Πάνος Παπαδάκης
Το κλίμα στη Γη αλλάζει. Τι μας περιμένει στα επόμενα χρόνια; Πόσο θα αυξηθεί η θερμοκρασία στην περιοχή μας; Κινδυνεύει η Εύβοια από πλημμύρες, παγετώνες ή «Μεσογειακούς» τυφώνες; Βασιζόμενοι σε σημερινά επιστημονικά δεδομένα «ταξιδέψαμε» στο μέλλον και «είδαμε» πως θα είναι η Χαλκίδα σε 30 χρόνια από σήμερα.
Ακραία καιρικά φαινόμενα στη «γειτονιά» μας
Ο πλανήτης μας ζει ήδη ιδιαίτερα ακραίες και ανησυχητικές μετεωρολογικές συνθήκες.
Σύμφωνα μάλιστα με το επιστημονικό πόρισμα της Παγκόσμιας Μετεωρολογικής Οργάνωσης που παρουσιάστηκε στη Γενεύη, η κατάσταση θα αμβλυνθεί περισσότερο στο άμεσο μέλλον. Επιπλέον, Ισπανοί ειδικοί προειδοποιούν για ακραία καιρικά φαινόμενα στη Μεσόγειο, δηλαδή στην ευρύτερη περιοχή μας, που θα περιλαμβάνουν ακόμη και τυφώνες, ακόμη και στην Εύβοια όπου ήδη έχουν κάνει την εμφάνιση τους «υδροσύφουνες» στην περιοχή της Χιλιαδού!
Τα προβλήματα όμως δε σταματούν εδώ. Η άνοδος της θερμοκρασίας θεωρείται πλέον από πολλούς επιστήμονες αναπόφευκτη. Αν προσθέσουμε στα παραπάνω την ερήμωση των καμένων δασών και τη μείωση των υδάτινων πόρων (δηλαδή των αποθεμάτων νερού), τότε εύκολα συμπεραίνουμε πως το κλιματικό μέλλον της περιοχής μας προβλέπεται ζοφερό… Τι συμβαίνει σήμερα και τι θα συμβεί μέσα στα επόμενα τριάντα χρόνια; Οι «προβλέψεις» των ειδικών θυμίζουν ταινίες καταστροφής. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση, δε θα πληρώσουμε εισιτήριο για να το παρακολουθήσουμε. Θα το βιώσουμε στην πραγματικότητα, «πληρώνοντας» με το βαρύτερο τίμημα: την καταστροφή ανθρωπίνων ζωών και υλικών πόρων.
«Φρούτα» θερμοκηπίου
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι κατά κύριο λόγο «δημιούργημα» της ανθρώπινης τεχνολογικής και βιομηχανικής δραστηριότητας.
Πρόκειται για «πικρά φρούτα που ωρίμασαν» και τώρα ήρθε η ώρα να τα «γευτούμε». Επικίνδυνοι ρυπαντές όπως το διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, μεθάνιο, χλωροφθοράνθρακες και όζον, σχηματίζουν ένα είδος φράγματος που καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια της Γης, με αποτέλεσμα να δρουν σαν τη γυάλινη οροφή ενός θερμοκηπίου. Αυτό το φράγμα κάνει ευκολότερη την πρόσβαση της ηλιακής ακτινοβολίας προς τον πλανήτη, εμποδίζοντας όμως την έξοδο της θερμικής ακτινοβολίας προς το διάστημα. Ακριβώς σε αυτό το οριακό σημείο, προκαλείται υπερθέρμανση στον πλανήτη. Το διοξείδιο του άνθρακα, που αποτελεί παράγωγο της ανθρώπινης δραστηριότητας (αυτοκίνητα, κλιματιστικά, κλπ) ευθύνεται κατά 50% για τη δημιουργία του φαινόμενου του θερμοκηπίου.
Οι πιο ευοίωνες προβλέψεις αναφέρουν πως μέσα στον αιώνα που διανύουμε, η θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί κατά 3 βαθμούς, με αποτέλεσμα να βιώσουμε τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούσαν στη Γη πριν από 2.000.000 χρόνια! Όμως, τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν από το φαινόμενο, ενδέχεται να πάρουν ακόμη πιο ακραίες διαστάσεις: η αυξημένη θερμοκρασία θα προκαλέσει το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική, που με τη σειρά τους θα αυξήσουν τη στάθμη των ωκεανών, κατά ένα τουλάχιστον μέτρο. Ορισμένοι επιστήμονες προειδοποιούν πως η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί πολύ περισσότερο!
