Με καθυστέρηση δύο αιώνων η Ελλάδα αποδέχθηκε νομικά το 2006 την καύση των νεκρών. Σήμερα όμως δεν λειτουργεί πουθενά στην επικράτεια αποτεφρωτήριο!

Κάθε χρόνο στα Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών στη γειτονική Βουλγαρία σπεύδουν εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες (περισσότεροι από 1.000 νεκροί) ενώ τα έξοδα κηδείας και αποτέφρωσης για κάθε νεκρό αγγίζουν τα 2.000 ευρώ. Παράλληλα, η Εκκλησία δηλώνει ότι η καύση των νεκρών δεν συνάδει με την ορθόδοξη πίστη και καταφέρνει με διάφορους τρόπους να καθυστερεί έως ματαιώνει κάθε πρόταση δημιουργίας αποτεφρωτηρίου στη χώρα.

Προκειμένου να παρουσιαστεί όσο το δυνατόν σφαιρικότερα το «φλέγον» -κυριολεκτικά- ζήτημα της καύσης των νεκρών (βλ. άρθρο «Η καύση των νεκρών στην πυρά!»), θα ήταν παράλειψη να μην μάθουμε ποιες είναι οι απόψεις του Μητροπολίτη Χαλκίδος, Ιστιαίας και Βορείων Σποράδων κ. Χρυσόστομου επί του ζητήματος. Η ανταπόκριση του ήταν άμεση και με χαρά δέχθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις μας.

Square – Η εκκλησία αντιδρά στη δημιουργία αποτεφρωτηρίων στη χώρα μας. Ποια είναι η επίσημη θέση της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας επί του θέματος;

Μητροπολίτης Χρυσόστομος – Έχει τονίσει, κατ΄ επανάληψη, ότι για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς η Εκκλησία γνωρίζει και συνιστά ως μοναδικό τρόπο αποσυνθέσεως του νεκρού σώματος, σύμφωνα με την αγία διδασκαλία Της και την από αιώνων παράδοσή Της, την ταφή. Ωστόσο, η Εκκλησία δεν έχει αντίρρηση για την καύση των νεκρών για τους ετεροδόξους και τους ετεροθρήσκους.

S – Κατά καιρούς μαθαίνουμε από τα Μ.Μ.Ε. ότι ορισμένοι ιερείς ανά την επικράτεια αποδέχονται την καύση των νεκρών. Ποια είναι η θέση σας;

Μ. Χ. – Γνωρίζω ότι στην Ιερά Μητρόπολη Χαλκίδος, της οποίας έχω την ποιμαντική ευθύνη, ουδείς κληρικός αποδέχεται την καύση των νεκρών.

S – Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα άρνησης της εκκλησίας να τελέσει την Εξόδιο Ακολουθία, αφορούσε τη σύζυγο του Δημάρχου Θεσσαλονίκης κ. Μπουτάρη, η οποία είχε δηλώσει ότι επιθυμεί να αποτεφρωθεί. Σύμφωνα με μαρτυρία του, αναγκάστηκε να παρακαλέσει έναν ιερέα «με ανοιχτές αντιλήψεις» προκειμένου να «μην πάει αδιάβαστη», πείθοντας τον τελικά να τελέσει την εξόδιο ακολουθία. Έκανε καλά ο ιερέας;

Μ. Χ. – Δεν γνωρίζω την υπόθεση, την οποία μου αναφέρετε και ασφαλώς δεν είμαι ο αρμόδιος να κρίνω ιερέα άλλης Ιεράς Μητροπόλεως. Η κρίση ανήκει στον οικείο Μητροπολίτη.

S – Τελικά το θέμα άπτεται της παράδοσης ή του δόγματος; Δηλαδή, υπάρχουν συγκεκριμένα χωρία της Καινής Διαθήκης όπου αναφέρεται πως η καύση νεκρών δεν είναι επιτρεπτή από τη θρησκεία μας, ή μήπως η παράδοση είναι αυτή που τελικά οδηγεί την εκκλησία στο συγκεκριμένο ζήτημα;

Μ. Χ. – Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η παράδοση της Εκκλησίας ονομάζεται Ιερά Παράδοση και είναι ισότιμη με το δόγμα και την Αγία Γραφή. Είναι αυτό που πάντοτε, παντού και υπό πάντων επιστεύθη. Το Ιερό Ευαγγέλιο περιλαμβάνει τμήμα αυτής της παραδόσεως και αναφέρει πολλά παραδείγματα ταφής των νεκρών και κανένα παράδειγμα καύσεως.

