Πρόλογος

Δε χρειάζεται να ρωτήσετε τον γείτονά σας αν µερικές φορές νιώθει πως βλέπει κάτι που «το έχει ξαναδεί». Έχει συµβεί και σε εσάς!

Για να σας δώσουµε ένα «περιγραφικό» παράδειγµα, ας υποθέσουµε πως βρίσκεστε µε µια φιλική παρέα και συζητάτε «περί ανέµων και υδάτων». Ξαφνικά, κάποιος αναφέρει κάτι, ενώ κάποιος άλλος από την παρέα, πηγαίνει στην κουζίνα κουβαλώντας λερωµένα ποτήρια. Εκείνη τη στιγµή, ένα ποτήρι πέφτει και σπάει. Κοιτάζετε αποσβολωµένος αυτή τη σκηνή. Σκέφτεστε πως «αυτή ακριβώς την εικόνα, την έχω ξαναζήσει».

Ίσως να σας θυµίζει λίγο την ταινία τρόµου «Βλέπω το θάνατό σου», µόνο που στη πραγµατική ζωή, η «παραµνησία» (ή αλλιώς «παράλληλη µνήµη») είναι ένα φαινόµενο που οι ειδικοί προσπαθούν να το εξηγήσουν επιστηµονικά, εγκεφαλικά, ψυχολογικά, ακόµη και µεταφυσικά! Πέρα από τις διάφορες ερµηνείες που έχουν δοθεί κατά καιρούς, υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήµατα: πρόκειται για διαίσθηση; Μήπως τα παράλληλα σύµπαντα (βλέπε «Square» τεύχος 21, Αστρικές προβολές) ή πραγµατικότητες κάποια στιγµή «µπερδεύονται» µεταξύ τους, προκαλώντας το συγκεκριµένο φαινόµενο; Υπάρχει περίπτωση ο εγκέφαλός µας να µας «παίζει» διάφορα παιχνίδια; Όπως και να έχει, υπάρχουν άπειρες καταγεγραµµένες µαρτυρίες «déjà vu»!

Μιλήσαµε µε άντρες και γυναίκες από τη Χαλκίδα, που θα τους περιγράφαµε ως καθηµερινούς ανθρώπους. Ζουν µια κανονική ζωή, είναι εργαζόµενοι και σκεπτόµενοι. Με άλλα λόγια, είναι άνθρωποι της «διπλανής πόρτας». Και όµως, έχουν την εµπειρία του «ήδη ιδωµένου» ή γαλλιστί… déjà vu! Δεν µπορούµε να τους χαρακτηρίσουµε ως προβληµατικούς, ειδάλλως το 97% του πλανήτη (σύµφωνα µε παγκόσµια στατιστικά στοιχεία) που βιώνει αυτή την εµπειρία, θα έπρεπε να εγκλειστεί στο ψυχιατρείο!

Παιχνίδια του μυαλού;

Πώς θα νιώθατε αν τον άνθρωπο που  βλέπετε για πρώτη φορά στη ζωή σας, τον έχετε… ξαναδεί; Πρόκειται για εγκεφαλικές παρερµηνείες ή για ένα ακόµη ανεξήγητο φαινόµενο;

