Κράτος που εψήφιζες και νόμο δεν εκράτεις

Στη Βρετανία επιτρέπεται η αποτέφρωση των νεκρών από το 1884. Στη Γαλλία, από το 1887. Στη Γερμανία από το 1934. Στην Ισπανία από το 1945. Σήμερα σε πολλές χώρες όπως η Ελβετία, η Ολλανδία, η Σουηδία και η Δανία, η καύση αποτελεί επιλογή του μισού πληθυσμού.

Το 2006, μετά από πολυετείς αγώνες, ήρθε και η δική μας σειρά να αποδεχτούμε νομικά την καύση των νεκρών. Τότε, η Ελληνική Βουλή αναγνώρισε και στους Έλληνες το δικαίωμα να ορίζουν τον τρόπο με τον οποίο επιθυμούν να διατεθεί το σώμα τους μετά θάνατον. Έτσι, αποκτήσαμε το ίδιο δικαίωμα που έχουν οι κάτοικοι της Ευρώπης, των ΗΠΑ, ακόμη και των λεγόμενων «τριτοκοσμικών χώρών».

Στην Ελλάδα όμως ως γνωστόν οι νόμοι ψηφίζονται, αλλά δεν εφαρμόζονται, καθώς προσκρούουν σε συμφέροντα κοινωνικών ομάδων και συντεχνιών με αποτέλεσμα τίποτα να μην αλλάζει ποτέ ουσιαστικά.

Γιατί ο σχετικός νόμος στην Ελλάδα οδηγήθηκε στην πυρά

Η αναγνώριση του δικαιώματος της αποτέφρωσης των νεκρών καθιερώθηκε με το νόμο 3448/2006, άρθ. 35, το Μάρτιο του 2006, κατόπιν διακομματικής υποστήριξης (ΝΔ, ΠΑ.ΣΟ.Κ, ΣΥΝ).

Με κοινή απόφαση που υπέγραψαν οι τότε συναρμόδιοι Υπουργοί Περιβάλλοντος, Εσωτερικών και Υγείας παραχώρησαν, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα χωροθέτησης και αδειοδότησης των αποτεφρωτηρίων στους κατά τόπους Δημάρχους και Κοινοτάρχες. Το Προεδρικό Διάταγμα που είχε προωθήσει το Υπουργείο Εσωτερικών ψηφίστηκε τρία χρόνια αργότερα, στις 23/3/2009. Σήμερα όμως δεν λειτουργεί σε ολόκληρη την επικράτεια κανένα αποτεφρωτήριο! Ως αποτέλεσμα, οι συγγενείς περίπου 50.000 νεκρών κάθε χρόνο, σεβόμενοι τις ύστατες επιθυμίες ή τα θρησκευτικά πιστεύω των αποθανόντων, αναγκάζονται να μεταβούν σε άλλες χώρες, κυρίως στη γειτονική Βουλγαρία, για να τους αποτεφρώσουν.

Αυτό οφείλεται αφενός στο «φρένο» που πατά η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος σε οποιαδήποτε πρόθεση δημιουργίας αποτεφρωτηρίου και αφετέρου στα πολιτικά πρόσωπα που καλούνται να χειριστούν το ζήτημα. Από τη μία, η Ιερά Σύνοδος τονίζει ότι για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς, μοναδικός τρόπος αποσυνθέσεως του νεκρού σώματος είναι η ταφή, επιβάλλοντας στους ιερείς να μην ψέλνουν την Εξόδιο Ακολουθία σε όσους επιλέγουν την καύση. Περαιτέρω, αναγνωρίζει το δικαίωμα καύσης στους ετερόδοξους νεκρούς, αλλά αντιστέκεται στη δημιουργία αποτεφρωτηρίων εντός Ελλάδας, έστω για αυτούς! Από την άλλη, Δήμαρχοι, Κοινοτάρχες και αρμόδια  συμβούλια, εξαγγέλλουν κατά καιρούς τη δημιουργία αποτεφρωτηρίων, αλλά μετά από λίγο ανακαλούν, υποχωρώντας στις αντιδράσεις της Εκκλησίας και των πιστών, υπό το φόβο του πολιτικού κόστους.

Έτσι, το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του σώματος μετά θάνατον, που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα αλλά και από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, μένει μόνο στα χαρτιά. Και θα παραμείνει εκεί, για όσο καιρό μερίδα πολιτών της χώρας θεωρεί ως «Ευαγγέλιο» ό,τι δογματικά υποστηρίζει η Εκκλησία και όσο οι πολιτικοί μας δεν τολμούν να διαχωρίσουν τα εκκλησιαστικά από τα κρατικά ζητήματα που αφορούν το σύγχρονο πολίτη, χάριν ψηφοθηρίας.

Η αμαρτωλή σημερινή Ελληνική πραγματικότητα

Σε όλα τα παραπάνω η γραφειοκρατία έχει αναμφίβολα μερίδιο ευθύνης!