S – Αν το ζήτημα είναι δογματικό, πως η εκκλησία στέκεται απέναντι στις περιπτώσεις ατυχημάτων -επί παραδείγματι αεροπορικών- όπου τα σώματα γίνονται στάχτη; Αυτοί οι άνθρωποι δικαιούνται ταφής μετά εξοδίου ακολουθίας με άδειο φέρετρο ή έστω με ελάχιστα υπολείμματα;

Μ. Χ. – Οι περιπτώσεις ανθρώπων που καίγονται σε ατυχήματα, όπως και οι περιπτώσεις των αγίων μαρτύρων, των οποίων τα σώματα έκαψαν οι δήμιοι, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση μ’ εκείνους που ζητούν την καύση του σώματός των. Είναι, νομίζουμε, κατανοητό ότι την ποιοτική διαφορά την κάνει η πρόθεση των ανθρώπων. Ο ένας αθέλητα υφίσταται την καύση και ο άλλος ηθελημένα την επιλέγει, περιφρονώντας την πίστη της Εκκλησίας.

S – Σε άλλες χώρες όπου ο Χριστιανισμός είναι το κυρίαρχο Θρησκευτικό Δόγμα, γιατί η καύση των νεκρών δεν παρεμποδίζει την Εξόδιο Ακολουθία; Ο καθολικισμός π.χ. έχει διαφορετική άποψη επί του θέματος; Πως στις χώρες αυτές ξεπερνιέται η σύγκρουση μεταξύ των εκκλησιαστικών και των κρατικών επιταγών;

Μ. Χ. – Αυτά τα οποία εμείς παραλάβαμε, πρεσβεύουμε και διδάσκουμε αφορούν την ορθόδοξη Εκκλησία και η Εκκλησία απευθύνεται στους ορθοδόξους πιστούς της, δηλαδή σ’ αυτούς που ελεύθερα έχουν επιλέξει να είναι μέλη της και τους διδάσκει ότι είναι μη συμβατή η επιλογή της καύσεως με την πίστη της, η οποία θεωρεί ιερό το ανθρώπινο σώμα, ως ναό του Θεού. Όταν το σώμα αποθάνει, διά της ταφής, το παραδίδει στην φύση, ενώ στην πυρά κατακαίονται τα άχρηστα.

S – Η καύση νεκρών επιτρέπεται σε πολλές χώρες της Ε.Ε. και της Δύσης γενικότερα. Στην Ελλάδα η νομοθεσία το επιτρέπει, η εκκλησία όχι. Κάποιοι υποστηρίζουν πως η Ελλάδα είναι «το Ιράν της Ευρώπης». Πως σχολιάζετε παρόμοιες απόψεις;

Μ. Χ. – Οι υποστηρίζοντες πως η Ελλάδα είναι «το Ιράν της Ευρώπης» είναι βέβαιον ότι είναι ανυποψίαστοι για το τι σημαίνουν Ελλάδα και Ορθοδοξία.

S – Η καύση του νεκρού σώματος αφορά και ανθρώπους με διαφορετικά θρησκευτικά πιστεύω και αντιλήψεις, ιδιαίτερα μετά την μαζική εισροή μεταναστών στη χώρα μας. Η εκκλησία θα έπρεπε να εναντιωθεί στην κατασκευή αποτεφρωτηρίων αποκλειστικά για αλλόθρησκους ή άθεους;

Μ. Χ. – Η Εκκλησία δεν θα είχε λόγο να εναντιωθεί στην επιλογή της καύσεως των νεκρών, εκ μέρους των αλλοθρήσκων ή αθέων, αρκεί οι άνθρωποι αυτοί να μην αποτελούν, όπως και οι μετανάστες, πρόφαση για δικές μας αμαρτίες.

S – Πως ερμηνεύετε το γεγονός ότι σε κάποιες χώρες παρ’ όλη τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ταφής ή αποτέφρωσης, η τελετή της ταφής δεν έχει καταργηθεί αλλά επιλέγεται από μεγάλο μέρος του πληθυσμού; Μήπως τελικά η απαγόρευση μεγαλοποιεί το ζήτημα;

Μ. Χ. – Αναφέρετε ότι και σε χώρες που υπάρχει δυνατότητα επιλογής μεταξύ ταφής ή αποτέφρωσης, η ταφή επιλέγεται από μεγάλο μέρος  του πληθυσμού και διερωτάσθε μήπως τελικά η απαγόρευση μεγαλοποιεί το ζήτημα. Απαντώντας, διερωτώμαι κι εγώ, αυτό είναι το πιο σπουδαίο ζήτημα που θα μπορούσε να απασχολεί σήμερα την πατρίδα μας; Και πώς είναι δυνατόν να φροντίζουμε για την υγειονομική ταφή των σκουπιδιών και ταυτοχρόνως να προγραμματίζουμε την καύση των ανθρώπων; Μήπως αυτό φανερώνει την χαμηλή αξία την οποία δίνουμε στον άνθρωπο;