Η Μαρία Α. που είναι επιχειρηµατίας στη Χαλκίδα, µας περιγράφει την πιο παράξενη εµπειρία παραµνησίας που είχε µέχρι σήµερα: «Η υπάλληλός µου µόλις είχε ανοίξει το µαγαζί. Εγώ θα πήγαινα λίγο αργότερα, επειδή έπρεπε να περάσω πρώτα από την τράπεζα για µια επιταγή. Πηγαίνω στο δεύτερο γκισέ που είχε σχετικά λιγότερο κόσµο. Ξαφνικά, ακούω πίσω µου κάποιον που µιλούσε στο κινητό. Πριν ακόµη συµπληρώσει τις προτάσεις του, κατά κάποιο τρόπο τις συµπλήρωνα από µόνη µου. Αυτή η φωνή είχε κάτι το γνώριµο». Αυτό είναι το πρώτο χαρακτηριστικό της αίσθησης του déjà-vu: αυτά που ακούµε, µας φαίνεται πως τα έχουµε ξανακούσει! Η 35χρονη επιχειρηµατίας, όπως µας είπε, γύρισε ασυναίσθητα το κεφάλι της προς τα πίσω και είδε να πέφτει απο τα χέρια του άγνωστου άντρα το κινητό, να σπάει στο πάτωµα και εκείνος στην ταραχή του να σηκώνει το σπασµένο τηλέφωνο. «Αυτή ακριβώς τη στιγµή, είµαι σίγουρη πως την έχω ξαναζήσει στο παρελθόν. Δεν ξέρω αν ήταν τηλεπάθεια. Το µόνο που γνωρίζω είναι πως το γεγονός είναι πέρα για πέρα αληθινό». Μπορεί το περιστατικό να συνέβη πριν από δύο χρόνια, παρόλα αυτά δε θα ξεχάσει ποτέ ότι η παραµνησία «χτύπησε» την πόρτα του µυαλού (ή της µνήµης) της!

«Προφητικά» déjà-vu

Όµως το déjà-vu µπορεί να λειτουργήσει και ως προειδοποιητικό σηµάδι προστασίας από κινδύνους.

Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει η Δέσποινα Π., επιχειρηµατίας ιατρικών ειδών. Θα σας µεταφέρουµε την οµολογουµένως παράξενη ιστορία, όπως την περιέγραψε η ίδια. «Το 1984, βρισκόµουν στην Κοπεγχάγη, όπου είχα λάβει µέρος σε κάποιο επαγγελµατικό συνέδριο. Θυµάµαι πως καθόµουν κοντά στο σηµείο που βρίσκεται το άγαλµα της γοργόνας (αξιοθέατο της περιοχής). Ξαφνικά, βλέπω να περνάει από δίπλα µου ένα ζευγάρι που κρατούσε ένα µικρό κορίτσι». Εκείνη τη στιγµή, µας αναφέρει η 55χρονη Χαλκιδέα, «είδε» δυο παράλληλες σκηνές, µε διαφορά δευτερολέπτων: «Το κορίτσι παραπατάει και πέφτει στο έδαφος. Παράλληλα, είµαι 100% σίγουρη ότι τη συγκεκριµένη σκηνή την είχα ζήσει ξανά! Ήξερα ακριβώς πως θα εκτυλισσόταν. Προσωπικά πιστεύω πως είχα µια στιγµιαία προαίσθηση ή κάτι άλλο που δεν µπορώ να εξηγήσω. Απλώς είδα κάτι που το είχα ξαναδεί». Κανείς από όσους βιώνουν το déjà-vu δεν µπορεί να πει µε σιγουριά αν πρόκειται για «προφητική» διαίσθηση, καθώς δεν υπάρχει αρκετή χρονική διαφορά µεταξύ της παραµνησίας και του γεγονότος που συµβαίνει «τη συγκεκριµένη στιγµή». Με άλλα λόγια, η αίσθηση του «ήδη ιδωµένου», είτε συµβαίνει την ίδια στιγµή µε το πραγµατικό γεγονός, είτε εκείνος που την βιώνει θυµάται ότι το έχει ξαναζήσει, αλλά αφότου έχει συµβεί µπροστά στα µάτια του. Μπερδευτήκατε;

«Για µένα, το déjà-vu εξηγείται ως εξής», µας λέει ο Σταύρος Μ. από τη Στενή Ευβοίας: «Σε κάποια στιγµή, προκαλείται µια συνάντηση µεταξύ ενός γεγονότος που συµβαίνει τώρα, µε την ανάµνηση του ίδιου γεγονότος που στο κεφάλι µου συνέβη στο παρελθόν. Γι’ αυτό λέµε τη φράση ‘’αυτό το έχω ξαναζήσει’’. Προσωπικά, πιστεύω πως αν δεχτούµε ότι οι έννοιες χώρος και χρόνος είναι σχετικές, θα πρέπει να συµπεράνουµε πως ένα γεγονός που συνέβη τώρα, στη πραγµατικότητα συνέβη και χθες και θα συµβεί και αύριο!». Όµως πέρα από τις παραπάνω ενδεικτικές µαρτυρίες που σας παρουσιάσαµε παραπάνω, θα ήταν σκόπιµο να διαχωρίσουµε την παραµνησία σε τρεις κατηγορίες!