Τα αποτελέσματα; Καταστροφικά για τον ανθρώπινο πολιτισμό. Για να σας δώσουμε ένα απλό παράδειγμα, οι περιοχές της Γης όπου η επιφάνεια του εδάφους βρίσκεται στα 3 μέτρα, θα γίνουν… παραθαλάσσιες μέσα στα επόμενα 30 ή το πολύ 50 χρόνια! Κάτι που ισχύει για πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.
Με δεδομένα λοιπόν όλα τα παραπάνω, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η Εύβοια βρίσκεται στον πλανήτη Γη κι άρα δε θα μείνει στο «απυρόβλητο», όταν τα ακραία φαινόμενα, η ενδεχόμενη έλλειψη νερού και οι καταστροφικές πλημμύρες «χτυπήσουν» με ακόμη μεγαλύτερη μανία την πόρτα της απ’ ό,τι στο παρελθόν. Είναι απλώς θέμα χρόνου!
Μπορεί η καταπράσινη πλατεία του Αγίου Νικολάου να μετατραπεί σε Σαχάρα τα επόμενα χρόνια; Μπορεί, λέει ένα ακραίο σενάριο! Ελπίζουμε το μέλλον να μην επιβεβαιώσει τους ύστατους φόβους μας.
Ο κλιματικός εφιάλτης ξεκίνησε
Ρωτήσαμε Έλληνες ειδικούς σχετικά με το φαινόμενο καθώς και για τις επιπτώσεις του στην περιοχή μας. Μπορεί να μην υπάρχουν στοιχεία αποκλειστικά για την Εύβοια, όμως είναι λογικό πως ισχύει ό,τι αφορά τον ελλαδικό χώρο.
Μια από τις πιο ανησυχητικές επιπτώσεις που το φαινόμενο του θερμοκηπίου προκαλεί, είναι η αύξηση της θερμοκρασίας. Σύμφωνα με το μετεωρολόγο Νίκο Καραταράκη της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, το βρετανικό ερευνητικό κέντρο Hudley προειδοποιεί ότι μέχρι το 2014, η θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 0,3 βαθμούς, σε σχέση με το 2004!
Όπως μας είπε ο κύριος Καραταράκης: «Μετά το 2009, τα περισσότερα χρόνια ενδέχεται να παρουσιάσουν θερμοκρασίες που θα ξεπερνούν αυτή του πιο θερμού έτους». Και οι συνέπειες αυτής της αλλαγής; Ποιές θα είναι; Σύμφωνα με το μετεωρολόγο, «οι μειωμένες βροχοπτώσεις και η αυξημένη συχνότητα εμφάνισης ξηρασιών και πλημμύρων μπορεί να προκαλέσουν μείωση της παραγωγικότητας στη γεωργία». Κάτι που σημαίνει πως ο κίνδυνος έλλειψης βασικών αγαθών, βρίσκεται «προ των πυλών», εφόσον επαληθευτούν όλες οι προβλέψεις των ειδικών!
Όμως ποια προβλέπεται να είναι η κατάσταση στις πόλεις και κατ’ επέκταση στη Χαλκίδα; Ο μετεωρολόγος είπε: «Η άνοδος της θερμοκρασίας θα προκαλέσει στα αστικά κέντρα αύξηση των καρδιαγγειακών και αναπνευστικών παθήσεων και έτσι θα διογκωθεί η νοσηρότητα (οι ασθένειες και η θνησιμότητα)». Η δε άνοδος της στάθμης της θάλασσας, θα θέσει σε κίνδυνο πολλές παράκτιες κατοικημένες περιοχές». Χρειάζεται να αναφέρουμε ότι η Χαλκίδα είναι παράκτια περιοχή;
Έρχονται νέες «Ατλαντίδες»!
Η Γη κινδυνεύει από μεγάλες ξηρασίες, και πλημμύρες. Δεν πρόκειται για σενάριο από την ταινία «Μετά την επόμενη μέρα». Οι ειδικοί συνηγορούν πως ο άμεσος κίνδυνος ήδη δρομολογείται!
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του διακυβερνητικού πάνελ για την κλιματική αλλαγή (IPCC 2007), στις επόμενες δεκαετίες θα γίνουμε μάρτυρες συχνότερων ακραίων φαινομένων που θα εμφανιστούν είτε ως καύσωνες, είτε ως πλημμύρες. Το γεγονός ότι μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια αντιμετωπίζουμε κάθε καλοκαίρι τουλάχιστον τέσσερις μεγάλους καύσωνες, επιβεβαιώνει όλα τα πορίσματα των διεθνών οργανισμών που ασχολούνται με το ζήτημα της υπερθέρμανσης. Οι πολλαπλοί καύσωνες θεωρούνται δε, πρωτόγνωρο γεγονός για τα ελληνικά χρονικά!
