Η μεγάλη έρευνα του Square που αποδεικνύει πως στη Χαλκίδα ο ένας στους δύο γάμους καταλήγει σε διαζύγιο.
(Το κείμενο, οι πίνακες και οι φωτογραφίες δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά στο τεύχος 9 του περιοδικού Square, τον Αύγουστο του 2005)
Στο λαβύρινθο των διαζυγίων
Το να λέει κανείς πως η Χαλκίδα παρουσιάζει έντονο πρόβληµα διαζυγίων είναι εύκολο. Το να µπορεί να το αποδείξει µε αριθµούς είναι αρκετά δύσκολο. Διαβάστε τους αριθµούς διαζυγίων και γάµων ανά πενταετία στην περιοχή µας και βγάλτε τα δικά σας συµπεράσµατα.
1985-1990: Η μεγάλη πλάνη
Μέσα στη συγκεκριµένη πενταετία έγιναν 1.470 γάµοι, ενώ το ίδιο χρονικό διάστηµα εκδόθηκαν 465 διαζύγια. Από αυτά, τα 339 ακολούθησαν τη συναινετική οδό, ενώ τα 126 έφεραν αντιµέτωπους στις δικαστικές αίθουσες 252 ανθρώπους.
Την πενταετία 85-90 άλλαξαν κάποια πράγµατα τα οποία καθόρισαν µε καταλυτικό τρόπο τη συµπεριφορά των ζευγαριών στις νέες συνθήκες της εποχής. Βρισκόµαστε λίγο µετά τη χρυσή περίοδο του 1970-1980 που πολλοί ακόµη αναπολούν µε νοσταλγία. Η ατελείωτη νυχτερινή διασκέδαση, το ελεύθερο φλερτ και η τάση για σεξουαλική απελευθέρωση αρχίζουν να παρουσιάζουν κάµψη. Η χρονιά του 1985 δε θυµίζει σε τίποτα το «ένδοξο» παρελθόν που είναι ωστόσο τόσο πρόσφατο. Ο τρόπος διασκέδασης και συµπεριφοράς των Χαλκιδέων αλλάζει. Επιπλέον, η εµφάνιση του ιού Aids στον πλανήτη προσγειώνει πολλούς στην πραγµατικότητα. Τα ποσοστά των εξωσυζυγικών σχέσεων αρχίζουν να µειώνονται. Πολλοί τότε µιλούν για την επιστροφή της Χαλκίδας στο θεσµό της οικογένειας, θεωρώντας πως τα ποσοστά των διαζυγίων θα γνωρίσουν τα επόµενα χρόνια κατακόρυφη πτώση. Δυστυχώς, η επόµενη πενταετία θα τους διαψεύσει ανατρέποντας όλα τα δεδοµένα.
1990-1995: Το «ασθενές» φύλο «αναρρώνει»
Η ευχή «να ζήσετε» από το στόµα συγγενών και φίλων ακούστηκε 1.685 φορές προς τα ζευγάρια που παντρεύτηκαν µέσα στην πενταετία. Δεν υπήρχε η ίδια εικόνα και στα δικαστήρια, τα οποία εξέδωσαν 505 αποφάσεις διαζυγίων. 366 συναινετικά και 139 κατ’ αντιδικία.