Παράδοξη… οικιότητα.

Το déjà-vu χαρακτηρίζεται από µια αίσθηση «οικειότητας» που νιώθουµε απέναντι σε έναν άγνωστο άνθρωπο, ένα απρόβλεπτο γεγονός, ή µια ασυνήθιστη σκηνή.

Με άλλα λόγια, οι τρεις κατηγορίες της παραµνησίας (déjà-vécu, déjà-senti, déjà-visité) που θα αναλύσουµε παρακάτω, «κυριαρχούνται» από την αίσθηση του «γνώριµου». Έτσι λοιπόν, ακόµη και το πιο άγνωστο για εµάς γεγονός, πιστεύουµε βαθιά µέσα µας πως έχει ξανασυµβεί και πως απλώς επαναλαµβάνεται! Το déjà vécu, δηλαδή η εντύπωση πως «έχουµε ξαναζήσει κάτι», είναι η πρώτη από τις τρεις κατηγορίες της παραµνησίας. Ο 35χρονος Αντώνης Μ. γεννήθηκε στη Χαλκίδα αλλά ζει και εργάζεται ως διερµηνέας στις Βρυξέλλες. Πριν από δυο χρόνια είχε επιστρέψει στη Χαλκίδα για τις καλοκαιρινές διακοπές. Ποτέ δε θα ξεχάσει αυτό που… «ξαναέζησε»: «Είχα αράξει µε τη γυναίκα µου σε γνωστό καφέ της παραλίας. Διάβαζα την Le Soir, µια βελγική εφηµερίδα και η σύζυγός µου κοιτούσε προς την παλιά Γέφυρα. Μας προσεγγίζει κάποιος πλανόδιος που πουλούσε πειρατικές ταινίες. Ξαφνικά ακούω τη γυναίκα µου να τον ρωτάει αν έχει το ‘’Όσα παίρνει ο άνεµος’’. Οµολογώ πως µε εξέπληξε, αφού δεν της αρέσουν οι κλασικές ταινίες. Όµως η έκπληξή µου έγινε ακόµη µεγαλύτερη, όταν ο µαύρος τής απαντά πως δεν το έχει. Ταυτόχρονα αντιλαµβάνεται πως δυο αστυνοµικοί κατευθύνονται προς τη µεριά µας. Εκείνος τροµαγµένος, δεν προλάβε να µαζέψει τα dvd. Τα αφήνει πάνω στο τραπέζι και εξαφανίζεται σαν σίφουνας!». Που είναι το παράξενο στην ιστορία; Πως όσα διαδραµατίστηκαν µπροστά στα µάτια του Αντώνη, σύµφωνα πάντα µε τα λεγόµενά του, τα είχε βιώσει ξανά, ακριβώς όπως εκτυλίχθηκαν: «Από την απρόσµενη ερώτηση της γυναίκας µου, µέχρι το σκηνικό µε τον µαύρο που έτρεχε να γλιτώσει από τη σύλληψη, αφήνοντας σκορπισµένες τις ταινίες στο τραπέζι».

Ερωτική παραμνησία

Η δεύτερη κατηγορία σχετίζεται µε τις αισθήσεις µας!

Πρόκειται για ένα συναίσθηµα που µας προκαλεί την εντύπωση πως κάποια στιγµή στο παρελθόν, έχουµε αισθανθεί µια µυρωδιά, έναν ήχο, ακόµη και µια γεύση που θα ορκιζόµασταν πως µας είναι οικεία, ενώ στην πραγµατικότητα δεν είναι! Η 35χρονη Μαρία Α. που προαναφέραµε, µοιράστηκε µαζί µας µια ερωτική… παραµνησία! «Το Μάρτιο του 2006 γνώρισα ένα παιδί από την Ερέτρια.