Όσο για τις αναμενόμενες πλημμύρες, αποτελούν ένα ακόμη «κεφάλι» της κλιματικής «Λερναίας Ύδρας», που ονομάζεται «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Όπως είπε χαρακτηριστηκά ο κ. Καραταράκης, «το λιώσιμο των πάγων στους δυο πόλους επηρεάζει ολόκληρο τον πλανήτη». Ο Παναγιώτης Νάστος, Επίκουρος καθηγητής στο τμήμα γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μας είπε σχετικά: «Η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει, με μέσο ρυθμό 1–2 mm ανά έτος, τα τελευταία 100 χρόνια, το οποίο είναι σημαντικά μεγαλύτερο από το μέσο ρυθμό των τελευταίων χιλίων ετών! Για τον 21ο αιώνα προβλέπεται αύξηση της τάξης του 0.5m, αλλά οι εκτιμήσεις ποικίλλουν».
Όταν οι μετεωρολόγοι (που συνήθως «μετρούν» τα λόγια τους για να μη προκαλούν πανικό) «πατούν» το κουμπί «alarm», αυτό σημαίνει πως ίσως πρέπει να περιμένουμε τα χειρότερα! Το λιώσιμο των πάγων επηρεάζει άμεσα τη «γενική ωκεάνια κυκλοφορία», που με τη σειρά της επηρεάζει τη «μέση ατμοσφαιρική κυκλοφορία σε μια περιοχή και κατά συνέπεια τον καιρό και το κλίμα της εν λόγω περιοχής». Σε απλά ελληνικά, το λιώσιμο των πάγων στους πόλους θα καταποντίσει κάποιες περιοχές, δημιουργώντας νέες «Ατλαντίδες». Ακόμη και στην Εύβοια!
Ερευνητές προειδοποιούν σήμερα για έλευση μεσογειακών τυφώνων! Υπάρχει κίνδυνος η πραγματικότητα να ξεπεράσει τη φαντασία και η παραλία της Χαλκίδας να έχει την «τύχη» των Αμερικάνικων νότιων πολιτειών;
Υδάτινοι πόλεμοι
Διακεκριμένοι γεωπολιτικοί αναλυτές αναφέρουν πως ο επόμενος μεγάλος πόλεμος θα γίνει για το νερό!
Στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο παρατηρείται μείωση των βροχοπτώσεων κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και αύξηση όλους τους υπόλοιπους. Ο κ. Καραταράκης είπε σχετικά: «Οι βροχοπτώσεις με μεγάλη ένταση, σε συνδυασμό με τις απογυμνωμένες καμένες περιοχές (από παλιότερες μεγάλες πυρκαγιές), έχει ως συνέπεια τη μειωμένη συγκράτηση του νερού, τη διάβρωση των εδαφών και συνεπώς την απώλεια σημαντικών υδάτινων πόρων, που καταλήγουν στη θάλασσα». Κοινώς, όσο το κλίμα θα αλλάζει, τόσο θα ψάχνουμε μάταια για… σταγόνες νερού ώστε να ξεδιψάσουμε!
Τυφώνας «Χαλκίδα»
Από τον Ιούλιο του 2007 ο έγκριτος Ισπανός επιστήμονας Μιγκέλ Γκέρντνερ, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Καστίλης, έχει προειδοποιήσει πως έρχονται στη Μεσόγειο… τυφώνες!
Στο πόρισμά του έδωσε αδιάψευστα στοιχεία για αυτόν τον υπαρκτό κίνδυνο, που έχει ήδη κάνει την εμφάνιση του σε υπιότερη μορφή στην Εύβοια (υδροσίφουνες στα παράλια της Κύμης, βλ. δίπλα φωτογραφίες). Μέχρι στιγμής δεν έχουν εμφανιστεί τυφώνες στη Μεσόγειο. Παρόλα αυτά, κανένας επιστήμονας δεν αποκλείει την περίπτωση εμφάνισης «οργανωμένων» χαμηλών βαρομετρικών που θα μοιάζουν με τυφώνες και που σίγουρα θα έχουν καταστροφικές επιπτώσεις!
Ice age
Mπορείτε να φανταστείτε τη Χαλκίδα περικυκλωμένη από παγόβουνα με τη θερμοκρασία στους -20 βαθμούς χειμώνα – καλοκαίρι; Καλώς ορίσατε στην εποχή των παγετώνων, άλλο ένα από τα ακραία σενάρια καιρικών φαινομένων που ίσως αντιμερωπίσουμε στο μέλλον!