Βρισκόµαστε πλέον στην περίοδο που οι γυναίκες αρχίζουν να διεκδικούν µε δυναµικό τρόπο την ίση συµµετοχή τους στην κοινωνία. Η ιδέα του να βρεθούν σε µία κουζίνα πλένοντας πιάτα, προσέχοντας τα παιδιά και περιµένοντας το σύζυγο να έρθει από τη δουλειά, τις ωθεί στο να µπουν δυναµικά στην αγορά εργασίας. Αν και από παλιά οι γυναίκες είχαν κάνει έντονη την παρουσία τους στους εργασιακούς χώρους, τώρα πλέον επιδιώκουν το σκληρό ανταγωνισµό µε το κυρίαρχο ανδρικό φύλο. Στη σκέψη πως οι γυναίκες θα έχουν το δικό τους «πορτοφόλι» και πως οι ίδιοι θα χάσουν τα πρωτεία της «ηγεσίας», οι άνδρες αντιδρούν και πολλοί απ’ αυτούς οδηγούνται στη λύση του διαζυγίου. Τις χρονιές του 1990 και 1991 παρατηρείται µία αλµατώδης αύξηση των διαζυγίων, η οποία όµως δε θα συνεχιστεί και κατά τα έτη 92, 93, 94, οπότε και θα υπάρξει µία µικρή µείωση. Αυτή η κάµψη δε θα συνεχιστεί για πολύ, καθώς ο Χαλκιδέος, σύµφωνα µε τους αριθµούς, αρνείται µεταξύ άλλων να συµβιβαστεί µε την ιδέα της οικονοµική ανεξαρτησίας της συζύγου του.
1995-2000: Ραγδαία αύξηση διαζυγίων
Την ώρα που ο αριθµός των γάµων της προαναφερθείσας πενταετίας άγγιξε τους 2.000 περίπου, τα διαζύγια έφτασαν τον αριθµό των 1.048. Από αυτά, τα 637 βγήκαν µε συναινετικό τρόπο και τα 411 µε δικαστικές αντιδικίες. Οι γάµοι αυξάνονται αλλά το ίδιο και τα διαζύγια.
Όπως φαίνεται, ο ένας στους δύο γάµους πλέον στη Χαλκίδα διαλύεται! Ενδιαφέρον προκαλεί το ότι και στα πέντε έτη που αναφερόµαστε καµία χρονιά δεν είχε λιγότερα από 160 διαζύγια!
Tο φιλελεύθερο κοινωνικό πλαίσιο στη δύση του εικοστού αιώνα, η πλήρης ανεξαρτησία της γυναίκας και η φθίνουσα πορεία που ακολουθούν όλες οι σχέσεις, είναι οι βασικότεροι λόγοι για την πρωτοφανή αυτή αύξηση. Βλέποντας όλα τα παραπάνω η εκκλησία αλλά και διάφοροι κοινωνιολόγοι αρχίζουν να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τα ζευγάρια.
Ο χωρισµός πλέον δεν αποτελεί ταµπού όπως συνέβαινε σε παλαιότερες εποχές. Ο άνδρας αλλά και η γυναίκα αδυνατούν να κάνουν συµβιβασµούς, όπως απαιτεί ο γάµος, και προτιµούν µε την πρώτη σχεδόν δυσκολία, ή µε την πρώτη ένδειξη καταπίεσης από το σύντροφό τους να χωρίσουν. Το βιοτικό επίπεδο εκείνης της περιόδου χαρακτηρίζεται αρκετά υψηλό, γι’ αυτό και η οικονοµική ανασφάλεια που ακουλουθεί συνήθως ένα διαζύγιο δε δείχνει να προβληµατίζει τους Χαλκιδέους. Οι τελευταίοι προτιµούν να έχουν την εµπειρία ενός διαζυγίου, παρά τις εµπειρίες ενός γάµου που δεν τους ικανοποιεί.
2000-2005: Αδέσμευτη δέσμευση
Ενώ 2.854 Χαλκιδέοι ανέβηκαν τα σκαλιά της εκκλησίας, 1.994 ανέβηκαν τα σκαλιά των δικαστηρίων για να χωρίσουν! Από τα 997 διαζύγια της πενταετίας, τα 590 ήταν συναινετικά, ενώ τα υπόλοιπα 407 κατ’ αντιδικία.