Σαν µεγάλη κοπέλα που είµαι, µετά από ένα σαββατόβραδο διασκέδασης, δέχτηκα να περάσουµε την υπόλοιπη βραδιά στο σπίτι του. Δε µπορώ να πω ότι µε ξετρέλαινε σαν άντρας, αλλά ήθελα να περάσω καλά µαζί του. Καθίσαµε στο καναπέ. Αρχίσαµε να φιλιόµαστε, κλείνω τα µάτια µου, καταλαβαίνω πως βγάζει το πουκάµισό του και ασυναίσθητα τον φιλάω στο στέρνο. Μόλις συνειδητοποιώ πως η µυρωδιά του κορµιού του δεν µου είναι άγνωστη, τροµοκρατήθηκα! Ένιωσα σαν να έχω ξανασυναντηθεί στο παρελθόν µε τον ίδιο άντρα!» Η Μαρία φυσικά µας διαβεβαίωσε πως δεν τον γνώριζε. «Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του προσωπική µυρωδιά. Μπορεί να µην µπορώ να σου την περιγράψω, όµως εγώ αυτό τον άντρα τον έχω νιώσει ξανά. Αλλά που; Στα όνειρά µου; Λες να τρελάθηκα ξαφνικά; (γέλια)! Η µυρωδιά του, µου ήταν τόσο οικεία, όσο γνώριµη µου είναι η µυρωδιά του ζεστού κέικ που φτιάχνει η µητέρα µου».

Ερωτική παραμνησία 2

Η τελευταία κατηγορία παραµνησίας, ίσως η πιο χαρακτηριστική από τις τρεις, σχετίζεται µε… επισκέψεις!

Σας έχει τύχει ποτέ να επισκέπτεστε µια πόλη για πρώτη φορά στη ζωή σας, αλλά παρόλα αυτά να νιώθετε πως µπορείτε να την γυρίσετε «µε κλειστά τα µάτια»; Η Δέσποινα Π. έχει ταξιδέψει πολύ στη ζωή της. Ποτέ όµως µέχρι τότε δεν είχε επισκεφτεί το… «γνώριµο» για εκείνη, Μαρόκο! «Επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Μαρακές το 1993. Τι πιο λογικό, από το να πω πως κανονικά θα έπρεπε να είχα πλήρη άγνοια της περιοχής! Κι όµως! Είχε βραδιάσει. Η οικογενειακή φίλη και εγώ περπατούσαµε σε σκοτεινά σοκάκια. Φαινόταν πως είχαµε χάσει το δρόµο προς το ξενοδοχείο. Ίσως γνωρίζετε πως οι συνθήκες στο Μαρόκο δεν είναι ιδανικές για δυο µόνες γυναίκες. Φανταστείτε πως όποιος κάνει µια βόλτα στους δρόµους, τον ακολουθούν δεκάδες µικρά παιδιά, γυναίκες και ηλικιωµένοι που σου απλώνουν το χέρι για ελεηµοσύνη. Χωρίς υπερβολές, έχουν µείνει πίσω 2.000 χρόνια! Φυσικό δεν ήταν να πανικοβληθούµε καθώς την πρώτη νύχτα χαθήκαµε; Όµως, ξαφνι κά είχα την αίσθηση πως αυτό το µέρος το έχω επισκεφτεί!. Προχωράω µπροστά, λέω στη φίλη µου να µε ακολουθήσει, στρίβουµε δεξιά, πάλι δεξιά, αριστερά. Μέσα σε 10 λεπτά είχαµε βγει στον κεντρικό δρόµο». Η Δέσποινα Π. αναρωτιέται ακόµη και σήµερα, αν η «γνώση» της σχετικά µε την «άγνωστη» πόλη, εξηγείται από θεωρίες όπως η µετενσάρκωση. Οι γνώµες των διαφόρων ειδικών διίστανται, ενώ το M.I.T. διατείνεται πως έλυσε το γρίφο του µυστηρίου της παράλληλης µνήµης ή déjà-vu!