Όταν οι ειδικοί δεν είναι απολύτως σίγουροι για τις αρνητικές επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου, αυτό σημαίνει πως όλα τα σενάρια είναι πιθανά. Ρωτήσαμε τον κ. Νάστο αν υπάρχει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε μακροπρόθεσμα σε μια νέα «εποχή των παγετώνων». Μας απάντησε πως «όταν αναφερόμαστε στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, δεν εννοούμε ότι de facto θα έχουμε μόνο ζέστη. Αν αποσταθεροποιηθεί ένας ιμάντας που φέρνει θερμό αέρα –για παράδειγμα το ρεύμα του Κόλπου- θα μεταφερθεί ψύχος και ίσως παγετώνες στη βόρεια Ευρώπη. Όσο για την Εύβοια, δεν μπορούμε -μέχρι αυτήν την ώρα- να αποκλείσουμε τίποτα!». Το μόνο σίγουρο λοιπόν, είναι ότι οι κλιματικές αλλαγές είναι σαν ένα λαβύρινθο: δεν ξέρουμε το βάθος του, ούτε που καταλήγει…
Υδάτινος κόσμος! Το Κόκκινο Σπίτι και το Λύκειο Ελληνίδων, «μετατρέπονται» με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας σε «Νέα Ατλαντίδα».
Μετά την επόμενη μέρα
Κάποιοι μιλούν για «εκδίκηση της φύσης». Οι ειδικοί αναφέρονται σε επιστημονικά δεδομένα, που αν δε ληφθούν σοβαρά υπόψη, εμείς και η επόμενη γενιά θα βιώσουμε τη χειρότερη στιγμή στην ιστορία της ανθρωπότητας!
«Όλες οι προβλέψεις των κλιματικών μοντέλων, δείχνουν αύξηση της μέσης θερμοκρασίας τις επόμενες δεκαετίες», προειδοποιεί ο κ. Καραταράκης της Ε.Μ.Υ.. Γι’ αυτό, προτείνει άμεσα μέτρα, ώστε να μειωθεί ο ρυθμός ανόδου της θερμοκρασίας. Σε αντίθετη περίπτωση, δηλαδή αν παραμείνουμε στο σημερινό status quo, οι ειδικοί «υπόσχονται» ότι θα αντιμετωπίσουμε καταστάσεις που ως σήμερα περιγράφονταν με ζοφερό τρόπο σε διηγήματα επιστημονικής φαντασίας.
Ορισμένοι οικολόγοι ακτιβιστές αναρωτιούνται αν είναι ήδη πολύ αργά για να σταματήσουμε αυτή την «ωρολογιακή κλιματική βόμβα». Οι πιο πεσιμιστές δυσπιστούν, θεωρώντας πως ο τεχνολογικός πολιτισμός έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο εξέλιξης, ώστε πλέον είμαστε εξαρτώμενοι από αυτόν. Οι ανησυχίες τους δεν είναι αβάσιμες! Απλώς σκεφτείτε, πόσες συσκευές καθημερινής χρήσης χρησιμοποιούμε για να ικανοποιούμε το προσωπικό και συλλογικό «ευ ζην» μας: αυτοκίνητα, κλιματιστικά, σεσουάρ, κλπ. Είναι εφικτό ή ρεαλιστικό λοιπόν να «επιστρέψουμε» στην εποχή των «σπηλαίων»; Προφανώς όχι!
Οπότε, οι ειδικοί προτείνουν άλλες λύσεις, όπως η επιτακτική ανάγκη να ελαττωθούν οι εκπομπές αερίων που παράγονται από την καύση των υδρογονανθράκων. Επίσης, την «στροφή» στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τον ήλιο, τον άνεμο, το κύμα στη θάλασσα και τη βιομάζα. Αν δε λάβουμε υπόψη ότι τα αποθέματα πετρελαίου μειώνονται, ίσως τελικά η έλλειψη μας αναγκάσει να στραφούμε σε αυτές. Όσο για τους ιδιώτες, μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση του φαινομένου, χρησιμοποιώντας μαζικά μέσα μεταφοράς, ηλιακά οικιακά συστήματα και φυσικά την ανακύκλωση. Όταν υπάρχει φυσικά ικανοποιητικός αριθμός κάδων και με την ελπίδα ότι όντως πραγματοποιείται ανακύκλωση…
Αντί επιλόγου
Απόσπασμα από ημερολόγιο κατοίκου της Χαλκίδας, 27 Οκτωβρίου 2043.