Η κατάσταση των ζευγαριών στην αρχή του εικοστού αιώνα δε δίνει και την καλύτερη εικόνα, γιατί κατά την πενταετία που αναφέραμε είχαμε και τα υψηλότερα ποσοστά διαζυγίων στην ιστορία της πόλης µας! Συγκεκριµένα, µόνο τη χρονιά του 2002, είχαµε 248 διαζύγια ενώ το 2004 εκδόθηκαν 244 διαζύγια! Εντύπωση προκαλεί πως πριν ακόμα φύγει το 2005 είχαμε ήδη 132 διαζύγια. Όλα αυτά που συζητώνται κατά καιρούς και σκιαγραφούν την άσχηµη κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι γάµοι στη Χαλκίδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, επιβεβαιώνονται από τους αριθµούς. Αυτή η κατάσταση οφείλεται κυρίως στη νέα πραγµατικότητα που έχει διαµορφωθεί. Τα ζευγάρια σήµερα δε δηµιουργούν τους ίδιους δεσµούς που δηµιουργούσαν παλαιότερα οι οικογένειες. Αυτοί οι δεσµοί µπορεί να είχαν και την αρνητική τους πλευρά, αλλά σε καµία περίπτωση δεν επέτρεπαν τη λύση ενός γάµου για ασήµαντους λόγους. Η σύγχρονη πραγµατικότητα θέλει τα ζευγάρια να παντρεύονται, αλλά να µη «δεσµεύονται».
Αναλυτικός πίνακας γάµων – διαζυγίων στη Χαλκίδα. Τα στοιχεια που παρουσιάζουµε δείχνουν την αύξηση των διαζυγίων, µε αποκορύφωµα το 2004, οπότε τα διαζύγια έγιναν περισσότερα από τους γάµους!
Συμπεράσματα
Η Χαλκίδα δείχνει να επιβεβαιώνει µε αριθµούς όλα αυτά που κατά καιρούς έχουν ακουστεί για τον έγγαµο βίο. Από το 1985 έως και το 2005 έγιναν στη Χαλκίδα 6.350 γάµοι περίπου. Μέσα στην περίοδο αυτή εκδόθηκαν επίσης περίπου 3.000 διαζύγια!
6.000 δηλαδή συµπολίτες µας συνειδητοποίησαν πως δε µπορούν να συµβιώσουν. Με το 2002 να κρατάει τα πρωτεία στα διαζύγια φτάνοντας στα 248 και το 2004 να ακολουθεί µε 244 διαζύγια, τα συµπεράσµατα για τους γάµους µάλλον είναι δυσοίωνα. Ο γάµος στη Χαλκίδα περνάει κρίση και µάλλον δικαιώνονται όλοι αυτοί που κατά καιρούς λένε πως η κατάσταση στο μέλλον θα γίνει ακόµη χειρότερη.
Λόγοι διαζυγίου
Όπως όλοι µας γνωρίζουµε, κάποια πράγµατα στη σηµερινή κοινωνία έχουν αλλάξει σε σύγκριση με παλιότερα.
Άνδρες και γυναίκες έχουν πλέον ξεφύγει από τα στενά κοινωνικά πλαίσια που έθεταν οι γάµοι παλαιότερων ετών. Ο καθένας έχει τη δική του κοινωνική ζωή, και δεν υφίσταται την καταπίεση που βίωναν τα ζευγάρια του παρελθόντος. Αυτό, σε συνδυασµό µε την οικονοµική ανεξαρτησία του κάθε µέλους της οικογένειας, θα έπρεπε να δηµιουργεί ένα περιβάλλον που να µην καταπιέζει τα ζευγάρια. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει, καθώς οι γρήγοροι ρυθµοί της ζωής, η πολύωρη εργασία, το άγχος, η οικονοµική ανασφάλεια και πολλά άλλα δεν αφήνουν περιθώρια για «συζυγικά καθήκοντα». Η άσχηµη σεξουαλική ζωή αποτελεί ένα σηµαντικό λόγο διαζυγίων στη Χαλκίδα και αντιµετωπίζεται µε αρκετή σοβαρότητα από τα αρµόδια δικαστικά όργανα.