Το 2006, ο τότε υπουργός Εσωτερικών κ. Προκόπης Παυλόπουλος, επεσήμανε στη Βουλή πως χρειάστηκαν δύο χρόνια για να ολοκληρωθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας το διάταγμα για την καύση των νεκρών! Ενδεικτικά αναφέρουμε πως για μια υπογραφή από τη μια υπηρεσία στην άλλη, χρειάστηκαν εννέα μήνες! Είναι προφανές βέβαια ότι το πρόβλημα ήταν η έλλειψη πολιτικού θάρρους καθώς ουδείς ήταν πρόθυμος να εκσυγχρονίσει το εν λόγω νομοθετικό πλαίσιο, αποδεχόμενος το κόστος που θα προκαλούσε η σύγκρουση με τις δυνάμεις της συντήρησης και του αναχρονισμού.

Περαιτέρω, όταν τελικά ολοκληρώθηκε το θεσμικό πλαίσιο, αμέσως ξεκίνησαν οι πρώτες «συνδιαλλαγές» μεταξύ  της αρμόδιας επιτροπής χωροθέτησης των αποτεφρωτηρίων και των ιδιωτικών συμφερόντων. Στις 25/12/09, πρωτοσέλιδο Κυριακάτικης εφημερίδας ανέφερε χαρακτηριστηκά πως έχει στηθεί ένας «χορός εκατομμυρίων» στις πλάτες του ευαίσθητου αυτού ζητήματος. Αυτά είναι λίγα μόνο απο τα ευτράπελα που είχαν ακουστεί σχετικά με το ζήτημα…

Οι προϋποθέσεις

Με βάση το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, αποτεφρωτήρας νεκρών μπορεί να λειτουργήσει υπό τις εξής προϋποθέσεις:

Σε χώρο εντός ή εκτός σχεδίου, περιοχής, που απέχει από εγκαταστάσεις πρόνοιας και περίθαλψης τουλάχιστον 500 μέτρα. Αν η τοποθεσία είναι αθέατη από τα κτίρια αυτής της κατηγορίας, η απόσταση μπορεί να μειωθεί στα 100 μέτρα. Επίσης, σε υπάρχοντα κοιμητήρια, οπότε ισχύουν οι αποστάσεις από κατοικημένες περιοχές που ισχύουν γι’ αυτές τις περιπτώσεις.

Σε όλες τις περιπτώσεις προβλέπεται περιμετρική φύτευση σε ζώνη πέντε μέτρων, καθώς και η έγκριση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Επιβάλλεται επίσης χορήγηση άδειας από την πολεοδομία για τις κτιριακές εγκαταστάσεις, της επιτροπής περιβάλλοντος της νομαρχίας για τις επιτρεπόμενες εκπομπές ρύπων, της αρμόδιας επιτροπής υγείας, καθώς και της υπηρεσίας ανάπτυξης του νομού.

Η καύση του νεκρού επιτρέπεται μετά από 60 ώρες  από το θάνατό του, αρκεί ο αποθανών να έχει αφήσει γραπτή δήλωση της επιθυμίας του. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται και στους συγγενείς, έως και 4ου βαθμού, που οφείλουν να υπογράψουν σχετική δήλωση. Σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ των συγγενών, το θέμα λύνει ο Εισαγγελέας.

Η παραγόμενη τέφρα τοποθετείται σε τεφροδόχο, η οποία στη συνέχεια επιτρέπεται να ενταφιαστεί σε κοιμητήριο ή να διασκορπιστεί σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο ενθύμησης. Μπορεί επίσης να εγκαταλειφθεί στη θάλασσα, αρκεί να έχει τοποθετηθεί σε δοχείο διαλυτό από το νερό και να ελευθερωθεί σε απόσταση 1,5 ναυτικού μιλίου από την ακτή.

Η μείωση του θρησκευτικού «κράτους εν κράτει»

Ο νόμος που επιτρέπει την καύση νεκρών ουσιαστικά επιχειρεί, πέρα από την καθιέρωση του αυτονόητου ανθρώπινου δικαιώματος, να εκσυγχρονίσει το απαρχαιωμένο νομοθετικό πλαίσιο της διαχείρισης των νεκρών, λαμβάνοντας υπόψη τις πληθυσμιακές αλλά και τις ιδεολογικές – θρησκευτικές αλλαγές που έχουν επέλθει στην Ελληνική κοινωνία.

