Πώς έχετε στο μυαλό σας την εικόνα του Άγιου Βασίλη; Αν πιστεύετε πως ο Άγιος είναι παχουλός, με μακρύ άσπρο μούσι, δίνει δώρα στα παιδιά, οδηγεί έλκηθρο με τάρανδους και κατεβαίνει από τις καμινάδες, δυστυχώς είστε και εσείς θύματα της διαφήμισης!

Για αρχή, ας ξεκαθαρίσουμε λίγο τα πράγματα. Ο Άγιος Βασίλειος είναι ο… Άγιος Νικόλαος! Η σημερινή εικόνα του Αγίου Βασιλείου ουδεμία σχέση έχει με τον πραγματικό Άγιο.

Ο Άγιος Βασίλης των Χριστουγέννων είναι η ελληνορθόδοξη μεταφορά του Αγίου Νικολάου (Santa Claus). Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε το 280 μ.Χ. στη σημερινή Τουρκία. Όντας πλούσιος, βοηθούσε τους φτωχούς και έκανε πολλές φιλανθρωπίες. Μετά θάνατον αγιοποιήθηκε και η μέρα του θανάτου του (6 Δεκεμβρίου) έγινε η ημέρα που τον γιορτάζουμε. Στις αρχές του 19ου αιώνα έγινε πολύ δημοφιλής στην Ολλανδία, όπου ονομαζόταν Sinter Klaas και εκεί πρωτοχρησιμοποιήθηκε η ιδιότητά του ως αγίου που φέρνει δώρα στα παιδιά. Αργότερα μεταφέρθηκαν οι παραδόσεις αυτές στις Η.Π.Α. μέσω των Ολλανδών μεταναστών. Εκεί τα όνομά του μετά από παραφθορά έγινε Santa Claus.

Ο Santa Claus ήταν καλικάντζαρος;

Η εικόνα που έχουμε για τον Άγιο σήμερα δημιουργήθηκε από το συγγραφέα Clement Moore το 1822 σε μία σειρά ποιημάτων.

Τα έλκηθρα, οι τάρανδοι και οι καμινάδες ήταν όλα στη φαντασία του συγκεκριμένου συγγραφέα, ο οποίος όμως δε φαντάστηκε τον Άγιο Βασίλη σαν άνθρωπο αλλά σαν καλικάντζαρο! Αργότερα, από το 1863 έως το 1886, το περιοδικό «Harper’s Weekly» δημοσίευσε σκίτσα του Thomas Nast απεικονίζοντας τον άγιο επιτέλους σαν άνθρωπο με μούσι και κοιλίτσα. Ο Nast ζωγράφισε τον άγιο στο εργαστήριο του να διαβάζει γράμματα, να φτιάχνει παιχνίδια, κλπ. Αυτός ήταν που απεικόνισε τον άγιο με γούνινο παλτό και σκούφο, όχι όμως κόκκινο άλλα σκούρο πράσινο. Τι μπέρδεμα!

Η Coca-Cola είχε… άγιο

Το 1931 η εταιρία Coca-Cola στην Ατλάντα των Η.Π.Α. προσέλαβε το σκιτσογράφο Haddon Sundblom, για να δημιουργήσει μια διαφημιστική εικόνα για τα Χριστούγεννα.

Ο λόγος ήταν ότι μέχρι τότε το αναψυκτικό ήταν δημοφιλές μόνο το καλοκαίρι και η εταιρεία ήθελε να αυξήσει τις πωλήσεις και το χειμώνα. Ο σκιτσογράφος έβαλε κόκκινη στολή στον άγιο, άσπρα μούσια και γούνα, χρησιμοποιώντας τα χρώματα του προϊόντος. Πρόσθεσε δερμάτινες μπότες και το γνωστό σάκο με τα δώρα, και ιδού ο άγιος που γνωρίζουμε σήμερα! Τόσο προϊοντική ήταν η διαφήμιση της Coca-Cola που ο άγιος απεικονιζόταν να πίνει Coca-cola! Φυσικά, ακολούθησε πλύση εγκεφάλου με παρουσίαση του νέου «styling» του αγίου σε περιοδικά, αφίσες και αργότερα στην τηλεόραση. Ο εν λόγω τρόπος διαφήμισης κράτησε 35 χρόνια και χρησιμοποιήθηκε παγκοσμίως.

Έτσι, παρόλο που από τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν γνωστή η σύνδεση του Άγιου Βασίλη με τα Χριστούγεννα, η Coca-Cola ήταν εκείνη που αναπαρήγε το μήνυμα με τη γνωστή απεικόνιση του αγίου, που έφτασε ως τις μέρες μας. Με αυτή τη διαφήμιση υποβαθμίστηκε η θρησκευτική πλευρά του αγίου, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε εμπορικά κάνοντας το αναψυκτικό δημοφιλές παγκοσμίως.