«Η πλειονότητα των Χαλκιδέων άνω των 40 ετών ακολουθεί το δρόµο της δικαστικής αντιδικίας. Οι ηλικίες από 35 και κάτω παίρνουν συνήθως την πολιτισµένη και πιο γρήγορη οδό της συναινετικής λύσης» µας λέει ο δικηγόρος Δηµήτρης Καρβέλης.
Τα είδη των διαζυγίων
Με 32 χρόνια έγγαµου βίου και 35 έτη εµπειρίας στις δικαστικές αίθουσες, ο κ. Δηµήτρης Καρβέλης µιλάει για τα διαζύγια, τους Χαλκιδέους και τα µυστικά για τη «λύση» ενός γάµου που οι περισσότεροι τα αγνοούν.
Ως γνωστόν, υπάρχουν δύο µεγάλες κατηγορίες διαζυγίων: Εκείνα της κοινής συναίνεσης και εκείνα που ακολουθούν την οδό της αντιδικίας. «Στην πρώτη περίπτωση οι διάδικοι αποφασίζουν τη λύση του γάµου τους µε πολιτισµένο τρόπο και δίχως τις ακρότητες της αντιδικίας. Το συναινετικο διαζύγιο δείχνει πολιτισµό και δυστυχώς άργησε να έρθει στην Ελλάδα. Διά νόµου ήρθε το 1983», τονίζει ο κ. Καρβέλης ανοίγοντας την κουβέντα µας και προσθέτει: «Η συναινετική διαδικασία που ακολουθείται είναι κατά κάποιο τρόπο αντιφατική». Πράγµατι, όπως µας εξήγησε, για την πολιτισµένη λύση του γάµου είναι αναγκαίο να γίνουν δύο δικαστικές συνεδριάσεις, η πρώτη για να λάβει γνώση του θέµατος το δικαστήριο και η δεύτερη, µετά από έξι µήνες, για να οριστικοποιηθεί! «Υπάρχει ένα µεσοδιάστηµα 6 µηνών µεταξύ των δύο συνεδριάσεων, µε στόχο οι διάδικοι να ξανασκεφτούν αν θέλουν να χωρίσουν» µας λέει ο συνοµιλητής µας. Και συµπληρώνει:
«Το αντιφατικό στην όλη υπόθεση είναι πως εφόσον η πολιτεία δεν ενηµερώνει εκ των προτέρων τα ζευγάρια για τις ευθύνες που επωµίζονται µε το γάµο, τους δίνει χρόνο για να σκεφτούν αν τελικώς θέλουν να χωρίσουν!». Η δεύτερη κατηγορία διαζυγίων είναι τα διαζύγια αντιδικίας. Όπως µας πληροφορεί ο συνοµιλητής, αυτές οι περιπτώσεις υποκινούνται συνήθως από οικονοµικά συµφέροντα και µπορούν να είναι χρονοβόρες. «Αφορούν κυρίως θέµατα διατροφής και περιουσιών. Οι γυναίκες ακολουθούν το δρόµο της αντιδικίας κυρίως για τις συντάξεις» µας λέει µε έµφαση.