Στην «προσπάθεια» αυτή της πολιτείας αλλά και μεγάλου μέρους της κοινωνίας, έχουν προηγηθεί πολλές άλλες, μικρές και μεγάλες, νίκες εναντίον παραδοσιακών θρησκευτικών πεποιθήσεων: ο πολιτικός γάμος, η νομιμοποίηση της επιλογής της έκτρωσης, η ονοματοδοσία των παιδιών, η απαλοιφή του θρησκεύματος από τις ταυτότητες και η πολιτική κηδεία. Παρόλα αυτά, ενώ η Εκκλησία μας αποδέχτηκε τις ανωτέρω αλλαγές, δεν «ενθουσιάζεται» με την ιδέα της καύσης των νεκρών για όσους το επιθυμούν, χωρίς φυσικά να θίγεται η απολύτως σεβαστή επιθυμία όσων πιστών ή απλά «παραδοσιακών» συνεχίζουν να προτιμούν την «Ορθόδοξη κηδεία». Για ποιό λόγο να μην έχουμε το  δικαίωμα της επιλογής; Ποιός λοιπόν «φοβάται» την καύση των νεκρών και δημιουργεί προσκόμματα στην πραγματική υλοποίηση του θεσμού παρεμποδίζοντας την κατασκευή των περιβόητων αποτεφρωτηρίων;

Είναι πολλά τα λεφτά Άρη, για να γίνουν «σκόνη στον άνεμο»

Για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας, μεγάλο μέρος της σύγχρονης Ελληνικής κοινωνίας θεωρεί πως η Εκκλησία και ιδιαίτερα όλοι όσοι περιστρέφονται γύρω από αυτή, σε πολλές περιπτώσεις προασπίζονται τα οικονομικά τους συμφέροντα, με πρόφαση την Ιερά Παράδοση.

Βλέπεται, για όσους καούν, δεν υπάρχει τάφος. Και εφόσον δεν υπάρχει τάφος, δεν  υπάρχει όλο το «οικονομικό πακέτο» που συντροφεύει τη μνήμη των τεθνεόντων εις το όνομα της αγάπης, γίνεται «στάχτη στον άνεμο». Σύμφωνα με την έρευνα που κάναμε για τις ανάγκες του συγκεκριμένου αφιερώματος, το συνολικό κόστος καύσης ενός νεκρού κυμαίνεται από 2.500 έως 3.000€, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς σε ξένη χώρα!

Αν το κόστος αυτό σας φαίνεται μεγάλο, τότε (ευτυχώς) δεν έχετε ιδέα πόσο κοστίζει  η παραδοσιακή ταφή σε βάθος χρόνου! Το λιγότερο 5.000€ είναι το κόστος που αυξομειώνεται ανάλογα με το αν η κηδεία γίνεται σε πόλη ή χωριό αλλά και τις απαιτήσεις των συγγενών! Στο κόστος αυτό υπολογίστε: «εθελοντικές» πληρωμές σε παπάδες, γραφείο κηδειών, αγορά η «ενοικίαση» τάφου, κατασκευή μνήματος, καφέδες, κόλλυβα,  μνημόσυνα, καντηλανάφτες, τρισάγια, λουλούδια, εκταφή, περαιτέρω παραμονή του νεκρού στο χώμα, παραμονή οστών σε  οστεοφυλάκιο. Όλα αυτά πληρώνονται αδρά!

Η αγάπη είναι παντού, δεν χωρά σε δύο μέτρα χώμα

Πέρα από τις οικονομικές, πρακτικές και κυνικές προεκτάσεις της παραδοσιακής ταφής, με την καύση μπαίνει «ταφόπλακα» και σε πολλά άλλα συναισθηματικά και ψυχοφθόρα ζητήματα.

Κοινός παρονομαστής κάθε κηδείας, σε όλες τις θρησκείες, είναι ο ανθρώπινος πόνος. Η Ορθόδοξη κηδεία αντιμετωπίζει «μαζοχιστικά» τον πόνο της απώλειας, κάτι που γίνεται ιδιαιτέρως αντιληπτό αν κάποιος παρευρεθεί και σε κηδείες άλλων θρησκειών. Με την καύση, τέλος τα ανοιχτά φέρετρα, τα πολυτελή μνήματα, το τραβολόγημα μικρών παιδιών στα νεκροταφεία. Τερματίζεται άπαξ η «θανατολατρεία», εφόσον τα μόνα που μένουν είναι οι ανάμνησεις μας και μια υδρία με στάχτη. Αν μείνει και αυτή. Γιατί, ο συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος π.χ. επέλεξε οι στάχτες του να ριχτούν στους υπονόμους του Παρισιού. Παλαιότερα η Μαρία Κάλλας είχε επιλέξει τη θάλασσα, εκεί όπου επιθυμούν να «διασκορπιστούν» οι περισσότεροι που επιλέγουν την καύση. Στο νερό περάσαμε τους πρώτους εννέα μήνες της ζωής μας, εκεί επιθυμούν να καταλήξουν, υποσυνείδητα ίσως.

