Μηδενική πυρασφάλεια

Λίγες ώρες µετά το ξέσπασµα των εστιών στην Πελοπόννησο, ήρθε η σειρά της Εύβοιας, για να προστεθεί στη «µαύρη λίστα».

Όµως τι πραγµατικά συνέβη πριν από τις πυρκαγιές; Εφαρµόστηκαν επαρκή µέτρα πρόληψης, που µήνες πριν θεωρούνταν  επιβεβληµένα λόγω των καιρικών συνθηκών; Ο κρατικός µηχανισµός και (απ’ ότι φαίνεται) οι τοπικοί φορείς έµειναν άναυδοι, µπροστά στο εύρος των πυρκαγιών και φάνηκαν ανήµποροι, να αντιµετωπίσουν τις πολλές, διαφορετικές και µεγάλες εστίες, που ξεσπούσαν ταυτόχρονα. Τι, όµως. συνετέλεσε στο να πάρουν οι πυρκαγιές τέτοιες διαστάσεις;

Μια από τους αυτόπτες µάρτυρες της τραγωδίας, αλλά και της απουσίας πρόληψης στην περιοχή του Θεολόγου, που καιγόταν από το µεσηµέρι της Κυριακής 26/8 είναι η Αντωνία Καρλατήρα, κάτοικος της περιοχής, που µας δήλωσε:

«Δεν υπήρχαν ζώνες πυρασφάλειας. Το λάθος των τοπικών αρχών ήταν ότι έφτιαξαν αυτές τις ζώνες εκείνη την ώρα και όχι νωρίτερα. Λίγες ώρες προτού ξεσπάσει η φωτιά, ο Πρόεδρος του χωριού ήταν πεπεισµένος, πως όλα ήταν εντάξει! Πιστεύω πως ο Δήµος Διρφύων ευθύνεται για την έλλειψη αυτή».  Όταν ρωτήσαµε αν ο Δασικός Συνεταιρισµός που διαχειρίζεται το δάσος του Θεολόγου, είχε ζητήσει οικονοµική ή άλλη βοήθεια για την πρόληψη από τις πυρκαγιές, µας παρέπεµψε στον Συνεταιρισµό. Αν και το δάσος ανήκει σε όλους τους κατοίκους του χωριού, λίγοι γνώριζαν αν οι περιουσίες τους ήταν φυλαγµένες καλά από µια ενδεχόµενη φωτιά.

Για το θέµα αυτό, συνοµιλήσαµε µε τον Δηµήτρη Μπενίση, κάτοικο Θεολόγου και µέλος του Δασικού Συνεταιρισµού.

Αφού πρώτα µας «ξενάγησε» στο χώρο της καταστροφής, (µια τεράστια πρώην καταπράσινη περιοχή), µας δήλωσε ότι ο Συνεταιρισµός είχε ζητήσει την αρωγή των τοπικών φορέων, ώστε το δάσος να προστατευτεί σε περίπτωση φωτιάς. Μια επίσκεψη στο δάσος µέχρι το βουνό Όλυµπος, αρκεί για να διαπιστώσει κανείς, ότι αυτή η µεγάλη έκταση χρειαζόταν τον απαραίτητο εξοπλισµό, για να προστατευτεί. Αντ’ αυτού, 7.500 στρέµµατα κάηκαν και µαζί µ’ αυτά πολλά άγρια ζώα. Δέκα µέρες µετά τις φωτιές, είδαµε ρίζες δέντρων που «κάπνιζαν». Η οσµή ήταν ανυπόφορη, το ίδιο και ο τοπικός παραλογισµός, που προφανώς «άφησε» το δάσος να µετατραπεί  σε κάρβουνο. Ένα ακόµη θύµα, όχι απλώς της έλλειψης συντονισµού (που θα αναλύσουµε παρακάτω), αλλά και κάθε προληπτικού µέτρου.

Πέρα (δε) βρέχει

Ποια χρονική περίοδο πάρθηκαν µέτρα πυρασφάλειας, για το συγκεκριµένο δάσος; Η κοινή λογική θα επίτασσε να είχαν ξεκινήσει πολλούς µήνες πριν έρθει το καλοκαίρι.