Τι προτιμούν οι Χαλκίδέοι;
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως τουλάχιστον το 80% των Χαλκιδέων λύνει µε πολιτισµένο τρόπο το γάµο του», παραδέχεται ο συνοµιλητής µας και προσθέτει:
«Οι νεαρές ηλικίες, κυρίως µέχρι τα 35 χρόνια, προτιµούν το συναινετικό διαζύγιο. Οι ηλικίες άνω των 40 ετών στην πλειονότητά τους επιδιώκουν την αντιδικία». Όπως µας εξηγεί, οι λόγοι που ένα ελάχιστο ποσοστό επιλέγει την αντιδικία είναι δύο. Ο πρώτος είναι οικονοµικός: Τα δικαστικά έξοδα είναι ασφαλώς µεγαλύτερα στην αντιδικία. Ο δεύτερος είναι ο χρόνος. Οι περισσότεροι επιδιώκουν µία γρήγορη αποδέσµευση από το γάµο τους, κάτι που η χρονοβόρα διαδικασία της αντιδικίας δεν επιτρέπει. «Στη συναίνεση, µέσα σε ένα χρόνο το ζευγάρι έχει χωρίσει. Στην αντιδικία η υπόθεση µπορεί να τραβήξει και 10 χρόνια!» τονίζει ο κ. Καρβέλης. Στην περίπτωση της συναίνεσης ο νόµος καθορίζει ένα υποχρεωτικό εξάµηνο αδράνειας που, όπως σας αναφέραµε, είναι για να σκεφθούν καλύτερα οι διάδικοι το θέµα του διαζυγίου. Τι γίνεται όµως όταν οι διάδικοι δε µπορούν να περιµένουν έξι µήνες και έχουν την οικονοµική δυνατότητα να επιταχύνουν τη διαδικασία;
Η ψεύτικη αντιδικία
Μία προσφιλής µέθοδος όσων επιδιώκουν ένα γρήγορο χωρισµό είναι η ψεύτικη αντιδικία. Σε αυτή την περίπτωση το ζευγάρι δε µπορεί να περιµένει το υποχρεωτικό εξάµηνο που επιβάλλει η συναινετική οδός και οδηγείται στην αντιδικία.
Πώς; Με απλά λόγια το ζευγάρι δείχνει πως βρίσκεται σε οξεία κόντρα και έτσι οδηγείται σε δίκες. Κατά τη διάρκεια των δικών οι διάδικοι συνάπτουν τις µεταξύ τους συµφωνίες (τις περισσότερες φορές οικονοµικές) και έτσι σταµατούν τις διαδικασίες πολύ πιο νωρίς απ’ όσο αν περίµεναν το υποχρεωτικό εξάµηνο της συναίνεσης. Η συγκεκριµένη µέθοδος όπως καταλαβαίνετε κοστίζει. Περίπτωση ψεύτικης αντιδικίας ήταν και η πολύκροτη υπόθεση του διαζυγίου του Ανδρέα Παπανδρέου µε τη σύζυγό του Μαργαρίτα, όπου ο γάµος τους λύθηκε µέσα σε 19 περίπου µέρες!
Αναλυτικός πίνακας διαζυγίων σε κατηγορίες: Από τα 3.015 συνολικά διαζύγια της τελευταίας εικοσαετίας στη Χαλκίδα, τα 1.083 ακολούθησαν την οδό της αντιδικίας, ενώ τα 1.932 εκδόθηκαν µε συναινετικό τρόπο.
Πόσο κοστίζει ένα διαζύγιο;
Κανείς δε µπορεί να πει µε απόλυτη ακρίβεια πόσο κοστίζει ένα διαζύγιο.
Η τιµή καθορίζεται από τις δικηγορικές υπηρεσίες που παρέχονται και που εξαρτώνται από τη φύση του διαζυγίου, τα περιουσιακά στοιχεία, την τακτική που θα ακολουθηθεί και γενικότερα από παραµέτρους που δεν εντάσσονται σε τιµοκατάλογο.