Δεν χρειάζονται σώνει και καλά τάφοι, για να θυμάται κανείς τα αγαπημένα του πρόσωπα. Η αληθινή αγάπη είναι παντού και κυρίως μέσα μας. Πνίγεται στα δύο μέτρα χώμα, θέλει αέρα για ν’ αναπνεύσει. Αυτήν την αγάπη την κουβαλάμε παντού και πάντα μαζί μας και την παίρνουμε μαζί μας όταν αποχωρούμε από αυτήν εδώ τη ζωή.  Ο καθένας εκφράζει ή κρύβει με διαφορετικό τρόπο τα συναισθήματά του για τους ανθρώπους που έχασε. Και ναι, όσο και αν ακούγεται τρελό, υπάρχει η πιθανότητα, κάποια κόρη να μην έχει πάει ποτέ να ανάψει το καντήλι στον τάφο του πατέρα της, αλλά να τον σκέφτεται καθημερινά με πολύ αγάπη. Τι είναι πιο σημαντικό τελικά; Το «φαίνεσθαι» του μνήματος ή η αγάπη βαθιά μέσα μας; Μια υποκριτική κοινωνία μπορεί να πει μέσα, ή έξω απ’ τα δόντια της πως «ό,τι δεν φαίνεται, δεν υπάρχει». Ε, λοιπόν, υπάρχουν και άνθρωποι που σε προσωπικά ζητήματα δεν δίνουν δεκάρα για το τι λέει κάποιος γείτονας ή «γνωστός». Υπάρχουν άνθρωποι που απλά θυμούνται τους νεκρούς τους από φωτογραφίες, video, προσωπικά ενθυμήματα, ένα τραγούδι, κάποιο τυχαίο γεγονός. Ο κάθε νεκρός ζει, όσο ζει κι ο τελευταίος που τον θυμάται, ας μην το ξεχνάμε αυτό…

Η μαρτυρία μίας Χαλκιδαίας που αποτέφρωσε πρόσφατα την μητέρα της

Η Χαλκιδαία Αθηνά Κ. πρόσφατα έχασε την μητέρα της, ένα πρόσωπο πολύ γνωστό και αγαπητό στη μικρή μας πόλη.

Σεβόμενη την τελευταία της επιθυμία αποφάσισε μαζί με την αδελφή της να την αποτεφρώσουν. Δέχτηκε να μας εξομολογηθεί την εμπειρία της, εφόσον πρώτα την διαβεβαιώσαμε πως δεν θα δημοσιεύαμε τα προσωπικά της στοιχεία, για ευνόητους λόγους. Δεν είχαμε εξαρχής καμία αντίρρηση. Τα στοιχεία που μας έδωσε εξάλλου ήταν κατά πολύ πιο σημαντικά…

– Η μητέρα σας ήταν Χριστιανή Ορθόδοξη;

Αθηνά Κ. – Ναι, αλλά παρόλα αυτά μας έλεγε πάντα πως επιθυμούσε, μετά θάνατον, το σώμα της να αποτεφρωθεί.

– Για ποιο λόγο αποφασίσατε να τηρήσετε την επιθυμία της μητέρας σας;

– Αρχικά, για καθαρά συναισθηματικούς λόγους, σεβόμενες την επιθυμία της. Επίσης, δεν θέλαμε να περάσουμε όλη την ψυχοφθόρα διαδικασία της παραδοσιακής κηδείας.

– Ήταν και οικονομικό το θέμα;

– Δεν το σκεφθήκαμε, αλλά όπως διαπιστώσαμε στη συνέχεια η καύση είναι κατά πολύ πιο οικονομική! Κοστίζει περίπου τα 2/3 του ποσού μίας παραδοσιακής κηδείας. Συνολικά εμείς δώσαμε 2.700€ και δεν πρόκειται ποτέ ξανά να δώσουμε άλλα χρήματα. Το περίεργο είναι πως αυτά τα χρήματα δεν επιστρέφονται από το ταμείο ασφάλισης, όπως γίνεται στις θρησκευτικές ταφές.

– Υπήρξαν αντιδράσεις από το οικείο ή συγγενικό περιβάλλον;

– Όχι από το στενό οικογενειακό. Μόνο από μερικούς φίλους και γνωστούς. Ο καθένας έλεγε το μακρύ και το κοντό του αλλά δεν μας ενδιέφερε.

– Ποιά ήταν η πρώτη σας κίνηση μόλις πληροφορηθήκατε πως «έφυγε»;

– H μητέρα μου νοσηλευόταν σε νοσοκομείο της Αθήνας. Πρώτη μας κίνηση ήταν να βρούμε ένα γραφείο τελετών που να αναλαμβάνει προετοιμασία και μεταφορά νεκρού προς καύση. Το βρήκαμε εύκολα μέσω internet (σ.σ.: Στη Χαλκίδα υπάρχει επίσης γραφείο που αναλαμβάνει και τέτοιες περιπτώσεις).