Ο λόγος; Οι µετεωρολόγοι προειδοποιούσαν πως οι θερινοί µήνες θα ήταν ιδιαιτέρως ζεστοί και ξηροί. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι ανά πάσα στιγµή τα δάση κινδύνευαν από πυρκαγιές! Ρωτήσαµε έναν τοπικό παράγοντα σχετικά µε την ύπαρξη δασικών αντιπυρικών ζωνών. «Ζητήσαµε και πήραµε από το Δασαρχείο την έγκριση, για να δηµιουργηθούν αντιπυρικές ζώνες», µας δήλωσε ο Δηµήτρης Μπενίσης, µέλος του Δασικού Συνεταιρισµού. Όµως, κατά τα λεγόµενά του, τα έργα ξεκίνησαν λίγο πριν ξεσπάσουν οι πυρκαγιές. Με άλλα λόγια, τα έργα προστασίας από τις φωτιές δροµολογήθηκαν πολύ αργά. Φυσικά ουδέποτε ολοκληρώθηκαν, εφόσον τα «πρόλαβαν» οι φωτιές.

Ωστόσο, τα κενά στο θέµα της προληπτικής πολιτικής κατά των πυρκαγιών, δεν περιορίζονται στο Θεολόγο.

Με το «µαύρο» οδοιπορικό που πραγµατοποιήσαµε, διαπιστώσαµε το «τοπικό παράλογο»: η πρόληψη, είτε απουσίαζε, είτε ήταν επιεικώς ελλιπής. Για να σας δώσουµε ένα παράδειγµα σχετικά µε την κατάσταση, που επικρατούσε και σε άλλες περιοχές, σας µεταφέρουµε τα λόγια του Νίκου Τσολάκου από το Μακρυχώρι, που ήταν παρών στην καταστροφή. Όταν τον ρωτήσαµε αν το Δασαρχείο είχε προβλέψει αντιπυρικές ζώνες για την περιοχή, µας δήλωσε: «Ό,τι κάναµε το πράξαµε ως κοινότητα. Το Δασαρχείο ήταν απόν». Δε χρειάζεται να έχει κάποιος ντοκτορά για να καταλάβει πως ένα µικρό χωριό αδυνατεί από µόνο του να δηµιουργήσει µια αντιπυρική πολιτική.

Τι συµπέρασµα µπορούµε να βγάλουµε από τα παραπάνω;

Ο ευρύς κρατικός µηχανισµός, συµπεριλαµβανοµένων των τοπικών αρχών, ήταν απροετοίµαστος. Τα δάση, τα χωριά, οι άνθρωποι, τα ζώα και οι καλλιέργειες βρέθηκαν στο έλεος των πυρκαγιών, που σε «συνεργασία» µε τη θερµοκρασία και τα µποφόρ, δηµιούργησαν τη σηµερινή καµένη γη και τους αποτεφρωµένους ανθρώπους. Όλα αυτά οδήγησαν στην ώρα «µηδέν», δηλαδή στη στιγµή της καταστροφής.

Ασύμμετρη καταστροφή

Οι περισσότεροι κάτοικοι των περιοχών που επλήγησαν, µας δήλωσαν το ίδιο:

«Ήταν µια κόλαση από τις φλόγες, το θόρυβο που έκανε η φωτιά και τη µυρωδιά». Όταν η Εύβοια καιγόταν, κάποιες τοπικές αρχές ή ήταν απούσες, ή απλώς δεν έδρασαν, όπως θα άρµοζε. Η «Κόλαση», όπως την περιέγραψε ο Δάντης είναι η καλύτερη αντιστοιχία, που θα µπορούσαµε να κάνουµε. Πριν ξεκινήσουµε το οδοιπορικό, συµφωνήσαµε να αντιµετωπίσουµε το θέµα µε νηφαλιότητα και δηµοσιογραφική αντικειµενικότητα, ως οφείλαµε. Όµως, πόση νηφαλιότητα µπορεί να έχει κάποιος, αντικρίζοντας µαύρα τοπία και ανθρώπινες τραγωδίες; Αλλά πριν από όλα τα άλλα, πόσο αντικειµενικός µπορεί να είναι κάποιος, όταν εκείνη την ηµέρα πέθαινε ακόµη ένας άνθρωπος από εγκαύµατα και ένα άλλο θύµα θαβόταν από τους συγγενείς του; Παρόλα αυτά, προτιµήσαµε να συνεχίσουµε την έρευνα έτσι ώστε οι µαζικές «θυσίες» ανθρώπων, ζώων και δασών να καταγραφούν, για να µην ξανασυµβούν.