S – Χριστιανός Ορθόδοξος επιλέγει τη μετά θάνατον καύση του σώματος του, επιθυμώντας παράλληλα να «μην πάει αδιάβαστος». Τι οφείλει να απαντήσει η Εκκλησία, σε μία τέτοια περίπτωση, δεδομένου ότι πρόκειται περί ενός υπαρκτού θέματος και πολλοί υποστηρίζουν πως η Εκκλησία «εκβιάζει» τους πιστούς, αρνούμενη να τελέσει την Εξόδιο Ακολουθία σε όσους επιλέγουν τη μετά θάνατο καύση τους;

Μ. Χ. – Η Εκκλησία δεν εκβιάζει, ούτε εκβιάζεται. Σέβεται την ελευθερία των ανθρώπων. Όσοι, όμως, την ακολουθούν θα πρέπει να μάθουν να μην την εκβιάζουν, αλλά να την σέβονται και να μην την απειλούν, χρησιμοποιώντας, πολλές φορές, ως μοχλό καταπιέσεως τα Μ.Μ.Ε.

S – Σε περίπτωση όπου κάποιος δηλώσει εγγράφως πως επιθυμεί να αποτεφρωθεί αλλά η τεφροδόχος του να τοποθετηθεί σε κοιμητήριο, μπορεί να γίνει η επιθυμία του σεβαστή από την Εκκλησία;

Μ. Χ. – Δεν μπορώ να κατανοήσω τη νοοτροπία του ανθρώπου που ζητεί να γίνεται σεβαστός, ενώ ο ίδιος δεν έχει μάθει να σέβεται τους άλλους. Αυτή η απαίτηση μου μυρίζει εγωισμό.

S – Η καύση των νεκρών έχει και οικονομικές προεκτάσεις καθώς είναι οικονομικότερη της ταφής. Λαμβάνοντας υπόψη και την τρέχουσα δυσμενή οικονομική συγκυρία, ποια η θέση σας; Όπως σίγουρα γνωρίζετε, η γειτονική Βουλγαρία έχει αναπτύξει σχετική «βιομηχανία» με Έλληνες «πελάτες». Θα διαφωνούσατε αν η Ελληνική πολιτεία έδινε σχετικές άδειες λειτουργίας αποτεφρωτηρίων προκειμένου να πάψει η εκροή συναλλάγματος στο εξωτερικό;

Μ. Χ. – Θεωρώ ότι είναι πολύ υποτιμητικό για τον άνθρωπο να συσχετίζουμε σπουδαία ζητήματα της ζωής του, όπως είναι εκείνα που αφορούν την πίστη του, με τα χρήματα. Η πίστη και η ελευθερία ούτε πωλείται, ούτε αγοράζεται. Δεν μπορώ, ωστόσο, να μην υπογραμμίσω και την τακτική μερικών και δη κάποιων δημοσιογράφων, να παρουσιάζουν ως ιδιαιτέρως ακριβά τα μυστήρια και τις τελετές της Εκκλησίας, με προφανείς σκοπούς. π.χ. Ισχυρίζονται ότι ο πολιτικός γάμος είναι φθηνότερος σε σχέση με τον θρησκευτικό, παραλείποντας να τονίσουν ότι τα έξοδα δεν τα απαιτεί το μυστήριο, αλλά η κενοδοξία και ο εγωισμός των ανθρώπων.

S – Συγγενής τεθνεώτος ο οποίος επιθυμούσε να καεί η σωρός του, μας έκανε γνωστό πώς συγκεκριμένος ιερέας στην Αθήνα δια μέσου γραφείου τελετών ζήτησε εν είδει τιμωρίας χρηματικό ποσό 1500€ (αν η τέλεση της Εξοδίου Ακολουθίας γινόταν σε παρακείμενη εκκλησία) ή 800€ (αν γινόταν σε κοντινό μοναστήρι), για την τέλεση αυτής, μόνο και μόνο επειδή γνώριζε πως η συγκεκριμένη τελετή αφορούσε κάποιον που είχε ζητήσει την καύση του, ως «οικονομική τιμωρία» δηλαδή. Ετέθη με λίγα λόγια οικονομικό ζήτημα και όχι θρησκευτικό για το αν θα τελούνταν η Εξόδιος Ακολουθία. Τι απαντάτε σε αυτόν το συγγενή;

Μ. Χ. – Συνιστώ στο συγγενή, του οποίου τα στοιχεία φαντάζομαι ότι έχετε, να καταγγείλει γραπτώς και ενυπογράφως τον συγκεκριμένο Ιερέα στον Μητροπολίτη του, παραθέτοντας αποδείξεις και επικαλούμενος και την μαρτυρία του γραφείου τελετών.