– Στη συνέχεια;

– Μας ζήτησαν πιστοποιητικό θανάτου από το νοσοκομείο και ταυτότητα προκειμένου να διεκπεραιώσουν εκείνοι όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες για την έξοδο της σωρού στη Βουλγαρία. Μετά την πήραν, την ταρίχευσαν και μας ρώτησαν αν επιθυμούμε να παρευρεθούμε στην αποτέφρωση, ώστε να ρυθμίσουν το πρόγραμμα με το αποτεφρωτήριο στη Σόφια, γιατί οι καύσεις γίνονται ομαδικά, όχι μία – μία. Όταν ολοκληρώθηκε η διαδικασία της αποτέφρωσης, έβαλαν τη στάχτη σε ένα μαρμάρινο δοχείο που εκτελωνίστηκε χωρίς κανένα πρόβλημα.

– Τι κάνατε το δοχείο;

– Και σε αυτό το σημείο σεβαστήκαμε την επιθυμία της: Αφήσαμε το περιεχόμενο στη θάλασσα και κρατήσαμε το δοχείο. Εκείνο το βράδυ κάναμε μια πολύ στενή συγκέντρωση στο σπίτι μου, ώστε να τιμήσουμε τη μνήμη της. Ήταν η μοναδική που κάναμε, δεν θέλαμε την πολλή «κουβέντα»…

– Πριν φύγει για Σόφια, της εψάλη η Εξόδιος Ακολουθία;

– (Αναστεναγμός) Όχι. Μας ενημέρωσαν από το γραφείο τελετών πως αν θέλαμε να την «ψάλουμε» έπρεπε να δώσουμε 1500€ στην κοντινότερη εκκλησία ή 800€ αν πηγαίναμε σε μία Μονή λίγο μακρύτερα, λόγω της αποτέφρωσης! Έπεσαν στη περίπτωση όμως, καθώς δεν μας ενδιέφερε καθόλου αν θα «την διάβαζαν»! Εκ’ των υστέρων, μάθαμε πως αν πιέζαμε το θέμα πιθανώς να βρίσκαμε παπά να έρθει να τη «διαβάσει» στο νοσοκομείο, όχι στην εκκλησία. Κάποιον παπά που θα το έκανε για 50€. Εκείνη την ώρα όμως είχαμε το πόνο μας και δεν είχαμε ασφαλώς καμία διάθεση να ασχοληθούμε με τέτοια ζητήματα…

Είπε ψέματα για να μη πάει αδιάβαστος!

Για κάποιους άλλους ανθρώπους όμως, η τέλεση της Εξοδίου Ακολουθίας είναι σημαντική και αναγκάζονται να πουν μέχρι και ψέματα προκειμένου να τελεστεί!

Δια του λόγου το αληθές, αλλά και προκειμένου να γίνει περισσότερο αντιληπτή η στάση της εκκλησίας απέναντι στη καύση των νεκρών, παραθέτουμε αποσπάσματα από δελτίο τύπου με τίτλο «Προς αποκατάσταση της αλήθειας» που εξέδωσε η Ιερά Μητρόπολης Αιτωλίας και Ακαρνανίας στις 26/12/2011.

«Επειδή προσφάτως, σε φύλλα τοπικών Εφημερίδων, δημοσιεύθηκαν πολλά για την προσωπικότητα του μακαριστού ιατρού – μαιευτήρα Μάρκου Κρικελή και την προσφορά του στην πόλη του Αγρινίου, επισημαίνουμε το εξής: Η σορός του δεν ετάφη σε κοιμητήριο της γενέτειράς του, στη νήσο Τήνο (όπως εγράφη) αλλά υπέστη το αποκρουστικό “μαρτύριο” της αποτεφρώσεως.

Επιβάλλεται η επισήμανση του γεγονότος αυτού, επειδή προ της Εξοδίου Ακολουθίας στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Αγρινίου και έπειτα από τη γνωστοποίηση των οικείων ότι επιθυμία του ιδίου ήταν “μετά θάνατον να αποτεφρωθεί το σώμα του”, ο Σεβασμιότατος  Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Κοσμάς απαγόρευσε την τέλεση της Εξοδίου Ακολουθίας, εφόσον η καύση του σώματος των νεκρών είναι ξένη προς την Πίστη μας.

Η εξέλιξη των γεγονότων φάνηκε αρχικώς πως ήταν διαφορετική και η Εξόδιος Ακολουθία τελικά τελέσθηκε, αφού προηγουμένως ο υιός του εκλιπόντος Ιωάννης Κρικελής βεβαίωσε εγγράφως τον Ιερέα του Ιερού Ναού και τον Μητροπολίτη ότι η σορός του πατέρα του δεν θα αποτεφρωθεί. Όμως, παρότι υπέγραψε Υπεύθυνη Δήλωση του Ν. 1599/1986, η σορός του Μάρκου Κρικελή δεν έφτασε ποτέ στη νήσο Τήνο, αλλά κατά πληροφορίες οδηγήθηκε στην γειτονική Βουλγαρία όπου και αποτεφρώθηκε.