Όταν ξέσπασαν οι φωτιές το πρωί του Σαββάτου και όσο περνούσαν οι ώρες και οι µέρες, ένα µόνο πράγµα εύχονταν οι κάτοικοι: ο «στρατηγός» άνεµος να αλλάξει πορεία! 

Εξάλλου ήταν ένας από τους ελάχιστους τρόπους για να µην καούν περισσότερο, καθώς σύµφωνα µε τα λεγόµενα πολλών κατοίκων, σε κάποιες περιοχές οι δηµοτικές αρχές ήταν άφαντες!

Ακούσαµε αρκετά παράπονα για τη δράση του Δήµου Κονιστρών, όσον αφορά την αντιµετώπιση των µετώπων.

Η γενική άποψη είναι πως, για παράδειγµα στο Μακρυχώρι, µέχρι την Κυριακή δεν είχε έρθει βοήθεια από το Δήµο. Μάλιστα, ένας κάτοικος µας είπε: «Η ευθύνη (για την έκταση των φωτιών) ανήκει στο Δήµο». Ο Νίκος Τσολάκος δήλωσε ότι «ο Δήµος είχε δυο υδροφόρες. Αντί, όµως, να σταλούν στην περιοχή µας, τα έστειλε στο Αλιβέρι, µε αποτέλεσµα να αφεθούµε στη µοίρα µας». Τον ρωτήσαµε τι έγινε και απάντησε µονολεκτικά: «Μπάχαλο!».

Η έλλειψη συντονισµού και εξοπλισµού, για την αντιµετώπιση των µετώπων βαραίνει επίσης, σύµφωνα µε τα λεγόµενα των κατοίκων του Μακρυχωρίου, τη Νοµαρχία.

Φυσικά, επειδή υπάρχει και η altera pars, οι κάτοικοι στο Θεολόγο δίνουν µια διαφορετική διάσταση, ως προς το ρόλο της Νοµαρχίας, που τον κρίνουν θετικά. Ας επιστρέψουµε όµως, σε µια από τις πιο «πληγωµένες» από τη φωτιά, περιοχή της Εύβοιας, το Μακρυχώρι. Οι κάτοικοι µας είπαν ότι ένας άντρας κάλεσε το ΣΚΑΪ. Λίγο αργότερα κατέφθασαν δυο αεροπλάνα που τελικά δεν έκαναν ρίψεις νερού. «Μετά από αυτό, ήρθε η καταστροφή», δηλώνει οργισµένα ένας κάτοικος, προσθέτοντας: «Για το Μακρυχώρι δεν ενδιαφέρθηκε κανένας. Το άφησαν να καεί…».

Όσο για την περίφηµη κήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, είχε περισσότερο συµβολικό, παρά πρακτικό χαρακτήρα.

Όταν κηρύσσεται έκτακτη κατάσταση,  οι τοπικοί φορείς έχουν τη «διακριτική ευχέρεια» να επιτάξουν ακόµη και ιδιωτικά οχήµατα για την αντιµετώπιση της κρίσης. Έγιναν επιτάξεις; Διατάχθηκαν ιδιώτες να προσφέρουν τα βυτιοφόρα τους ή άλλο εξοπλισµό; Ή κάποιοι «δηµοτικοί άρχοντες» παρακαλούσαν τους ιδιώτες για βοήθεια, που ποτέ δεν έλαβαν;  Ο κύριος Τσολάκος δε δίστασε να µας πει: «Ο κύριος Τσιµπλής από τη Νοµαρχία, παρακαλούσε κάποιους ιδιώτες να βοηθήσουν. Κάποιοι του έλεγαν πως δεν µπορούσαν να κάνουν κάτι. Αντί να επιτάξει, ζητούσε»! Υπάρχουν περιπτώσεις που η αβρότητα δε φέρει αποτελέσµατα. Κυρίως δε, όταν πρόκειται για έκτακτη ανάγκη. Ακόµα µια «µαύρη τρύπα» στον (από) συντονισµό…

Όπου πηγαίναµε, ακούγαµε το ίδιο: «Έλλειψη συντονισµού».