«Οι τιµές, τουλάχιστον στο συναινετικό διαζύγιο, δεν είναι αποτρεπτικές για κάποιον που θέλει να χωρίσει» µας λέει ο κ. Καρβέλης και συνεχίζει: «Οι υποθέσεις για τις οποίες δε µπορούµε ούτε καν να ορίσουµε, αρχική τιµή είναι τα διαζύγια αντιδικίας. Εκεί παρεµβαίνουν αστάθµητοι παράγοντες που σχετίζονται µε την τακτική, τα οικονοµικά συµφέροντα και το γενικότερο οικογενειακό περιβάλλον».Στο γενικότερο προϋπολογισµό θα πρέπει να υπολογιστούν τα έξοδα του εκάστοτε δικηγορικού γραφείου. Σε αυτό το σηµείο ο συνοµιλητής κάνει µία ξεχωριστή παρέµβαση. «Το οικογενειακό µας δίκαιο παρουσιάζει κενά, τα οποία δεν εναρµονίζονται µε την Ευρωπαϊκή φύση της χώρας µας. Θεωρώ πως στις περιπτώσεις των συναινετικών διαζυγίων η ανάµειξη των δικαστηριών είναι περιττή. Στο εξωτερικό ένα ζευγάρι απλώς δηλώνει στις αρµόδιες υπηρεσίες πως θέλει να χωρίσει και το θέµα τελειώνει εκεί. Φανταστείτε π.χ. να πηγαίναµε στο ληξιαρχείο και απλώς να δηλώναµε το χωρισµό µας!» δηλώνει µε έµφαση.
Τυφλή ή τρελή δικαιοσύνη;
Πώς θα σας φαινόταν αν µαθαίνατε ότι τα δικαστήρια των Αθηνών δίνουν µεγαλύτερες διατροφές απ’ τα δικαστήρια στην επαρχία; Τουλάχιστον αυτή είναι η πεποίθηση πολλών Χαλκιδέων.
Μία τέτοια περίπτωση αντιµετώπισε και ο συνοµιλητής µας, όταν µία γυναίκα από τη Χαλκίδα θέλησε να εκδικαστεί η υπόθεσή της από δικαστήριο των Αθηνών, για να εισπράξει µεγαλύτερη διατροφή. Τελικά τα κατάφερε! «Σηµαντικό ρόλο σε αυτές τις υποθέσεις παίζουν και τα βιώµατα του δικαστή» δηλώνει ο συνοµιλητής και µας εξηγεί: «Υπήρχε γυναίκα δικαστής που σε συγκεκριµένη περίοδο ζητούσε διατροφή από το σύζυγό της και επιδίκαζε τότε σε όλες τις υποθέσεις διατροφών υψηλά ποσά.
Το αντίστροφο ίσχυε για άνδρα δικαστή που πλήρωνε µεγάλη διατροφή στη γυναίκα του. Εκείνος σε όλες τις υποθέσεις έπαιρνε το µέρος του άνδρα δίνοντας στη γυναίκα το ελάχιστο δυνατό ποσό διατροφής!». Σε όσα αναφέραµε θα πρέπει να προστεθεί πως πολλοί που επιθυµούν να χωρίσουν προσπαθούν να εκδικαστούν οι υποθέσεις τους από «οµοιοπαθείς» δικαστές, έτσι ώστε να έχουν κάποιον ισχυρό σύµµαχο στις διεκδικήσεις τους.
Ταυτότητα έρευνας
Όλη η διαδικασία της έρευνας ήταν αρκετά χρονοβόρα. Το πρόβληµα της έλλειψης µηχανογράφησης των δεδοµένων που σας παρουσιάσαµε από τις αρµόδιες υπηρεσίες δυσκόλεψε το έργο µας, αλλά δεν το ανέστειλε.
Αναλύοντας τα στοιχεία που συγκεντρώσαµε από το ληξιαρχείο και τις δικαστικές υπηρεσίες της Χαλκίδας, αξιολογήσαµε και σας παρουσιάσαµε το θέµα των διαζυγίων. Δεν έχουµε στη διάθεσή µας προσωπικά δεδοµένα και στοιχεία της ταυτότητας των ανθρώπων που χώρισαν µέσα στην 20ετία, καθώς δεν ήταν αυτό το αντικείµενο της έρευνάς µας. Μας ενδιέφερε µόνο η στατιστική πλευρά του θέµατος. Χάρη στη συµβολή των υπαλλήλων των αρµόδιων υπηρεσιών κατορθώσαµε να φέρουµε εις πέρας ένα θέµα που για πρώτη φορά παρουσιάζεται από ΜΜΕ της πόλης µας.