Πουθενά η Αγία Γραφή δεν ομιλεί για καύση νεκρών. Η καύση είναι εξωβιβλική και πολύ περισσότερο παράδοση άγριων φυλών. Αποτελεί ασέβεια προς τον Δημιουργό Θεό και προς την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, αφού και ο ανθρώπινος πολιτισμός από αρχαιοτάτων χρόνων έχει στηριχθεί στην ιερότητα της ταφής των νεκρών. Η Ορθόδοξος Εκκλησία μας πιστεύει στην Αιώνια Ζωή και στην Ανάσταση των Νεκρών, διδάσκει το σεβασμό του προσώπου και τιμά το ανθρώπινο σώμα ως κατοικία της Αθανάτου Ψυχής μας, ως Ναό του Αγίου Πνεύματος.»

Παίζουν τον «παπά» με τα Κ.Α.Ν.

Η εκκλησία όμως δε μένει μόνο στην άρνηση της Εξοδίου Ακολουθίας αλλά με διάφορους τρόπους εμποδίζει όποιο Δήμο ανά την επικράτεια επιθυμεί να αποκτήσει Κ.Α.Ν. (Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών). Οπότε, τα έξι τελευταία χρόνια οι Δήμοι παίζουν τον «παπά»: Εδώ το Κ.Α.Ν., εκεί το Κ.Α.Ν., που είναι το Κ.Α.Ν.; «Πουθενά και βλέπουμε», είναι η απάντηση που δίνουν οι τοπικοί άρχοντες!

Από τους πρώτους που αντιλήφθηκαν τα οφέλη ενός τέτοιου έργου ήταν ο Δήμος Μαρκόπουλου Αττικής. Στις 28/11/2011, το εκεί Δημοτικό Συμβούλιο υπερψήφισε ομόφωνα πρόταση χωροθέτησης Κ.Α.Ν. το οποίο θα κάλυπτε τις ανάγκες της Νότιας Ελλάδας. Η κατασκευή του στηρίχθηκε στα εξής επιχειρήματα: Αφενός, κατοχυρώνεται στην πράξη ένα ατομικό δικαίωμα. Αφετέρου, ο Δήμος προσπορίζεται οικονομικό όφελος, μιας και από την κατασκευή του θα προέκυπταν έσοδα τουλάχιστον 300 – 500.000€ ετησίως!

Τρεις μήνες μετά όμως άλλαξαν γνώμη και σε μια επεισοδιακή συνεδρίαση καταψήφισαν τελικά την πρόταση! Ο λόγος; Κάτοικοι επικαλέστηκαν την υποβάθμιση της περιοχής, περιβαλλοντολόγοι διατύπωσαν την άποψη ότι η καύση σορών που είχαν σφραγίσματα στα δόντια τους θα επιβάρυνε την ατμόσφαιρα της περιοχής πάνω από τα επιτρεπτά όρια (!) και πλήθος πιστών διαδήλωσαν υπέρ του δόγματος της εκκλησίας, πρωτοστατούντος του Μητροπολίτη Μεσογαίας Νικολάου, ο οποίος έκανε λόγο για «αμφίβολες επενδύσεις» και «περιφρόνηση της εκκλησιαστικής παράδοσης». Το θέμα πάντως παραμένει μέχρι και σήμερα ανοιχτό, με όλα τα ενδεχόμενα πιθανά.

Εκείνη την περίοδο η Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, είχε παραχωρήσει συνέντευξη τύπου, σχολιάζοντας τις «πιέσεις από την πλευρά των πιστών». Ο αντιπρόεδρος της Ένωσης, καθηγητής κ. Δ. Χριστόπουλος, αναφέρθηκε στον «καταλυτικό ρόλο της εκκλησίας με τη συλλογή υπογραφών και την αναγκαιότητα των διακριτών ρόλων που οφείλουν να έχουν εκκλησία και πολιτεία». Επίσης, ο πρόεδρος της Επιτροπής για την θεσμοθέτηση του δικαιώματος στην αποτέφρωση των νεκρών κ. Α. Αλακιώτης είχε τονίσει πως «οι δημοτικοί σύμβουλοι αντί να συσπειρωθούν και να υποστηρίξουν την θέση τους ενέδωσαν στον “μπαμπούλα” του πολιτικού κόστους και άλλαξαν την απόφασή τους!».

Άλλη περίπτωση είναι η δημιουργία Κ.Α.Ν. στο υφιστάμενο διαδημοτικό νεκροταφείο του Σχιστού, σε συνδυασμό με το πρόγραμμα για το μουσουλμανικό νεκροταφείο. Οι συζητήσεις με το Δήμο της περιοχής, όπου ήδη λειτουργεί το πρώτο ιδιωτικό νεκροταφείο, είναι σε εξέλιξη από το 2010. Αν και λεγόταν τότε πως θα λειτουργήσει μέχρι το τέλος εκείνης της χρονιάς, τίποτα μέχρι και σήμερα δεν έχει γίνει. Η καθυστέρηση οφείλεται στους προαναφερόμενους λόγους. Άλλοι Δήμοι που έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για δημιουργία Κ.Α.Ν. είναι της Αθήνας, του Ζωγράφου και της Θεσσαλονίκης. Στον τελευταίο Δήμο, πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει ο Δήμαρχος κ. Γιάννης Μπουτάρης, που έχει πάρει προσωπικά το ζήτημα, κυριολεκτικά.