Αυτή, σε συνδυασµό µε τον άνεµο και τα ζώα, που µετέφεραν τη φωτιά από το ένα σηµείο στο άλλο τρέχοντας ενόσω καίγονταν, επέκτεινε τα µέτωπα σε δάση και κατοικηµένες περιοχές. Κάποιοι αναφέρουν ότι «τελέστηκε εγκληµατική ενέργεια από τον απόντα συντονισµό». Όταν υπάρχει πόνος, οι λεκτικές υπερβολές είναι κατανοητές.

Η επόμενη μέρα

Λίγες µόνο ηµέρες µετά τον πύρινο όλεθρο, από το Μίστρο και τη Σέττα µέχρι τα Νέα Στύρα και το Αλιβέρι, η εικόνα είναι παντού ίδια και αποκαρδιωτική.

Όσα κατέγραψε ο φωτογραφικός φακός, αποδεικνύουν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Φεύγοντας από το Μακρυχώρι, συνεχίσαµε τη διαδροµή προς τα Μανίκια. Κι εκεί επαναλαµβάνονταν οι ίδιες σκηνές: καµένα δάση και µαυρισµένοι βράχοι. Και µια οσµή «δασικού θανάτου». Η επόµενη στάση ήταν στο Κρεµαστό. Η πρώτη εικόνα που αντικρίσαµε ήταν καµένα σπίτια. Η δεύτερη πικρή εικόνα ήταν το κατεστραµµένο από τις φλόγες, σχολείο του χωριού. Μπήκαµε στις αίθουσές του και είδαµε µαυρισµένους τοίχους, κοµµατιασµένες πέτρες και γυαλιά από τα τζάµια στο πάτωµα. Ένας «βοµβαρδισµένος» χώρος, που θύµιζε Σεράγιεβο. Δυο κάτοικοι του χωριού µας έδειξαν το χώρο λέγοντας µε σπασµένη, σχεδόν «παραδοµένη» φωνή: «Αυτό ήταν το σχολείο…». Κατόπιν έσκυψαν το κεφάλι, παραµένοντας βουβοί…

Συνεχίσαµε τη διαδροµή προς το Τραχήλι, µε την ίδια εικόνα που αν δεν ήταν τραγική, θα την περιγράφαµε ως πληκτικά οµοιόµορφη και καταθλιπτική.

Επόµενη «στάση», οι Παραµερίτες. Λίγο πριν το τελείωµα του χωριού, αντικρίσαµε δυο εικόνες που «µιλούσαν» από µόνες τους: Στα αριστερά µας, µια γυναίκα βρισκόταν στην αυλή του σπιτιού της και σφουγγάριζε τις στάχτες. Όπως µας είπε, καθαρίζει την αυλή κάθε µισή ώρα, επειδή οι στάχτες από τα βουνά κατεβαίνουν µε τον αέρα στο χωριό. Κάποια στιγµή λυγίζει και µας ρωτάει: «Τι θ’ απογίνουµε το χειµώνα;». Μη έχοντας µια απάντηση, στρέφουµε το βλέµµα προς τα δεξιά. Ένα καµένο οικόπεδο «φιλοξενεί» µια γαλοπούλα που κάθεται πάνω σε ένα καµένο αυτοκίνητο. Λίγο πιο πέρα, µια µαυρισµένη από τις φωτιές µονοκατοικία, ένα κατεστραµµένο τρακτέρ, που φαινόταν σαν να ήταν σκηνικό της ταινίας «Mad Max» και µια µαυροντυµένη «γιαγιά», που σκούπιζε τις στάχτες στην είσοδο ενός σπιτιού. Βλέποντας την καταστροφή που υπέστη το σπίτι του γιου της, άρχισε να κλαίει, ανοίγοντας το στόµα, χωρίς όµως να βγαίνει λέξη.

