινωθέν της Μαδρίτης» το 1997, υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, το οποίο έλεγε, σε απλά Ελληνικά, πως όσα από τα ΜΟΕ δεν εφαρμόστηκαν (δηλαδή όλα) θα τα εφαρμόσουμε τώρα που είδαμε, βρε αδερφέ, ότι δεν συμφέρει η ένταση και η δημιουργία ψυχροπολεμικού κλίματος. Βεβαίως το «Ανακοινωθέν της Μαδρίτης» δεν εξηγούσε γιατί αυτή την αντίληψη δεν την είχε η Τουρκία και νωρίτερα, αλλά δεν ρώτησε και κανένας διότι οι πάντες ήξεραν ότι ούτε αυτή τη φορά είχε σκοπό να το εφαρμόσει. Το αποκορύφωμα είναι ότι τα δύο μέρη «δεσμεύτηκαν» να διαφυλάξουν την ειρήνη και καταδίκασαν όχι μόνο τη χρήσης βίας αλλά και την απειλή χρήσης βίας! Πώς το casus belli του 1995 δεν θεωρήθηκε απειλή χρήσης βίας είναι ένα μυστήριο από τα πολλά στα οποία μάς έχει συνηθίσει η ελληνική διπλω-αομματία.
Και σαν να μην έφταναν όλες αυτές οι αγάπες, ήρθε και ο Γιωργάκης το 2000 ως ΥΠΕΞ, τότε που έριχνε τις ζεϊμπεκιές, και υπέγραψε νέα βελτιωμένα ΜΟΕ. με τον Τούρκο ΥΠΕΞ, Ισμαήλ Τζεμ. Βέβαια, πάνω στην άψα του χορού, ο Γιωργάκης δεν κατάλαβε (γενικώς δεν καταλάβαινε και πολλά αυτό το παιδί) ότι αυτά τα καινούργια ΜΟΕ προετοίμαζαν τη συγκυριαρχία στο Αιγαίο, διότι προέβλεπαν τον χαρακτηρισμό της περιοχής από τον 25ο μεσημβρινό και ανατολικά ως «περιοχή αποφυγής έντασης». Με άλλα λόγια, θα την κάναμε με πλάγια πηδηματάκια από εκεί. Δεν ξέρω αν ο Γιωργάκης είναι αγεωγράφητος όπως οι περισσότεροι Έλληνες, αλλά μια ματιά στον χάρτη θα του έδειχνε πως ο 25ος μεσημβρινός κόβει το Αιγαίο στη μέση. Περνάει λίγο ανατολικά της Θάσου, διασχίζει την Ανδρο και καταλήγει δυτικά του Ηρακλείου της Κρήτης! Δεν θα πετούσαμε από εκεί και πέρα, ούτε εμείς ούτε οι Τούρκοι, αλλά θα κάναμε μόνο ασκήσεις και αυτές πολύ λάιτ, με νεροπίστολα. Το αστείο είναι ότι η συμφωνία προέβλεπε ότι οι πτήσεις των μαχητικών αεροσκαφών των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ καθώς και τρίτων χωρών δεν θα επηρεάζονταν!
Τη συνέχεια την ξέρουμε. Η Άγκυρα βαφτίζει νατοϊκά τα δικά της αεροσκάφη και τα εξαιρεί από τα… ΜΟΕ, αλωνίζει σε ολόκληρο το Αιγαίο χωρίς να υποβάλει σχέδια πτήσης, μας υπενθυμίζει κάθε τρεις και λίγο πόσο την ενοχλεί το Καστελόριζο που πήγε το άτιμο και φύτρωσε εκεί απέναντι από τις τουρκικές ακτές, στέλνει τις φρεγάτες της να ελέγξουν αν έχει καεί καμμιά λάμπα από αυτές που φωτίζουν τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και μας απαγορεύει ακόμα και να επισκεφθούμε τα θαλάσσια οικόπεδα που μας ανήκουν, πόσο δε μάλλον να τα εκμεταλλευτούμε. Κι όλα αυτά στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, βεβαίως βεβαίως. Μέχρι που ήρθε, πέρυσι, η σύλληψη των δύο Ελλήνων στρατιωτικών στον Έβρο. Και κάποια στιγμή, ενώ ο Ερντογάν τους έτρεχε από τη φυλακή στον ανακριτή και πάλι πίσω διασύροντάς μας παγκοσμίως, σκέφτηκαν οι περήφανοι αρχιδιαπραγματευτάδες στο ΥΠΕΘΑ και στο ΥΠΕΞ: «Ρε σεις, έχουμε κι αυτά τα ΜΟΕ, μήπως πρέπει να τα αναστείλουμε; Παραχτίσαμε εμπιστοσύνη, μην ξεπεράσουμε και τον συντελεστή δόμησης!» Και τα ανέστειλαν. Τι ανέστειλαν δηλαδή; Απολύτως τίποτα, ένα πουκάμισο αδειανό, μία Ελένη. Ανέστειλαν μέτρα τα οποία ενώ είχαν υπογραφεί τέσσερις φορές, ουδέποτε εφαρμόστηκαν.
Γιατί έκανα αυτή την ιστορική αναδρομή; Διότι βλέπω διάφορους αφελείς ή ανιστόρητους (ή μήπως βαλτούς;) να είναι πολύ ευτυχισμένοι και να βγάζουν χαρωπές φωνούλες για τα ΜΟΕ που περιλαμβάνονται στο δεύτερο μέρος της συνθήκης των Πρεσπών. Εκεί που γράφει πως τα δύο μέρη θα αγαπιούνται, θα αγκαλιάζονται, θα φιλιούνται, θα συνεργάζονται στενά, τόσο στενά που κινδυνεύουν να ερεθιστούν (δερματικώς εννοώ) και θα ποστάρουν κάθε πρωί ο ένας στο ταϊμλάιν του άλλου «Πολλές καλημέρες φίλοι μου» για να κάνουν λάικ από κάτω η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. ΜΟΕ τι μας λες!
Θέλω να τους επισημάνω τον διαχρονικό νόμο που ισχύει στις διεθνείς σχέσεις: κάνεις ό,τι σε παίρνει να κάνεις. Έχεις τη δύναμη κι ο άλλος είναι κότα; Αλωνίζεις. Δεν έχεις τη δύναμη και οι άλλοι σού τρίζουν τα δόντια; Υπογράφεις ό,τι σου φέρνουν. Από Πρέσπες μέχρι ΜΟΕ. Η συνεργασία ξεκινάει απ΄ την εμπιστοσύνη, σύντροφοι, δεν καταλήγει σ΄ αυτή. «Ουκ ανδρός όρκοι πίστης, αλλ’ όρκων ανήρ» έλεγε ο Αισχύλος. Δηλαδή, δεν είναι οι όρκοι που μας κάνουν να πιστέψουμε κάποιον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος (όταν είναι αξιόπιστος) που μας κάνει να πιστέψουμε στους όρκους του.
Στην περίπτωσή μας: τα ΜΟΕ για τα οποία οι Σκοπιανοί δεσμεύτηκαν το 1995 και δεν εφάρμοσαν ούτε ένα, ούτε για δείγμα, τότε που μας είχαν ανάγκη, υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι θα τα εφαρμόσουν μετά τις Πρέσπες, τώρα που δεν μας έχουν ανάγκη!
Αν υπάρχει εμπιστοσύνη, τα ΜΟΕ είναι περιττά. Αν δεν υπάρχει, είναι Μέτρα Ομαδικής Εθελοτυφλίας. Για μας. Οι άλλοι έχουν τη στρατηγική τους και την παν μια χαρά.