Η περίπτωση Μπουτάρη

Ο Δήμαρχος της Θεσσαλονίκης είναι ιδιαίτερη περίπτωση. Ο Γιάννης Μπουτάρης μετά το θάνατο της γυναίκας του, έκανε πρόταση για κατασκευή αποτεφρωτηρίου στα κοιμητήρια της Θέρμης.

Ο λόγος; Η σύζυγός του Αθηνά επιθυμούσε η σωρός της να καεί. Έτσι, αναγκάστηκε να μεταφέρει τη σορό της στη Βουλγαρία, ερχόμενος ανοιχτά αντιμέτωπος με τον Μητροπολίτη κ. Άνθιμο γιατί όπως είχε δηλώσει τότε «δεν ήθελα να πάει η γυναίκα μου αδιάβαστη. Θα μπορούσα να είχα πει ότι μετά την εκκλησία θα πάω να τη θάψω στο χωριό. Αλλά δεν ήθελα να πω ψέματα. Ήθελα να την πάω στη Σόφια, όπου λειτουργεί αποτεφρωτήριο.»

Έτσι ζήτησε τη βοήθεια ενός Ιερωμένου ο οποίος πήγε και, κατά παράβαση της εντολής του κ. Άνθιμου, τέλεσε την Εξόδιο Ακολουθία στο σπίτι του. Όπως συγκεκριμένα ανέφερε ο κ. Μπουτάρης «ο παπά – Γιάννης από το Νυμφαίο που διάβασε τη σύζυγο μου έχει προχωρημένες αντιλήψεις. Ρώτησε τον Σεραφείμ της Καστοριάς και του είπε να το κάνει. Ο Ιερώνυμος είπε επίσης πως δεν υπάρχει πρόβλημα, όπως και η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής. Η περίπτωση Άνθιμου και μερικών άλλων σαν τον Άνθιμο είναι η κλασική που λες: “Παπά, ξύρισε τα γένια και κάνε κόμμα αγόρι μου. Δεν μπορείς να ανακατεύεσαι σε αυτό το επίπεδο με κοσμικά θέματα”. Πρέπει να ξεπεραστεί κάποια στιγμή η άρνηση της Εκκλησίας για την επικήδειο Ακολουθία, καθώς την αποτέφρωση του νεκρού προτιμούν πλέον πάρα πολλοί Χριστιανοί Ορθόδοξοι».

Όσον αφορά το αποτεφρωτήριο έχει δηλώσει στο παρελθόν πως «θα το κάνω! Υπάρχει γερμανική εταιρεία που έρχεται, το κατασκευάζει, το δουλεύει πέντε χρόνια και μετά το παραδίδει.» Ο χρόνος λοιπόν θα δείξει αν ο Δήμαρχος της Θεσσαλονίκης  είναι άνθρωπος μόνο των λόγων ή και των πράξεων…

Τελικά, είναι ή όχι η χώρα μας το «Ιράν» της Ευρώπης, η τελευταία «θεοκρατούμενη Δημοκρατία» της γηραιάς ηπείρου;

«Είναι» θα απαντήσουν όσοι πολίτες έχουν «ανοιχτές» αντιλήψεις. «Δεν είναι», θα απαντήσουν οι πιστοί Ορθόδοξοι, μετά φόβου Θεού και Πίστεως. Και κάπου εδώ πάλι διχαζόμαστε ως λαός, παίζοντας γι’ άλλη μια φορά αυτό το απ’ αρχαιοτάτων χρόνων αγαπημένο μας «παιχνίδι».

Ίσως η αλήθεια να είναι κρυμμένη κάπου στη μέση, όπως συνήθως γίνεται εξάλλου. Η σύγκρουση των άκρων ποτέ δεν ωφέλησε καμιά κοινωνία. Οι θεσμοί της για να «πάνε μπροστά», όταν τουλάχιστον πραγματικά το επιθυμούν, οφείλουν να βρουν τις χρυσές τομές που θα την οδηγήσουν σε αυτό, γεφυρώνοντας τα χάσματα.

Η θέση της Ιεράς συνόδου στο θέμα της καύσης των νεκρών είναι σαφής: κηρύσσει πως η Εκκλησία δεν είναι θεσμός «a la carte», όπου οι πιστοί μπορούν να επιλέξουν από το δόγμα της κάποια σημεία με τα οποία συμφωνούν και να απορρίψουν τα υπόλοιπα. Πως το θρησκευτικό δόγμα δεν επιδέχεται «χρυσές τομές». Είναι ενιαίο και κάποιος το ασπάζεται εις όλο ή καθόλου.