Αβέβαιο μέλλον

Νέοι άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί. 220.000 στρέµµατα αφανίστηκαν. 10 χωριά επλήγησαν ανεπανόρθωτα. 200 σπίτια έγιναν στάχτη. Οι άστεγοι ξεπερνούν τους 200. Για πολλά χρόνια οι πληγείσες περιοχές δε θα παράγουν ελαιόλαδο. Όσο για το χειµώνα…

Η καλύτερη προστασία από τις πληµµύρες είναι τα δάση. Αν υπάρχουν. Ειδάλλως τίποτα δε θα συγκρατήσει την ορµή των υδάτων. Είναι σίγουρο πως µέσα στο χειµώνα  θα πέσουν εκατοµµύρια κυβικά νερού  Ίσως η Εύβοια ζήσει άλλη µια δοκιµασία. Είναι έτοιµη η Τοπική Αυτοδιοίκηση να αντιµετωπίσει τις πληµµύρες; Έχουν αρχίσει τα αντιπληµµυρικά έργα; Σύµφωνα µε τη Νοµαρχία, τα έργα έχουν ήδη δροµολογηθεί…

Όσο για τις επιπτώσεις στις καλλιέργειες, την κτηνοτροφία και τη µελισσοκοµία. οι αριθµοί µιλούν από µόνοι τους:

Πάνω από 250.000 ελαιόδεντρα καταστράφηκαν.  2.000 αιγοπρόβατα κάηκαν στις φωτιές. 1.500 κυψέλες εξαφανίστηκαν. Ακόµη και πολλά άγρια ζώα, κοµµάτι της αλυσίδας του οικοσυστήµατος της Εύβοιας, δεν υπάρχουν πια. Τα περισσότερα απ’ αυτά, κουνάβια, αλεπούδες, λαγοί, φίδια και πουλιά δεν πρόλαβαν να σωθούν.

Όσο για τις αποζηµιώσεις, το ελληνικό δηµόσιο υπόσχεται αναστολές καταβολής εισφορών, έκτακτες ενισχύσεις και πάγωµα ληξιπρόθεσµων οφειλών. Η ΚΕΔΚΕ προτίθεται να διαθέσει στις πληγείσες περιοχές 600.000 ευρώ. Όλα θα φανούν στην πράξη…

Προτού αποχωρήσουµε από τα καµένα χωριά, οι κάτοικοι µας είπαν ότι ιδιώτες και Δήµοι βοήθησαν στις άµεσες ανάγκες τους. Μη θεωρείτε πως έτρωγαν µαγειρεµένα πιάτα. Δυο κονσέρβες ζαµπόν, ένα µπουκάλι νερό, φρυγανιές, µισό κιλό µακαρόνια, µισό κιλό ψωµί. Αυτή ήταν η προβλεπόµενη µερίδα, που µοίρασαν οι τοπικοί άρχοντες σε κάθε σπίτι. Όχι στην Ουγκάντα. Στην Εύβοια.

Αντί επιλόγου

Όταν µετρούµε νεκρούς, δάση που σε µερικά σηµεία δε θα βλαστήσουν ξανά, καµένες περιουσίες και οικονοµική καταστροφή, µάλλον κάποιοι θα πρέπει να σιωπούν, παρά να υπόσχονται «λαγούς µε πετραχήλια».

 Ίσως ήρθε η κατάλληλη στιγµή για να περάσουµε από το «στάδιο» του «σουρεαλισµού», σ’ εκείνο του ρεαλισµού. Τι θέλουµε να πούµε µε αυτό; Προτείνουµε απλά σε όσους «κινούν» τα νήµατα της ζωής µας, να εκπληρώσουν όσα υποσχέθηκαν στα θύµατα αυτού του πύρινου εγκλήµατος. Όχι αύριο, ή ποιος ξέρει πότε. Σήµερα! Επειδή αυτοί οι άνθρωποι τώρα έχουν πραγµατικά ανάγκη την Πολιτεία. Όσο αξιοπρεπείς κι αν είναι. Θυµόµαστε µια υπερήλικα που µας κοίταξε στα µάτια λέγοντας: «Κάντε ό,τι µπορείτε. Κι αν δε µπορείτε, δεν πειράζει. Καλό δρόµο να ‘χετε!». Εµείς θα είµαστε κι εδώ κι εκεί, για να δούµε αν ο θρήνος και ο οδυρµός των εθνικών και τοπικών «παραγόντων» ήταν ειλικρινής (έτσι θέλουµε να πιστεύουµε), ή εικονικός (κάτι που απευχόµαστε).