«Σήμερα ήταν μια ακόμη άσχημη μέρα. Το γραφείο όπου δουλεύω τα τελευταία 5 χρόνια, απέλυσε όλους σχεδόν τους εργαζόμενους. Κανείς δε διαμαρτυρήθηκε. Θα ήθελα να μεταναστεύσω. Παλαιότερα σκεφτόμουν την Αγγλία, αλλά μετά τις τελευταίες εξελίξεις, η πρόσβαση στη Δυτική Ευρώπη είναι αδύνατη. Ολόκληρη η Μεγάλη Βρετανία έχει καλυφθεί από πάγο. Άκουσα σήμερα το πρωί στο ραδιοφωνικό δίκτυο ενημέρωσης έκτάκτων καιρικών φαινομένων, ότι το 65% του πληθυσμού στη Μεγάλη Βρετανία, ζει πλεόν κάτω από συνθήκες απόλυτης ένδειας. Εδώ είναι καλύτερα. Υπάρχει φτώχεια αλλά όχι πάγος (ακόμα, τουλάχιστον). Έκανα μια βόλτα στη νέα παραλία της Χαλκίδας, μήπως βρω κάποιο γνωστό. Οι δρόμοι ήταν άδειοι. Ο ιός φταίει, σκέφτηκα. Ο κόσμος φοβάται πολύ και δε βγαίνει από τα σπίτια του. Ακόμη δεν μπορούν να εξηγήσουν οι γιατροί αν ο ιός που χτύπησε τις περισσότερες περιοχές της Μεσογείου, είχε ως αιτία την αλλαγή του κλίματος ή κάτι άλλο. Θυμάμαι το περιοδικό «Square» πριν από 30 – 40 χρόνια πρέπει να ήταν, που είχε κάνει ένα εντυπωσιακό αφιέρωμα για την «ώρα μηδέν» που πλησίαζε. Ποιος να το πίστευε τότε; Τα κατεστραμμένα από τις πλημμύρες σπίτια, μου προκαλούν θλίψη. Σκέφτομαι, τι είναι προτιμότερο; Η ξηρασία που ζήσαμε πριν από 10 χρόνια και εξαφάνισε ολοσχερώς το πράσινο από την Εύβοια και ολόκληρη την Ελλάδα, ή οι πλημμύρες που βούλιαξαν τη μισή πόλη; Όταν επέστρεψα σπίτι, διαπίστωσα πως δεν είχε ρεύμα. Ποιος έχει εξάλλου; H μονάδα παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ στο Αλιβέρι μπορεί να γλίτωσε από τις μεγάλες φωτιές του Αυγούστου του 2019, όπου κατέκαψαν το τελευταίο πράσινο που είχε μείνει στην Εύβοια, όμως δε στάθηκε εξίσου τυχερό από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Άνοιξα ένα παλιό οικογενειακό άλμπουμ. Δεν μπόρεσα να το ξεφυλλίσω. Οι μισοί συγγενείς και φίλοι που έβλεπα στις φωτογραφίες, είτε χάθηκαν στη μεγάλη ξηρασία, είτε πνίγηκαν στις πλημμύρες. Άκουσα ότι ο Πόλεμος για το νερό συνεχίζεται στην Αμερική. Καλά, τρελαθήκαμε τελείως; Ας έρθουν εδώ να πάρουν όσο θέλουν. Μόνο που είναι λίγο αλμυρό! Κάνω χιούμορ, για να ξεχάσω τις σκοτεινές σκέψεις που κάνω τώρα τελευταία. Αυτές δε θα τις γράψω, γιατί φοβίζουν και μένα τον ίδιο».
Για να μη γραφτούν ποτέ τα παραπάνω σε κάποιο ημερολόγιο του μέλλοντος, ίσως ήρθε η ώρα να προβληματιστούμε, εθνικοί και τοπικοί φορείς, αλλά και ο καθένας μας ξεχωριστά, ώστε αν δεν μπορούμε να αναστρέψουμε την υπάρχουσα κατάσταση, τουλάχιστον να την περιορίσουμε στο ελάχιστο. Όμως κάτι τέτοιο προϋποθέτει, όχι μόνο πολιτική βούληση, αλλά και το μετριασμό των τεράστιων οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων, που μπροστά στο κέρδος, αγνοούν πλήρως το «μέλλον» του πλανήτη. Αν τελικά η θεωρία της «Γαίας» -σύμφωνα με την οποία ο πλανήτης μας είναι ένας ζωντανός και «νοήμων» οργανισμός, ισχύει, ποιος μας εγγυάται πως κάποια στιγμή δε θα μας «δει» σαν έναν ενοχλητικό μικρόβιο που θα αναγκαστεί να εξοντώσει για να επιβιώσει;