Είναι όμως εξίσου σαφές ότι ο διαχωρισμός των ρόλων του Κράτους και της Εκκλησίας είναι αναγκαίος, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι σύγχρονες κοινωνίες αποτελούνται και από ευκόλως μετακινούμενους πληθυσμούς, με αποτέλεσμα την άρση των στεγανών μεταξύ συνηθειών, αξιών, πεποιθήσεων και δογμάτων. Σήμερα, ο κόσμος επικοινωνεί κάθε στιγμή και η εμμονή σε παραδοσιακές (ή αναχρονιστικές κατ’ άλλους) απόψεις, απομακρύνει μερίδα κόσμου από θεσμούς όπως η Εκκλησιαστική μας παράδοση. Η Εκκλησία μας, απέδειξε κατά το πρόσφατο παρελθόν πως μπορεί να δεχτεί σημαντικές αλλαγές στο corpus των αρμοδιοτήτων της και να «εκσυγχρονίσει» σημεία του δόγματος που δεν προσκρούουν στον πυρήνα της διδασκαλίας της. Κάτι αντίστοιχο μπορεί ενδεχομένως να γίνει και με την ελευθερία αυτοδιάθεσης του σώματος των Ορθοδόξων πιστών της. Αρκεί να αμβλυνθούν οι αντιστάσεις.

Εν έτει 2017, στην Ελλάδα οι σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί πλήρως. Θέματα όπως η φορολόγηση της Εκκλησιαστικής περιουσίας, οι αμοιβές των ιερέων από το Ελληνικό δημόσιο, η αναθεώρηση άρθρων του Συντάγματος που επιφυλάσσουν προνομιακή θέση στην Ορθόδοξη Χριστιανική θρησκεία και φυσικά η καύση των νεκρών συνεχίζουν να μας απασχολούν ως κοινωνία. Είναι δίκαιο και σύμφωνο με την εποχή μας να ολοκληρώσουμε στο εγγύς μέλλον το διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων των δυο θεμελιακών μας θεσμών, δίνοντας τη δυνατότητα σε όποιον το επιθυμεί να ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματά του, χωρίς να του επιβάλλεται κανένας δογματισμός.

Εντός του ανωτέρω πλαισίου θεωρούμε ότι η καύση των νεκρών, ορθώς νομοθετήθηκε αλλά εσφαλμένα δεν υλοποιήθηκε από την πολιτεία. Συνεπώς το πρόβλημα δεν είναι μόνον εκκλησιαστικό, εφόσον πέραν από τις διαφωνίες της Εκκλησίας, το θέμα παρά την πολυετή καθυστέρηση προχώρησε και το δικαίωμα στην επιλογή της καύσης του νεκρού σώματος αποτελεί πλέον νόμο του κράτους. Η μη υλοποίησή του όμως, προσκρούει στις παρασκηνιακές εκκλησιαστικές αντιρρήσεις, το φανατισμό κάποιων και την πολιτική ατολμία.

Συνοψίζοντας, η δική μας άποψη είναι πως ένα σύγχρονο κράτος οφείλει να χαράσσει με όραμα και αποφασιστικότητα την πορεία του στο μέλλον, να εφαρμόζει τους νόμους που θεσπίζει και να μην «άγεται και  φέρεται» από το φόβο του εφήμερου πολιτικού κόστους. Η Εκκλησία απ’ την άλλη, οφείλει να έρθει πιο κοντά και στους Ορθόδοξους με «ανοιχτές αντιλήψεις», ακόμη (γιατί όχι) και στους άπιστους. Πως; Δείχνοντας έμπρακτα την απεριόριστη και ανιδιοτελή αγάπη που δίδαξε ο Χριστός, χωρίς να στρέφει «την πλάτη» της σε όσους δεν δέχονται ορισμένα σημεία της Ιεράς Παράδοσης, ακόμη και σε εκείνους που δείχνουν πως την απαρνούνται! Οι βαθιά πιστοί, έτσι και αλλιώς, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της Εκκλησίας.

Εν κατακλείδι, η δράση φέρνει αντίδραση, με αποτέλεσμα την περιχαράκωση των δύο «στρατοπέδων» στις πάγιες θέσεις τους, με «θύματα» όσους διαβιούν εντός συνόρων της Ελλάδας. Ας σταματήσει λοιπόν ο «Ιερός πόλεμος» σχετικά με την καύση ή όχι των νεκρών! Αλλά ίσως στη χώρα μας όλα αυτά να φαντάζουν ουτοπικά ή ακόμα και αιρετικά σε ορισμένους, αν και βρισκόμαστε στο 2017. Δυστυχώς, σε αυτήν την ηλιόλουστη γη, τα αυτονόητα πολλές φορές φαντάζουν αδιανόητα.