S – Γενικότερα τι απαντάτε σε όσους υποστηρίζουν πως η Εκκλησία της Ελλάδος δεν επιτρέπει την καύση των νεκρών για καθαρά οικονομικούς λόγους;

Μ. Χ. – Δεν μπορώ να κατανοήσω το ερώτημα, αφού, όπως σε προηγούμενες ερωτήσεις σας, αναφέρετε ότι ακόμη και οι επιθυμούντες να καούν θέλουν να μην πάνε «αδιάβαστοι». Τι έχει, λοιπόν, να χάσει η Εκκλησία;  Επίσης, δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι οι όποιες οικονομικές προσφορές προς την Εκκλησία για τα λειτουργικά έξοδα του Ιερού Ναού και την «αμοιβή» του προσωπικού, είναι εθελοντικές.

S – Είστε ικανοποιημένος από την κατάσταση που επικρατεί στα περισσότερα νεκροταφεία της χώρας μας όπου υπάρχει σαφής οικονομική εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου;

Μ. Χ. – Δεν γνωρίζω τι επικρατεί σε όλα τα νεκροταφεία της χώρας μας, για τα οποία με ρωτάτε. Η διοίκηση, όμως, και η διαχείριση των κοιμητηρίων ανήκει, κατά κανόνα, στους Δήμους. Και βέβαια σαφώς και απεριφράστως είμεθα εναντίον κάθε μορφής οικονομικής εκμεταλλεύσεως, η οποία, όταν και όπου εντοπίζεται, πρέπει αρμοδίως να καταγγέλλεται.

S – Στην Εύβοια δεν έχει τεθεί ποτέ, από καμία Δημοτική αρχή η δημιουργία αποτεφρωτηρίου νεκρών. Αν τεθεί τέτοιο ζήτημα, ποια θα είναι η θέση σας;

Μ. Χ. – Δεν συνηθίζω να απαντώ σε υποθετικές ερωτήσεις. Παρά ταύτα, είναι γνωστή η θέση μου και δεν διστάζω να επαναλάβω ότι συμπίπτει απολύτως με την θέση της Εκκλησίας.

S – Από θρησκευτικής πλευράς μήπως θα ήταν προτιμότερο και στα πλαίσια της ελεύθερης βούλησης που μας χάρισε ο Θεός, να διαθέτουμε το σώμα μας μετά θάνατον όπως ο καθένας επιθυμεί, εντός του πλαισίου των νόμων φυσικά; Αλλά και από πλευράς αστικής κατάστασης δεν υπερβαίνει το ρόλο της η Εκκλησία αντιδρώντας στο συνταγματικώς κατοχυρωμένο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του σώματος μετά θάνατον;

Μ. Χ. – Με προβληματίζει η διατύπωση του ερωτήματος, η οποία φαίνεται ότι σέβεται τους ανθρώπινους νόμους, ενώ με ευκολία παρακάμπτει τις υποχρεώσεις που δημιουργεί η πίστη, τη στιγμή μάλιστα που παραδέχεται ότι ο Θεός μας εχάρισε το σώμα και την ελεύθερη βούληση. Η κοσμική νοοτροπία, που είναι εγωιστική, είναι αντίθετη με το ήθος το εκκλησιαστικό. Στην Εκκλησία μαθαίνουμε ότι ανήκουμε στο Θεό και στους άλλους, τους συνανθρώπους μας, και όχι στον εαυτό μας. Όποιος θέλει το αποδέχεται με όλες τις λογικές του συνέπειες.

S – Τελικά αν κάποιος Χριστιανός Ορθόδοξος, παρά τις αντιδράσεις της εκκλησίας, επιλέξει την καύση του μετά θάνατον, θα προσεύχεται η εκκλησία μας στα Ψυχοσάββατα υπέρ της αναπαύσεως της ψυχής αυτού;

Μ. Χ. – Θα μπορούσα να επισημάνω και στο ερώτημα αυτό μία αντίφαση. Ο άνθρωπος, παρά τα όσα του λέει η Εκκλησία, θα επιλέξει την καύση του και ο ίδιος ο άνθρωπος, που περιφρονεί την Εκκλησία, νοιάζεται για το αν θα τον μνημονεύει η Εκκλησία στα Ψυχοσάββατα; Ή θα είναι διχασμένη προσωπικότητα ή εξαιρετικά εγωιστής ή, παρά τις αντι-εκκλησιαστικές επιλογές του, θα είναι σίγουρος βαθειά μέσα του ότι η Εκκλησία διαθέτει πολλή και αμέτρητη αγάπη και προς αυτούς που την απορρίπτουν. Όπως και να ‘χει, η τρίτη εκδοχή, το ότι δηλαδή η Εκκλησία διαθέτει πολλή και αμέτρητη αγάπη, διαχρονικά αποδεικνύεται αληθής. Μακάρι όλοι μας να το συνειδητοποιήσουμε όσο ζούμε και πριν φθάσουμε στην ανάγκη του Ψυχοσάββατου.